“Xırda yalan böyük haqsızlıq doğurur”

Müsahibimiz tanınmış yazıçı, əməkdar incəsənət xadimi Natiq Rəsulzadədir

– Natiq müəllim, siz Milli Kitab Mükafatına layiq görülsəniz də, təqdimat mərasiminə gəlmədiniz. Səbəb nə idi?

– Səbəb mənim həmin mükafatdan imtina etməyimdi. Mövcud olduğu cəmisi ikicə ildə bütünlüklə iç üçü açılan bir mükafat mənə lazım deyil.

Ömrüm boyu mən vətəndə və onun hüdudlarından kənarda xeyli sayda ədəbi müsabiqələrdə iştirak etmişəm. Udmuşam da, uduzmuşam da... Bu, təbii bir şeydi. Amma hətta fiaskoya uğrayanda da mənim layiqli, istedadlı rəqibim olub. Əlbəttə udmaq xoş bir şeydi, amma mən uduzmağı da bacarıram və yaxşı dərk edirəm ki, bu, həyatın sonu demək deyil. Sizə danılmaz bir həqiqəti deyim. Mükafatın statusu və nüfuzu nə qədər yüksəkdisə, daha çox siyasiləşmiş olur, nə qədər aşağıdısa qalmaqalı, çək-çeviri də bir o qədər çox olur. İndi yarım il bundan əvvələ qayıdarkən, təəssüf hissiylə etiraf etməli oluram ki, MKM-in müsabiqəsinə qatılmağım mənim səhvimdi; gərək özümü bu səviyyəyə endirməzdim.

– Onun nə ziyanı oldu ki?

– Ziyan yumşaq sözdü. Amma hər şeydən öncə qeyd etməliyəm ki, on yeddi (17! Çox deyilmi?) nəfərdən ibarət münsiflər heyətinin tərkibinə respublikamızda tanınan, layiqli, nüfuzlu şəxslər daxil idi. Milli Məclisin üzvləri, Yazıçılar Birliyinin katibləri, tanınmış alimlər, incəsənət xadimləri. Amma bununla yanaşı təəssüf ki, dərhal hansısa bir qruplaşma yaradaraq (yaxud da artıq hazır qrup halında münsiflər heyətinə daxil olaraq) artıq ilk günlərdən müsabiqə iştirakçılarından birini, öz adamları olan Pərvizi fəal şəkildə irəli verən adamlar da var idi. Bütün bunlar necə başladı? MKM-in saytında mükafata iddiaçı olan hər müəllifin əsərində üç səhifə yerləşdirdilər ki, oxucular bəyəndikləri mətnə səs verə bilsinlər. Nəticədə ən çox oxucu rəğbəti qazanan müəllif diplom, yaxud fəxri fərman alacaqdı. Boş şeydi, amma bu da xoşdu, xüsusən yenidən başlayan ədib üçün. Nəzərə alsaq ki, onun bundan artığa iddiası da yoxdu. Mən bir neçə dəfə bu səhifəni açmışdım. Oxucu səslərinin nəticəsinə görə, mənim altmış mindən çox xalım var idi, ikinci qırx mindən artıq xalla Pərviz, üçüncü Məqsəd Nur idi. Açıq deyim ki, bu məni az qayğılandırırdı. Amma bir dəfə sayta daxil olanda gördüm ki, mənim altmış mindən artığım kəskin şəkildə arıqlayaraq otuz bir minə düşüb. Amma o ikisi elə olduğu kimi də qalıb. İndi siz mənə deyin, bu, necə mümkündü? Axı, xallar ancaq arta bilər, heç bir halda azala bilməz. Axı, heç bir normal adam öz xalını geri götürməz, bu, mümkün olan iş deyil. Bax, məsələ belə olub. Şahbaz Xuduoğlunun, Niyazi Mehdinin və başqalarının idarə etdiyi qruplaşma nəyin bahasına olursa-olsun öz adamları Pərvizə birinci mükafatı qazandırmaq üçün ona qələbəni hərtərəfli təmin etmək məqsədilə süni yollarla mənim xallarımı azaldıblar. Neynək, yol kiçiyindi. Amma yaxşı olardı ki, bu, düz yol olsun, cavanları lap əvvəldən əyri yollara öyrətmək lazım deyil. Mən çox şey itirməmişəm, amma bu qədər aşağılıq eləyərək belə cılız maxinasiyalara getmək münsifə yaraşmaz. Onların arasında qruplaşmada təmsil olunanlarla yanaşı, heç kimin şəxsi mövqeyinə təsir göstərə bilməyəcəyi, respublikada nüfuz sahibi olan müstəqil üzvlər də var idi. Amma necə deyərlər, xırda yalan böyük haqsızlıq doğurur, böyük yalan isə şəxsən məndə ikrah yaradır. Davamı lap ağır gəlir. Qruplaşma üzvləri arasında söz-söhbətlər başladı ki, bəs, burda rus dilində yazanların iştirakı düzgün deyil, onları çıx-daş eləmək lazımdı, 10 ballıq sistemdə onları sıfırlamaq, nə yolla olursa-olsun yıxmaq lazımdı (və mənim romanıma 2 verməklə fəal şəkildə bunu həyata keçirdilər. Əminəm ki, oxumadan. Amma bununla belə ədəbiyyatdan əla baş çıxaran, öz vicdanlarının səsinə qulaq asan və ədəbi zövqləri şübhə doğurmayan digər münsiflər mənim romanıma yüksək qiymət verməklə bal göstəricilərimi irəli çəkə bildilər. Və mənim əsərim ən azı ikinci yerdə idi). Elə bu zaman Şahbaz, Niyazi, Pərviz qruplaşmasında oyunlar artıq əndazəni aşdı. Əbəs deyil ki, Rəbiyyət Aslanova, Çingiz Abdullayev, Rəşad Məcid jürini tərk etdiklərini bəyan etdilər. Fikrimcə, belə davam etsə, özünə hörmət edən bir adam da bu jüridə qalmayacaq. Nə olsun, bu, qruplaşmanın əl-qolunu bir az da açacaq... Bizə qoşulun, cənablar, bizə qoşulun, onda sizə güc gəlmək çətin olacaq. Qruplaşmanın üzvləriylə hələ də öz mövqeyində qəti olmayan, tərəddüd keçirənlərin kimə qoşulmağı müəyyənləşdirməyən, əsərə verəcəyi qiymətin üstə əsməyənlərin arasında zənglər başlandı. Siz bizimkinə 10 versəz, sizə sərf etməyəni yıxarıq, verməsəz, sizə sərf etməyənə özümüz onluq verəcəyik və s. və i.a.

– Bunlar sizə hardan məlumdu?

– Lap əvvəldən. Belə ki, jüri üzvlərinin sayında səhvə yol verilmişdi. On yeddi nəfərin arasında belə şeyləri gizlətmək mümkün deyil, qruplaşma üzvləri bunu nəzərə almamışdılar, informasiyanın mütləq sızacağını unutmuşdular. Həm də havalar çox isti idi.

– Şayiələr gəzirdi ki...

– Bax, pis olan da budu. Siz şayiələrə yox, mənə qulaq asın.

– Amma şayiələr gəzirdi ki, onluqda olanların bəziləri jüriyə təzyiq göstərir.

– Bu şayiələr mənim də qulağıma çatırdı və bu işdə mənim adımı da hallandırırdılar. Amma elə bu özü də qruplaşmanın qurduğu oyunun bir hissəsi idi. Bəs, görürsüz də, bu yaxınlarda mükafat alacaq bizim fağır oğlandan başqa hamı münsiflərə təzyiq edir. Necə də qiyamət oğlandı, eləmi? Deməliyəm ki, bu doqquzluqdan fərqli olaraq mən daha tanınmış, oxunan yazıçıyam. Məni hamı, o cümlədən jürinin üzvləri də yaxşı tanıyır. Odur ki, mənim təzyiq göstərməyə, yaxud nəsə xahiş etməyə ehtiyacım yox idi. Heç kimə yazıçı kimi tanış olmayanlar xahiş edə bilərlər. Məni sevmək də olar, sevməmək də, insan kimi qəbul etmək də olar, etməmək də, amma poeziyadan fərqli olaraq, hər şeyi ovuc içi kimi göz önündə olan istedadlı nəsri aşağılamaq müşkül məsələdi. Doğrudu, çoxları fərqinə varmasa belə, necə də olmasa qaraya ağ demək çətindi. Çünki əlahəzrət zaman nəyin nə olduğunu özü üzə çıxarır. Zaman göstərir ki, mənim iyirmi, otuz, qırx il əvvəl yazdıqlarım bu gün də oxunur, müxtəlif dillərə tərcümə olunur, onların üzərində dissertasiyalar yazılır. Və mən bilirəm ki, o müsabiqəyə də əla roman təqdim etmişdim. Bunu mən öz əsərlərimin ən tələbkar tənqidçisi və oxucusu kimi deyirəm. Bu romanı oxuyan ölkənin əksər tanınmış yazıçıları da mənimlə eyni fikirdədi. Bu roman haqqında nüfuzlu qəzet və jurnallarda resenziyalar dərc olunub. Bundan başqa artıq gənc deyiləm, Bakıda, Moskvada, Avropa ölkələrində çap olunan otuzdan çox kitabın, on beş bədii filmin müəllifi, bu illər ərzində müxtəlif ədəbi və kino mükafatlarının laureatı kimi, böyük Heydər Əliyev ədəbiyyat və kino sahəsindəki fəaliyyətimi dəyərləndirərək mənə “Əməkdar incəsənət xadimi” adı verəndən və bizim hörmətli Prezident İlham Əliyev “Şöhrət” ordeni ilə təltif edəndən sonra mən hansısa bir müsabiqəyə zəif əsərlə qatıla bilməzdim. Bəli, yeri gəlmişkən, bizim o Prezident ki, heç vaxt yazıçıları rusdilli və azərbaycandilli kimi bölməyib, bütün istedadlı adamları Azərbaycanın qürur duyulası sərvəti hesab edib ki, buna görə biz də Prezidentlə qürur duyuruq. Təəssüf ki, jüridə yerləşən və orada özlərini evlərindəki kimi hiss edən, kimin haqlı, kimin haqsız olduğunu diktə edən qruplaşma üzvləri bunu anlamırdılar. Biz şükür Allah ki, demokratik respublikada yaşayırıq və odur ki, ölkədə bərabərhüquqluluq və demokratiya prinsipləri, o cümlədən bu cür müsabiqələrdə də əsas götürülməlidi. Üstəlik, MKM lap əvvəldən rus və azərbaycandilli yazıçıların qatıla biləcəyi müsabiqə kimi nəzərdə tutulmuşdu.

Söhbətləşdi: İradə ƏSƏDOVA

525-ci qəzet.- 2011.- 8 iyun.- S.7.