Düşmənə göz dağıdır Sədərək

Sədərək rayonu ölkəmizin sərhəd bölgəsinin sosial-iqtisadi inkişafını daha da sürətləndirmək və gücləndirmək, həmçinin ərazinin geostrateji mövqeyi nəzərə alınmaqla 1990-cı il avqustun 28-də Azərbaycan SSR Ali Sovetinin fərmanı əsasında yaradılıb. Ümummilli lider Heydər Əliyevin Naxçıvanın qeyrət qalası adlandırdığı bu rayon Azərbaycanda 3 dövlətlə həmsərhəd olan yeganə inzibati ərazi vahididir. Cənub-qərbdən Türkiyə Cümhuriyyəti, şimal-qərbdən Ermənistan Respublikası, cənub-şərqdən İran İslam Respublikasıyla həmsərhəd olan rayon Heydərabad qəsəbəsi, Sədərək, Qaraağac və Kərki kənd inzibati ərazi dairələrindən ibarətdir. 1990-cı il yanvarın 16-da Kərki kəndi Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edildiyindən rayon əhalisi 3 yaşayış məntəqəsində cəmləşib. Ata-baba torpaqlarını qayğı ilə əkib-becərən, təknələrini bol və halal çörəklə təmin edən bu yaşayış məntəqəsinin sakinləri Sədərək uğrunda gedən döyüşlərdə uşaqdan böyüyə kimi silaha sarılıb ermənilərin işğalçılıq siyasətinə qarşı mərdliklə döyüşüblər. 1990-1993-cü illərdə Sədərək üzərinə 14 dəfə güclü hücuma keçən erməni silahlı birləşmələrinin qarşısı alınıb. Həmin illərdə Sədərəkin müdafiəsində 108 nəfər şəhid olub. Lakin bütün bunlar region əhalisinin qətiyyətini sındıra bilməyib.

Hələ 1992-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən Sədərəkdə əsası qoyulmuş aqrar islahatlar 1996-cı ildən etibarən daha da sürətləndirilərək, 1999-cu ildə tam başa çatdırılıb. Rayon əhalisi torpaq payları ilə təmin olunub. Kənd təsərrüfat məhsulu istehsalının həcmini və məhsuldarlığını yüksəltmək üçün özəl təsərrüfatların inkişaf etdirilməsi istiqamətində fermerlərə, torpaq mülkiyyətçilərinə xeyli güzəştlər edilib. 1992-ci ildə Azərbaycan xalqının ümummilli lideri H.Əliyevin təşəbbüsü ilə Araz çayı üzərində Türkiyə ilə Azərbaycanı birləşdirən “Ümid” körpüsünün tikilərək istifadəyə verilməsi, gömrük keçid məntəqəsinin yaradılması da bu rayonun iqtisadiyyatına öz müsbət təsirini göstərib. Heydər Əliyev siyasi kursunun layiqli davamçısı, Prezident İlham Əliyev tərəfindən imzalanan Dövlət Proqramlarında Sədərəkin tərəqqisi ilə bağlı nəzərdə tutulan tədbirlərin həyata keçirilməsi istiqamətində görülən işlər, eləcə də Ali Məclis Sədrinin bu regiona göstərdiyi diqqət və qayğı isə sədərəklilərdə əzmkarlıq, işgüzarlıq ruhunu daha da yüksəldib. Bunu son illər ərzində muxtar respublikamızın ucqar sərhəd rayonunda əldə olunan nailiyyətlər bir daha sübut edir. Rayon iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı təşkil etdiyindən bu sahənin səmərəliliyini artırmaq üçün hər il su nasos stansiyalarında və kanallarda işlər vaxtında başa çatdırılıb. Belə ki əsas su mənbəyi sayılan Bulaqbaşı kəhrizi əsaslı şəkildə təmir olunub, 5 km məsafədən içməli su xətti çəkilib, 7 subartezian quyusu qazılıb, 4 pilləli nasos stansiyasında əsaslı şəkildə yenidənqurma işləri aparılıb. Ərazidə 15 bulaq- abidə tikilərək istifadəyə verilib. Hazırda Sədərək rayonunda 15 min hektara yaxın torpaq sahəsi var. Onun 3522 hektarı əkinəyararlı torpaqlardır. Əkinəyararlı torpaqların 3253 hektarı xüsusi mülkiyyətə verilib. Həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində rayonda 2432 hektar torpaq sahəsi əkin dövriyyəsinə daxil edilib. “Naxçıvan Aqrolizinq” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin Sədərək rayon bazasının istifadəyə verilməsi isə bölgənin becərilməyən digər bərəkətli torpaqlarının da əkin dövriyyəsinə daxil edilməsinə şərait yaradıb. Ümumiyyətlə, Sədərəkdə görülən işləri muxtar respublikada kənd təsərrüfatı sahəsində həyata keçirilən tədbirlərə nümunə adlandırmaq olar. Belə ki, 153,1 min kvadratmetr ərazini əhatə edən Sədərək rayonunda 1 may 2011-ci il tarixə 847 hektar sahədə yazlıq bitkilər əkilib, əkin sahələrinin 338 hektarını dənli və dənli-paxlalılar, 18 hektarını dən üçün qarğıdalı, 83 hektarını kartof, 180 hektarını tərəvəz, 88 hektarını bostan bitkiləri, 225 hektarını şəkər çuğunduru, 17 hektarını dən üçün günəbaxan, 18 hektarını isə cari illik ot bitkiləri təşkil edib. Sözügedən dövrdə rayonda diri çəkidə 154 ton ət, 520 ton süd, 408 min ədəd yumurta istehsal edilib. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə ət istehsalı 1,5 faiz, süd istehsalı 1,6 faiz, yumurta istehsalı 1,7 faiz artıb. Ümumilikdə, rayonda kənd təsərrüfatı sektorunda 648,6 min manatlıq məhsul istehsal edilib ki, bu da 2010-cu ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 9,8 faiz çoxdur. Rayonda 58 hektarlıq meyvə bağı da var. Hazırda bunun 52 hektarından meyvə tədarük edilir. Bundan başqa, sədərəklilər meyvə bağlarının indiki miqyası ilə kifayətlənmir, ilbəil belə bağların ərazisini genişləndirirlər. Ötən ilin və bu ilin ağac əkini mövsümündə 40 hektar sahədə meyvə bağları əkilib, əkilən sahələrə müntəzəm olaraq aqrotexniki qulluq göstərilib. Rayonda üzümçülük və arıçılıq da xüsusi diqqət göstərilən sahələrdəndir. İndi Sədərəkdə 220 hektar üzüm bağı, 478 arı ailəsi var. Son illər ərzində regionda aparılan genişmiqyaslı quruculuq və abadlıq tədbirləri nəticəsində bu sərhəd rayonunun da siması tanınmaz dərəcədə dəyişib. Dövlət qayğısı hesabına Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun, vergilər və maliyyə nazirliklərinin rayon şöbələri, Kapital Bankın rayon filialı, rayon hərbi komissarlığı, əhalinin sosial müdafiəsi və məşğulluq mərkəzləri, rabitə, qaz istismar idarələri, rayon polis şöbəsi və sair üçün yeni inzibati binalar tikilib. Mübariz, qədirbilən Sədərək camaatının ulu öndərə olan sonsuz hörmət və ehtiramının məntiqi nəticəsi olaraq Heydərabad qəsəbəsində Heydər Əliyevin əzəmətli abidəsi ucaldılıb. Qəsəbə müasir şəhərsalma ənənələrinə uyğun olaraq, tamamilə yenidən qurulub. Regionda yaşayan hər bir vətəndaşın yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması ümdə vəzifə kimi qarşıya qoyulduğundan erməni daşnaklarının günahı ucbatından ev-eşiyindən didərgin düşmüş köçkünün ailələri və Sədərək uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak edərək sağlamlıqlarını itirmiş əlil ailələri də yeni yaşayış binaları ilə təmin ediliblər. Rayonda aparılan tikinti-quruculuq tədbirləri sabahın kamil vətəndaşlarını yetirən təhsil müəssisələrindən də yan keçməyib. Rayon mərkəzi sayılan Heydərabad qəsəbəsində 420, Qaraağac kəndində 160 yerlik məktəb binaları əsaslı təmir olunub.

Ötən ilin sonunda isə dövlət başçısı İlham Əliyevin iştirakı ilə Sədərək rayonundakı 594 şagird yerlik 2 nömrəli orta məktəbin yeni binasının açılışı olub. Ən müasir tələblərə cavab verən bu təhsil müəssisəsi müəllim və şagirdlərin istifadəsinə verilib. Hazırda 3 ümumtəhsil məktəbinin, uşaq bağçasının, 4 məktəbdənkənar müəssisənin fəaliyyət göstərdiyi rayonun yalnız ümumtəhsil məktəblərində 1380 şagird təhsil alır. Ötən il buraxılış imtahanlarında bu məktəbləri 100 nəfər bitirib. Onlardan 71 nəfəri ali məktəblərə sənəd verib və nəticədə 25 nəfər respublikamızın müxtəlif ali təhsil ocaqlarında təhsil almaq hüququ qazanıb. Ölkə başçısının “Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı haqqında” fərmanına uyğun olaraq rayon məktəbləri 101 ədəd kompyuterlə də təmin olunub. Bu, hər 18 şagirdə 1 kompyuterin düşməsi deməkdir. Məktəb kitabxanalarının fondu da son illərdə latın qrafikası ilə çap olunmuş yeni kitablar hesabına xeyli zənginləşdirilib. Hazırda kitabxanalardakı dərslik fondunda 12 min 110, bədii ədəbiyyat fondunda 12 min 619 ədəd latın qrafikası ilə çap olunmuş kitab var. Əlbəttə ki, bütün bunlar ümumtəhsil məktəblərinin maddi-texniki bazasını daha da gücləndirərək, tədrisin səmərə və keyfiyyətinin yaxşılaşmasına şərait yaradıb. Abad diyar yolundan tanınar. Bu, yüzilliklərin sınağından çıxmış bir məsəldir. Elə Sədərəkə yolu düşənlər bu məsəlin nə qədər yerində söyləndiyinin bir daha şahidi olarlar. Belə ki, nəqliyyatın gediş-gəlişini tənzimləmək məqsədilə Yol Təmir-İstismar İdarəsi tərəfindən mərkəzi və ara yollarda mütəmadi olaraq təmir-bərpa işləri aparılıb. Yola saldığımız ildə isə prezident İlham Əliyevin muxtar respublikaya səfəri çərçivəsində əsas strateji magistrallardan biri olan Naxçıvan-Sədərək yolunun açılışı olub. Azərbaycanı Türkiyə ilə birləşdirən yeganə quru yolu olan bu magistralının tikintisini Naxçıvan Muxtar Respublikası Tikinti və Arxitektura Komitəsinin sifarişi ilə “Gəmiqaya” şirkəti həyata keçirib. Ümumi uzunluğu 81,95 kilometr, eni 23 metr, asfalt qatının eni 17,2 metr olan dördzolaqlı yolun kənarlarında xüsusi su ötürücüləri və arxlar çəkilib, magistralın üzərində bir neçə yol ötürücü tikilib. Hazırda bu magistral muxtar respublikanın Kəngərli, Şərur və Sədərək rayonlarını birləşdirməklə Böyük İpək yolunun bir hissəsini təşkil edir. Bir vaxtlar möcüzə kimi görünən qaz xətlərinin regiondakı evlərə çəkilişi də burada yaşayanların böyük sevincinə səbəb olub. Hamı ucuz və keyfiyyətli olan bu yanacaq növündən istifadə edərək gündəlik məişət qayğılarının böyük bir qismindən azad olub. Hazırda rayonun Heydərabad qəsəbəsindəki, Sədərək və Qaraağac kəndlərindəki mənzillərdə mavi qaz şölələnir. Rayon əhalisinin elektrik və mavi yanacaqla təminatı məqsədilə təkcə cari ilin son dörd ayında 1 kilometr uzunluğunda 10 və 0,4 kilovoltluq elektrik verilişi xətləri çəkilib, 2 min 40 abonent təbii qazla təmin olunub. Yalnız muxtar respublikamıza xarakterik olan xüsusiyyətlərdən biri də rayonlararası telefon danışıqlarının pulsuz olmasıdır. Bunu blokada şəraitində yaşayan regionumuz üçün böyük dövlət qayğısı hesab etmək olar. Sədərək rayonunda da bu, belədir. Qəsəbə ilə kəndlərlə, o cümlədən Naxçıvan şəhəri ilə, digər rayonlarla rabitə əlaqəsini daha da yaxşılaşdırmaq məqsədilə bu gün də məqsədyönlü işlər görülür. Təkcə cari ilin yanvar-aprel aylarında rayon üzrə informasiya və rabitə xidmətlərinin həcmi 286,2 min manat olub. Bu isə ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 45,6 faiz artıqdır. Rayonda səhiyyə xidmətinin yüksəldilməsi istiqamətində də xeyli işlər görülüb. Ötən il Prezident İlham Əliyevin regiona səfəri zamanı Sədərək rayon mərkəzi xəstəxanası istifadəyə verilib.

Zirzəmi qatı ilə birlikdə üç mərtəbədən ibarət 26 çarpayılıq bu səhiyyə müəssisəsində müasir tibbi avadanlıqlar quraşdırılıb. Stasionar, poliklinika və təcili yardım şöbələrinin fəaliyyət göstərdiyi xəstəxanada 29 həkim, 34 tibb bacısı çalışır. Burada, həmçinin yoluxucu xəstəliklər, pediatriya, doğum və ginekologiya, cərrahiyyə, terapiya bölmələri, laboratoriya, əczaxana, burun-boğaz-qulaq kabineti, fizioterapiya, manipulyasiya, elektrokardioqrafiya və ultrasəslə müayinə otaqları, cərrahiyyə əməliyyatlarının aparılması üçün hər cür şərait yaradılıb. Ümumiyyətlə, sadalananlardan bir daha aydın olur ki, doğma Azərbaycanımızın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası, eləcə də Sədərək rayonu əsl vətəndaşlıq yanğısı ilə bu gün yenidən qurulur. Məqsədin aydınlığı, niyyətin saflığı isə sədərəklilərin ürəklərinə sonsuz təpər, qollarına yenilməz güc, qüvvət verir. Bir vaxtlar nankor qonşumuz Ermənistanın işğal etmək istədiyi bu rayon günü-gündən inkişaf edərək düşmən üçün göz dağına çevrilir.

Kərəm HƏSƏNOV

525-ci qəzet.- 2011.- 15 iyul.- S.4.