Mənim dostum...

Bu günlərdə mərhum şair Tahir Aslanlının 60 illik yubileyi qeyd olunur. Həyatı daha çox Azərbaycandan uzaqlarda keçsə də qəlbi daim öz doğma vətəni, milləti ilə döyünən istedadlı şair onunla eyni nəsli təmsil edən qələm adamlarının xatirəsində qeyri-adi və işıqlı bir insan kimi qalıb. Həmin xatirələrdən birini – Tahir Aslanlının yaxın dostu yazıçı Natiq Rəsulzadənin sərt və kövrək yazısını oxuculara təqdim edirik.

İndi sənin altmış yaşın olmalıydı, dostum mənim. Sən məndən cəmi ikicə yaş balacaydın. Və bu, bizim nə iyirmimizdə, nə otuzumuzda, nə də o faciəvi ölümünə qədərki dövrəcən dostluğumuza mane ola bilmədi.

Sən şeirlər yazırdın. Bu şeirlərin içində həqiqi gözəl şeirlər də var idi. Mən o şeirləri indiyəcən xatırlayıram. Sənin xeyli sözlərin və əməllərin kimi o şeirlər də yaddaşıma həkk olunub.

Nöqtə – inadım mənim,

Nöqtələrdə – dözüməm.

Nidalarda.

Nidalaşmış özüməm!

Vergüllər və suallar –

Bəlkələrim, ehtimalım.

Bax bunlardır

Mənim dövlətim, malım.

Nöqtələrlə, nidalarla,

Suallarla üzə çıxır

Fikrim, hissim, düşüncəm.

Bir təzə söz, təzə fikir

Milyon kərə yaxşıdır

Cəfəngiyyat arxasına

düşüncə...

Sən o şeirlərini mənə oxuyurdun. Axır illərdəki ünsiyyətimiz bizim dostluğumuzu elə saf-billur ucalığa gətirib çıxarımşdı ki, artıq bir-birimizə zarafatlaşmağa da özümüzdə ehtiyac duyurduq. Bəzən mən kobudcasına sənin sözünü kəsərdim.

– Bəsdi! Sənin bu şeirlərin başımı-beynimi apardı! Bu-bu-bu! Cavabında:

– Amma sənin hekayələrini oxuyanda adam özünü asmaq istəyir, –deyərdin.

Biz inciməzdik, biz heç vaxt bir-birimizdən inciməzdik. Çünki bilirdik, sözdü də, deyirik, əvəzində hər sözümüzün arxasında bizim zamanın sınağından çıxmış əsl kişi dostluğumuz dayanır. Dəfələrlə, xüsusən də Moskva Ədəbiyyat İnstitutunda oxuduğumuz vaxtlarda, dalaşmağa da birlikdə gedərdik. Bir dəfə sən həmişə olduğu kimi qapını döymədən (“ey kəndçi qapını döymək lazımdı” – deyə hirslə qışqırdım) içəri girəndə cinsimin dal cibinə beşbarmağı necə basdığımı gördün.

– Nə olub? – soruşdun.

– Hər şey qaydasındadı, birinin əngini əzməyə gedirəm.

Sən o sifətin yaxşı ya pis olduğunu, ümumiyyətlə orda məni necə sifətin gözlədiyini soruşmadan dinməzcə yanıma düşüb Moskvanın ən quldur rayonu olan Marinya roşayacan mənimlə gəldin.

Dostum mənim, amma yaman dalaşdıq ha.

Bu, qiyamət ov idi.

Bircə biləydin ki, mən adda adamın mövcudluğunu dünyadan silmək üçün indi üstümə necə əzazil baxılar zillənib! Mənim tərəfdaşım, hardasan?

Yadıma gəldiyi qədər biz heç vaxt bir-birimizə nəsə nəcib, isti, bəlağətli, sentimental söz deməmişdik. Amma əsas olan, bu deyildi. Mən həmişə səni öz yanımda hiss eləyirdim – sənin həmişə köməyə gəlməyə hazır olmağını, sənin o sərt nəcibliyini.

Dostum mənim, vaxt vardı ki, qızlar dəstə-dəstə boynumuzdan asılardı, onların hərəsiylə bağlı bir tarixçəmiz vardı, amma bu “tarixçələrə” görə müxtəlif situasiyalar yaşasaq da, bir dəfə də aramızdan qara pişik keçmədi.

Vaxt gəldi və sən Moskvada samballı qazanc əldə etməyə başladın, amma özün samballı adam olmadın. Elə məni də, sevindirən bu idi. Çünki özüm də samballı adam deyildim və əks təqdirdə bu, bizim dostluğumuza nöqtə qoya bilərdi. Sən həmişə olduğu kimi zəng eləmədən xəbərdarlıqsız-filansız pulu sağa-sola səpələməyə hazır olan ayı kimi zühur edirdin. Amma həmin o uzaq 70-80-ci illərdə o qəmli dostunu qəribə də olsa yazı makinası elə özünə çəkmişdi ki, qapını sənin üzünə açmırdı. Qapımın arxasında ürəyini boşaldıb, ucadan məni söyə-söyə çıxıb gedirdin.

– Səfehin biri, sənə elə belə lazımdı! – Yazı makinasından aralanıb açıq pəncərədən dalınca qışqırırdım.

Çiçi kəndi, sənə demişdim ki, zəng eləməmiş gəlmə!

– Belə de! – dərhal hay verərdin. – İşləyirsən, eləmi? Adam olmusan, hə?

– Hə, deyərdim, – amma o qədər də əminliklə yox.

– Cəhənnəmə ki! İstəyirdim, səni restorana aparım. Qulağının dibini görərsən!

– Get, get, Allah köməyin olsun.

Sən təm-tərağın, başqalarına xoş təsir bağışlamağın vurğunuydun.

Neçə il əvvəl mənimlə dostumuz Çingiz Abdullayev Hindistana gedirdik. Moskvada sənin “Ukrayna” mehmanxanasındakı ofisinə baş çəkdik. Sən bizi lap şahlara layiq qəbul etdin, iki lüks nömrə ayırdın, öz işlərini unudub və atıb “Mersedes”ini bizim işilərimizin dalınca Moskva boyu ora-bura sürdün. Çıxıb gedəndə məni bir kənara çəkib qatı açılmamış bir qalaq pulu cibimə basdın.

– Nə eləyirsən?! – Sənin əlini itələdim. Özümdə var, var...

– Sakit! Al, cavan oğlan! Ağırlıq eləməz... Hindistan təzadlar ölkəsidi.

– Cəhənnəm ol!

– Elə sən də ora!

Sonralar bizim bu vidalaşmaya bir az əl gəzdirib onu “Qardaş” adlı hekayəmə qatdım.

Biz heç vaxt öpüşməzdik – nə görüşəndə, nə də ayrılanda. Nəsə belə bir şey yadıma gəlmir. Yoxsa indiki gənclər kimi: hər tin-budaqda bir-birlərini görən kimi marçamarç salırlar. Əcnəbilər də baxıb məəttəl qalırlar.

Sən lap əvvəldən, ədəbiyyatda ilk addımlarımı atdığım gündən mənə inan dostlarımdan idin.

Sən tez gedib, həyatimda yerin görünən bir boşluq, ürəyimdə yeri göynədən bir yara qoydun.

Sən yaşamağa tələsirdin. Əsl kişilər kimi. Səndə saxta, qurama heç nə yox idi, sən həmişə olduğun kimiydin.

Sən, aşıb-daşan enerjisiylə və qaynar fəaliyyətiylə o boyda Moskvanı baş-ayaq eləyən bir adam, indi doğma Qubanın xırda Çiçi kəndinin balaca qəbristanlığında uyuyursan.

Bu günlərdə yuxuma girmişdin. Sən qara kresloda, tanımadığım qaranlıq bir otağa demək olar, qarışmış şəkildə oturub mənə baxırdın.

Nədi? – astadan soruşdum ki, bu qaranlığı, bu sükutu hürkütməyim.

Sən dinməzcə başını buladın.

– Keçmiş ürəyimin qapısını döyür, – deyəsən, yuxuda belə dedim, – amma keçmişi, heç nəyi qaytarmaq olmaz...

İndi sənin altmış yaşın var. Amma yanımda deyilsən, dostum mənim.

Mən ikimizin də yerinə içəcəm. Yubileyin mübarək, əzizim.

İndi mən sənə sağlığında heç vaxt demədiyim bir sözü deyəcəm. Heç sən də mənə o sözü deməzdin, çünki ikimiz də belə qəbul etmişdik. Və mən sənin haqqında olan o sözü Şekspirin Hamletinin dilindən demək istəyirəm:

– Sən bütün insanların ən gerçəyi idin.

Natiq RƏSULZADƏ

525-ci qəzet.- 2011.- 26 fevral.- S.27.