“...elə yaşamaq lazımdır ki, qocalanda düşüncələrin “kaş ki”lərə bürünməsin!”

Pərvinin həmsöhbəti aktrisa Gülzar Qurbanovadır.

Pərvin: Salam, Gülzar xanım.

Gülzar Qurbanova: Salam, Pərvin. Xoş gəlmişsiniz teatrımıza.

Pərvin: Təşəkkür edirəm. Söhbətə elə teatrınızla başlamaq istəyirəm. Uzun illərdir ki, Yuğ teatrında çalışırsınız. Yuğ deyəndə ilk öncə Vaqif İbrahimoğlu yada düşür. O isə qeyri-adi estetikası, yanaşması ilə fərqlənən bir sənətkar idi. Vaqif müəllim kim idi sizin üçün, bundan sonra kimə çevriləcək?

Gülzar Qurbanova: Vaqif müəllim təbiətcə çox optimist insan idi və bizi də bu ruhda böyüdürdü. Mən deyərdim ki, o uçurumun üzərindən körpü salan insan idi. Bizə qaranlıqda işıq tapmağı, ən dözülməz mühitdə də sağ qalmağı və ruhani qalibiyyət qazanmağı öyrədirdi. Mənimçün bütün dahilərin qapılarını Vaqif müəllim açıb. Ədəbiyyatı da, teatrı da məhz onun təqdimatında öyrənmişəm. İstər klassik poeziyamız olsun, istər dünya ədəbi irsi – bunlar hamısı müəllimimizin sayəsində öz malımıza çevrilirdi. Vaqif müəllim şəxsiyyət formalaşdırırdı, sənətkar yetişdirirdi, insanın kimliyini, əsl mahiyyətini ona aşılayırdı. Bu müddət ərzində o beş nəsil sənətkar yetişdirib. Bu o qədər də az iş deyil. Və indi Vaqif müəllimin yoxluğunda məsuliyyətimiz artır. Çünki həmin düşüncəni, mədəniyyəti daşımaq artıq bizim öhdəmizə düşür.

Pərvin: Yuğ teatrının estetikası hamı tərəfindən qəbul olunmur. Düşünürəm, bu insanların tamaşalardan həm də gözəl söz istəməsi ilə bağlıdır. Xatırlayıram, Yuğ hətta sözsüz tamaşalar da səhnələşdirirdi ki, bu da birmənalı qarşılanmırdı. Sizin üçün bir aktrisa kimi başqa teatrlar harada bitir və Yuğ harada başlanır?

Gülzar Qurbanova: (gülür) Doğrudur. Ümumiyyətlə Vaqif müəllim sözə çox az yer verirdi. Bilirsiniz, Ümumittifaq Kinematoqrafiya İnstitutunda A.Batalovun “Teatr və kino” kursunu bitirib gələndə çox narahat idim, mənə elə gəlirdi o mühitdən sonra burdakı teatrların çoxunda işləyə bilmərəm. Sonra Yuğla tanışlığım baş tutdu və mən qəti qərarımı verdim. Həmin vaxtlar Dədə Qorqudun məşqləri gedirdi. Vaqif müəllim niyə məhz bu teatrı seçməyimi təkrar-təkrar məndən soruşurdu. Mən o vaxt bütün bu poetikayla bağlı fikirlərimi rahat şəkildə ifadə edə, əsaslandıra bilmirdim. Vaqif müəllimə istəyimin səbəbini sadə şəkildə izah edirdim: mən bura gələndə özüm oluram, asudəlik hiss edirəm, hisslərimi, duyğularımı rahat ifadə edirəm. Mən ayıq şəkildə hiss edirdim ki, bura mənimdir: evim, ailəm, valideynim, övladım kimi. Burada insana çox önəm verilir və insan faktoru çox vacibdi. İnsan, şəxsiyyət, sənətkar... bunların içində hər şey var. Mənimçün YUĞ məhz burdan başlanır. 21 ildir ki, Yuğ ən doğma yerdir mənim üçün.

Pərvin: Bu illər ərzində həm kinoda, həm də teatrda çoxlu rollar oynamısınız. Elə bir rol olubmu ki, onu oynayan zaman səhnəni unudasınız? Səhnə hissi itsin və bütün bunları real həyatda yaşadığınızı düşünəsiniz?

Gülzar Qurbanova: Bizim teatr məkanımız italyan qutusu deyil. Orada tamaşaçıyla sənətkar arasında heç bir sədd yoxdu. Tamaşaçıyla energetik ünsiyyət qurmağa çalışırıq. Məncə, teatr maarifləndirmə funksiyasını itirib. Nə isə informasiya lazım olanda kitabdan, mətbuatdan oxumaq olar. Tamaşaçını öyrətmək lazım deyil. Onun ruhuna təsir etmək lazımdı. Ona görə də reallıq hissindən çox da uzaqlaşmıram. Kino fəaliyyətim haqda həmişə deyirəm: o rejissora minnətdaram ki, mənim ruhumu həm alt-üst eləyib, həm də yeni bir güc verib. Teatr da elədi. Biz bu səhnədə dahi sənətkarların əsərləriylə işləmişik. O əsərləri ruhumuzdan, içimizdən keçirib tamaşaçının qarşısına çıxarmışıq. Başımızın da üstündə Vaqif müəllim kimi dahi bir insan. Mən bunu həmişə deyirəm: O dahi müəllim idi.

Pərvin: Düşünürəm, təkcə sənət baxımından yox...

Gülzar Qurbanova: Əlbəttə! O bizə necə yaşamaq, necə mövcud olmağı öyrədirdi. Sənətkar həyatının nə olduğunu aşılayırdı. Heç oynamasaq da, səhnəyə çıxmasaq da sənətkar həyatını yaşaya bilərik. Bu baxımdan bizim teatrda demək olar ki, bütün tamaşalar məhz bu ovqatın yaradılmasına xidmət edib, yəni sənətlə reallıq arasında sərhəddin itirilməsinə çalışmışıq. Bizimçün həmin o “dördüncü divar” olmayıb. Tamaşaçıyla rahat söhbət edirik, ünsiyyət yaratmağa çalışırıq. Vaqif müəllim gözəl bir poetika yaratdı: psixo-absurd. Başqa dillə desək, ruhun hikmətləri. Bu poetikanın özünün əlifbası, notları var. İndi də o sistemlə işləyirik. Əsas məqsəd insanın hər şeyi öz ruhuyla idarə eləməsinə nail olmaqdı. Bədən idarə edildiyi kimi ruh da idarə eləməlidi. Peşəkarlıq həmin ab-havanı tamaşaçıda da yaratmağa nail olmaqdı. Məhz bu an sizin dediyiniz səhnəylə reallıq arasındakı sədd itir.

Pərvin: Yuğun əsas fərqli cəhəti aktyorun sərbəstliyidir. Adətən teatr aktyorlarının rejissor və dramaturqdan fərqli olaraq, fərdi seçim imkanı olmur. Aktyor daha çox gözləmə mövqeyində dayanır...

Gülzar Qurbanova: Düzdür. Xoşbəxtlikdən bizim teatrda belə qaydalar olmayıb heç vaxt. Vaqif müəllim bizi sərbəst yetişdirirdi. Həmişə deyirdi ki rejissor da, dramaturq da sən özünsən. Misal üçün, bizə bir mövzu verilirdi. Deyək ki, itki mövzusu. Hamımız bu barədə hiss və duyğularımızı yazırdıq. Sonra bu yazdıqlarımız əsasında səhnə qurulurdu. “Kafkaya salam” tamaşasını görmüsünüz. Bizə “hökm” mövzusu verilmişdi. Kafkanın hekayəsinin əsasında yazmalı idik. Biz aktyorlar özümüz bu mövzunu işləyəndən sonra, Kafkanın daxili aləmindən çıxış edərək, o tamaşanı üç günə qurduq. Gözəllik də bundaydı ki, bizim aktyorlarımızın hərəsi öz yanaşmasını ortaya qoyurdu. Tamaşaçılar da bu cür sərbəstliyi, dediyiniz kimi rejissorun, dramaturqun seçimindən asılı olmayan aktyor işini maraqla qarşılayırlar.

Pərvin: Yuğ format baxımından kiçik teatr olsa da, dediyiniz kimi burada azadlıq daha çoxdur. Cəmiyyətdə çox müşahidə edirik ki, insan nə qədər yuxarı qalxırsa, böyüyürsə o qədər də itirir daxili azadlığını. Sənətkar olaraq sizdə çox yuxarılara qalxıb daxili azadlığı itirmək qorxusu yaranan məqamlar olubmu?

Gülzar Qurbanova: Mən nəyi itirsəm də, daxili azadlığımı heç vaxt itirmərəm. Əslində, məncə, bu çətin həyatda elə bircə onu qoruyub saxlamışam. Həyat insana bir dəfə verilir. Onu elə yaşamaq lazımdır ki, qocalanda düşüncələrin “kaş ki”lərə bürünməsin. Mən hər zaman özümə qarşı səmimi olmağa çalışıram. Başqalarına görə yox, məhz özümə görə. Bütün dünyanın filosofları dünyanı dəyişməyə çalışırdılar. Kamyu isə deyirdi ki, dünyanı dəyişə bilmirsənsə, öz dünyanı gözəlləşdir və o dünyada başqaları da varsa, artıq onlara da təsir göstərə bilərsən. Dediyiniz daxili azadlıq məncə elə səmimiyyət üzərində qurulur. Şablonlardan, çərçivələrdən uzaq bir uşaq səmimiyyəti. Düzdü, o şablon həyatı hamı kimi mən də yaşayıram. Qayğılar, iş, ev və sair. Amma bütün bunları edərək, mən mütəmadi olaraq ordan çıxmağı da bacarıram, həmişə orda qalmıram. İnsan öz xəyallarını qurmağı bacarmalıdır.

Pərvin: Düzdür. Həyatda nəinki xəyal, hətta öz nağılını qurub yaşayan və bu yolla da özünü xilas edən, bataqlıqdan çıxaran adamlar var. Bu daha çox dünyəvi problemlərdən, məsələlərdən bezəndə kömək olur. Yəqin ki, sizin üçün əsas sığınacaq səhnədir...

Gülzar Qurbanova: Nağıllardan danışmağınız yerinə düşdü. Axır vaxtlar nağıllara daha çox ehtiyacım var. Nə qədər qəribə olsa da, cizgi filmlərinə çox baxıram. Əsasən də köhnə sovet cizgi filmlərinə. Bunun səbəbi mənə aydındı. İnsanın beynindən o qədər lazımsız informasiyalar keçir ki, beyin yorulur. Kimsə musiqidən, kimsə rəqsdən rahatlıq tapır. Səhnənin mənim üçün sığınacaq olmasını düz vurğulayırsınız. Amma mən həmişə səhnədə olmasam da ruhumun nə istədiyini hər an düşünürəm. Son vaxtlar köhnə cizgi filmlərinə daxili tələbat hiss edirəm. Avropa, Amerika istehsalı olan yeni cizgi filmlərində o sadəlik, adamın ruhuna toxunan heç nə yoxdur . Lakin köhnə cizgi filmləri çox sadə və təsirlidi.

Pərvin: Aha... Karlson, Lyapold kimi personajlar insana uşaq qayğısızlığını qorumağa kömək edir...

Gülzar Qurbanova: Karlson görün necə gözəl bir obrazdı?! Tənha qalan uşaq özüyçün dost fikirləşir, xəyallarında onunla ünsiyyət qurur, göydə uçur, dama çıxır. Yaxud balaca Şahzadə. Səhraya düşüb təyyarəsini düzəldərək özüyçün nağıl fikirləşir. Mən də ruhani cəhətdən çətin vəziyyətə düşəndə belə xəyallarda, nağıllarda özümə sığınacaq tapıram və bununla lazımsız fikirlərdən xilas oluram.

Pərvin: Bilirəm ki, poeziyanı çox sevirsiniz. O xilas metodları siyahısında poeziya hansı yerdədir? Sizcə, içinizdəki poeziya səhnədən ayrıdırmı?

Gülzar Qurbanova: Maraqlı sualdır! Mən çox şeir bilirəm, amma heç vaxt səhnədə şeir deməmişəm. Ancaq son vaxtlar Vaqif müəllimin cümə axşamlarında, Savalan qrupuyla bərabər Ramiz Rövşənin şeirlərindən dedim. Əgər şeir mənə məlhəm kimi təsir edirsə, ruhuma yayılırsa, o zaman mənim içimə hopur və bu da kifayət edir. Şeiri klip çəkdirmək, yaxud hardasa deklomasiya eləməkçün oxumuram.

Pərvin: İncəsənət Gimnaziyasında dərs deyirsiz, gənclərin arasındasız. Çağdaş dövrün gəncliyindən çox şikayət edirlər. Bəzən heç gənclər özləri də onlardan nə tələb olunduğunu anlamırlar. Nədir fərqlər? Deyək ki, sizin gəncliyinizlə, müasir gənclərin arasında...

Gülzar Qurbanova: Mən düşünmürəm ki, gənclər pozulub. Hər şey fərdin, gəncin özündən və düşdüyü mühitdən, həmçinin də təhsildən asılıdır. Mən dərs deyirəm və şagirdlərimi müşahidə edirəm. Məncə əlli-əlliyədir. Şagirdə bir psixoloq kimi yanaşsan, çox şeylərə nail olmaq olar. Təmas qurmağı, əsaslandırmağı, inandırmağı bacarmaq lazımdı. İnanın, gənclərdə çox gözəl potensial, böyük imkanları var, sadəcə bu imkanları, potensialı üzə çıxarmaqçün gözəl müəllimlər, pedaqoqlar lazımdı. Vaqif müəllim kimi.

Pərvin: Həyat yoldaşınız Elxan Cəfərov da sənət adamıdır. Ümumiyyətlə sənətkar ailəsi başqa, ənənəvi azərbaycanlı ailələrindən seçilirmi?

Gülzar Qurbanova: Yəqin fərq ondadır ki, bizim söhbət mövzularımız əsasən sənətlə bağlı olur. Düzdü məişət öz yerində, lakin ünsiyyətimiz yalnız sənət, kino, teatr, ədəbiyyatdan ibarət olur. Ayağımı gerçəklikdən az da olsa qopara bilən istənilən söhbət mənə zövq verir. Bu baxımdan problemlərim də olur. Çünki yalnız sırf dünyəvi maraqları olan insanlarla ünsiyyətim alınmır. Onlara əhəmiyyətli olan mövzular mənə maraqlı deyil. Ona görə ən azından ailəmizdə lazım olan auranı qorumağa çalışırıq.

Mənim oğlum gəlir tamaşalara baxır. Sonra qızım soruşur: “anam necə danışırdı tamaşada?” Oğlum cavab verir ki, evdə necə danışırsa, orda da elə. Artıq sənətlə həyat arasında sərhədləri demək olar ki, itirirəm. Ramiz Rövşən demişdi: sənətkar ömrü boyu yaradıcılıq halında yaşamağı bacarmalıdı, daha doğrusu bu onun təbii halı olmalıdı.

Pərvin: Teatrınıza arzularınız...

Gülzar Qurbanova: Yuğ teatrına arzum budur ki, həmişə Vaqif müəllimin poetikasını yaşatsın və gələcək nəsillər də o poetikanı davam etdirsin.

Pərvin: Mənə arzunuz...

Gülzar Qurbanova: Sizə həmsöhbətlərinizlə bu səmimiyyətinizi həmişə qoruyub saxlamağı diləyirəm.

525-ci qəzet.- 2011.- 9 iyul.- S.21.