Dərdin qan rəngi də olarmış...

Dünyanın dərd yükünü çiyinlərinə götürən şair təbiətli insanlar çox həssas olurlar. Onlar millətin, xalqın ürəyinə, mənliyinə toxunan ən incə, “gözəgörünməz” mətləbləri belə daha tez anlayır, vaxtında həyəcan təbillərini döyəcləyib yatmışları, ya da özlərini dərin yuxuya dalmış kimi göstərənləri oyatmağa çalışırlar. Lakin bəzən nə qədər çalışsalar da, lazımi yerlərə, hədəf obyektinə səsləri çatmaz, ünləri yetməz, bəzənsə əksinə, böyük azadlıq mücadiləsinin önündə gedər, qılıncdan iti, kəsərli sözləri ilə ən güclü silahların belə edə bilmədiklərini həyata keçirərlər.

Vətəni azad, xalqını bəxtəvər görmək istəyən bu millət, el, yurd təəssübkeşləri qəlbini oyan dərdləri səssizcə içində çəkib, hərdən də öz-özüylə dərdləşiblər. Əslinə baxsan, çağdaş dünyamızda da onların varisləri az deyil. Bir də ki, dərd elə dərddir. Nə fərqi var, onu faciələr, ya ağ ölümlər yaradıb, ya qara günlər, ya da ki, başqa-başqa səbəblər, nəticə birdir, bu dərdi çəkənlərin qəlbi oyulub, dəlik-deşik olub... Amma sən demə, qəlbi oyan bu dərdin qan rəngi də olurmuş və həyat-yaşam nişanəsi olan qanın rəngi elə bu dərdin özünü də “həmişəyaşar” edirmiş...

Uca Tanrının şairlik missiyasını daşımaq səlahiyyəti verdiyi Ədalət Əsgəroğlu da məhz “qan rəngli” dərdlərimizdən duyğulanıb və ağlamaqla yüngülləşməyən, ovutmaqla ovunmayan, saxlamaqla azalmayan, “atılması, satılması, udulması” mümkünsüz olan “Xocalı faciəsi”nin üstündən neçə illər ötsə də, minlərlə Xocalı sakininin, onlarla bərabər bütün Azərbaycan türklərinin ürəyinə dağ çəkən, əbədi sağalmayacaq (yalnız erməni cəlladlarının əlində olan Xocalı və digər rayonların işğaldan azad olunacağı gün qaysaqlanacaq) yara vuran, müsibətlər ələnən o müdhiş gecənin unudulmadığını ürək ağrısı ilə misralara çevirib. Zaman-zaman başına bəlalar gətirilən qədim bir xalqın qan yaddaşını təzələmək məramı ilə “Dərdin qan rəngi” poemasını yaradıb, unutqanlığımızın doğurduğu acıların, içindəki etiraz səsinin, üsyanın ifadəsi olan bu əsərlə sanki faciənin səbəbkarlarına qarşı bir ittihamnamə qələmə alıb:

Bu da torpaq deyil ki,

Arşın-arşın ölçəsən,

Satqınlara yem edəsən...

çıxıb gedə günlərlə,

aylarla, illərlə...

Bu yurdun ziyalısı, vətən daşı ola bilən şairi nəsillərin nəsillərə əmanət qoyduğu Ana torpağı göz bəbəyi kimi qorumağın həyat qədər vacibliyini, bir namus məsələsi olduğunu vurğulayır. Göstərmək istəyir ki, əldən getmiş yurd yerlərimizi, gözəlim Qarabağı geriyə qaytarmaq üçün “uzun-uzun yollara düşüb, dünyanın hər tərəfinə üz tutub sızlamaq, yaxamızı, üz-gözümüzü cırmaq” artıq bir fayda verməz, bu yolda candan-başdan keçmək, qan tökmək, lazım gələrsə, candan-başdan keçmək gərəkdir... Abbas Səhhət də belə deyirdi: –Saxlaram gözlərim üstə onu mən, Ölərəm, əldən əgər getsə vətən!

“Tarixin səhifələrinə axıracan, axar-baxarlı yerlərəcən, tükləri ipək göyərçinlərin dimdiklərinəcən, arxalı köpəyin boğazınacan, ağzınacan” axıb ləbələb dolan qızıl qan şairi belə bir ritorik sual qarşısında qoyur: – Nə əcəb, dərd deyirlər buna?” İllər sonra onu sorğu-suala tutan övladına:

Yox, oğlum dərd deyil bu!

Bu, müqəddəs bir can!

Can, can, can,

Bir də, bir də Azərbaycan!-

cavabını verir və birbaşa vurğulayır ki, onu dərdə salan, damarlarındakı qanı donduran tək Xocalı dərdi deyil, tarixi azadlığına bir daha qovuşan Azərbaycanın, müstəqilliyinin sevincini doya-doya yaşamadan erməni vandallarının torpaq iddialarının – rus imperiyasının siyasət maşınının girdabına düşən böyük vətəninin dərdidir. Və bu ədalətsiz savaşda ədaləti bərqərar etmək uğruna verdiyi qurbanların, günahsız axıdılan şəhid qanlarının dərdidir. Bu, Xocalıdan Bakıyacan, “qan boyalı villalardan cana doymuş çadıracan”, “BMT-dən ATƏT-əcən hədd-sədd bilmədən hüdudları aşıb maşın-maşın, vaqon-vaqon axıdılan qoca, cavan, uşaq qanı”nın dərdidir. “525-ci qəzet”in “525 kitab” seriyasından “Dünya ədəbiyyatı” dərgisinin dəstəyilə Azərbaycan, rus, türk və ingilis dilində nəşr olunan poemada quduz it kimi qana susayanların Xocalıda törətdikləri faciələrin dünya tarixində analoqu olmadığına diqqəti yönəldən, o dəhşətləri ifadə etməyə əlahəzrət sözün belə acizlik çəkdiyini etiraf edən Ə.Əsgəroğlu yenə də ilahi sözə tapınır, onun mütləq qüdrətinə inanır, uca Tanrıdan bu müqəddəs iş üçün güc, qüvvət diləyir:

Görünməmiş bir işdi bu,

şair canı.

Göstər sözün qüdrətini,

göstər, şair!

Bu millətə, bu torpağa

olan qəsdlər

ilahi söz istər, şair!

“İçi-çölü yeyilən Vətən!”in dərdindən söz açan şair onu “Körpəsi sinəsinə mismarlanan”, bətnindəki dölü qılınclanan, uşaqları süngülərin başına sancılan, “döşləri kəsilərək əmzik kimi ağızlarına basılan, belinə qaynar samovar bağlanan, fələyin qıc olmuş yazılarında azıb qalan” anaların, gözləri qarşısında oğullarının başı kəsilən, bədəni tikə-tikə doğranaraq min cür cismani təhqirlərə məruz qalan ataların dərdi ilə eyniləşdirir, sonu bilinməyən, bitib-tükənməyən, əlacı itkin düşən dərdilə...

Lakin milli sərvətlərimizə, neftimizə, başqa sözlə, qara qanımıza sahib çıxan “dostlar”ın bu torpağın, yurdun sakinlərinin günahsız axıdılan qırmızı qanına-dərdlərinə yiyə durmamasından hiddətlənən Ə.Əsgəroğlu bir gün bu dərdlərin öz həllini tapacağına, doğma yurd intizarının bitəcəyinə inanır.

Qana ölüm, qana vicdan, qəhrəmanlıq, qan yaddaşı, həm də “milli sərvət, millət qanı, canlı tarix, soydaş, qardaş, vətəndaş”- deyən şair bir gecədə yerlə-yeksan edilən Xocalı adlı yaşayış məskəninin başına gətirilən faciənin qurbanları arasında, “üzü dan yerinə axan” qanlar içində sinəsindən qan fışqıran bir qızılgül qönçəsi görür. Bu qızılgül, kiprikləri qırov tutan, dörd yanını alov saran, “qan-qan!” deyib qışqıran bir qızcığazın obrazıdır. Bu, o gecə doğulan faciənin özüdür. Xəyallarda böyüyən qızcığaz da həmin faciənin yaşıdıdır, indi qaranlıq qalan suallara cavab tapmaq, uğradıqları faciənin səbəblərini öyrənmək ümidilə haralarasa üz tutub gedir. Şair ürək ağrısı ilə

Yolun hayanadı, bala, uzağamı?

Çox gedərsən yorularsan,

Acı-acı tənələrdən

qovrularsan, xırman kimi

sovrularsan, getmə uzun...

– deyərək qəhrəmanına yol göstərir, tövsiyə verir: “Çevrələnmiş, nişanlanmış yer üzündə durma, qanad aç, göylərə uç, mələklərə xəbər apar, söylə ki, bir südəmər körpə idim, qana düşdüm, yaşım artdı on beş oldu”, ancaq məni qana salanlar hələ də öz cəzasını çəkməyiblər. Qan sözünün metaforik çalarlarından, rəmzi mənalarından istifadə etməklə uğradığımız fəlakətlərin miqyasını oxucularına duyuran müəllifin “ağır batman fərmanlarla bizim olan bizim olmayanların-bizim yerlərin və dünyanın super dövlətlərinin biganəliyinin dərdini, xiffətini çəkməyə sanki daha tabı çatmır, əli yerdən-əfəndilərdən üzüldüyünə görə, göylərə-mələklərə üz tutur... Şairin gəldiyi qənaət də məhz budur:

Dövlətlər var azman-azman,

Keçməz bir qaşıq qanından

bəs biz niyə keçək axı?

Bu boyda qan...

bu yolda can

niyə olmur sənə qurban,

Azərbaycan!

Sənə qurban, Azərbaycan!

Burada şairin öz Vətənini, dövlətini qüdrətli, qüvvətli görmək arzusu duyulur, səxavətli, ürəyi və süfrəsi hər kəsin, hər ölkənin üzünə açıq olan xoşniyyətli xalqının dərd-qəmsiz, bəxtəvər olduğunu görmək istəyi də yansıyır.

Həcmcə kiçik, mənaca böyük olan bu poemanın baş qəhrəmanı Azərbaycandır. Və bir də son iyirmi ildə yaşadığı faciələrin, dərdlərin qan rəngi... “Dərdimizin qan rəngi” oxuyub göz yaşı tökmək üçün yazılmayıb. O, əzəli-əbədi düşmənlərimiz – erməni vandalları ilə mübarizəyə çağırışdır, yaddaşlarımızı təzələməyə, kimliyimizi, hardan gəlib haraya getdyimizi bir daha xatırladan bədii əsərdir. Biz hamımız bir gün Xocalısına, Şuşasına, Laçınına, Kəlbəcərinə, Zəngəzuruna... qovuşacağı günü gözləyən bir ananın – Azərbaycanın övladlarıyıq, şair Ədalət Əsgəroğlu da həmçinin. O, demək istədiklərini, eləcə də on beş (artıq on doqquz) il ürəyində qövr eləyən, üstündən uzun illər keçsə də, qaysaqlanmayan, bir düşüncə adamı kimi qəlbini yandırıb-yaxan Xocalı dərdini, itirdiyimiz yurd yerlərinin ağrısını məhz bu hisslərlə misralara çevirib. Düşünürəm ki, bir qəlbin çırpıntılarını əks etdirən, bizi xəyalən o müdhiş faciələrin baş verdiyi məşum gecəyə aparan misraları oxuyan hər kəsin “torpaqdan pay olmaz” hökmüylə yumruqları düyünlənəcək, damarlarında qanı coşacaq, ürəyi qisas atəşiylə yanacaq... Əgər qisas alınmazsa, cinayətkar Ermənistan dövləti bəşəri cinayətlərinin bədəlini ödəməzsə, qana sevdalıların bədnam sevdası öldürülməzsə, bütün göy üzü də qan rənginə boyanacaq, qana boyanmış yer üzü kimi göy üzü də bölünəcək, ta dünya yenidən doğulanacan:

Dərdin qan rəngi...

qan,qan, qan!

Boya göy üzünü,

Göy üzü bölünənəcən,

Bürü yer üzünü

Bu sevda ölənəcən !

Dünya yenidən doğulanacan !

Esmira FUAD,

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru

525-ci qəzet.- 2011.- 24 fevral.- S.7.