Şəfalı əllər, iti zəka, düzgün qərar

2011-ci ilin iyun ayında həmyerlimiz akademik Q.A. İlizarovun anadan olmasının 90 illiyi, İlizarov metodu ilə müalicənin 60 illiyi, hal-hazırda onun adını daşıyan Rusiya Travmatologiya və Ortopediya Bərpa Elmi Mərkəzinin 40 illik yubileyi qeyd olunacaq. Bu ərəfədə həmçinin İlizarovun ən layiqli davamçısı, digər həmyerlimiz professor Hüseynəli İsmayılovun 50 illiyi və elmi-praktik əmək fəaliyyətinin 25 illiyi tamam olur. Ömrünün yarısını akademik İlizarovun müalicə üsuluna həsr edən, öz ixtiraları və təkmilləşmələri ilə onu daha da zənginləşdirən professor Hüseynəli İsmayılov dünyanın bir çox ölkələrində görkəmli travmatoloq-ortoped kimi ad qazanıb.

Professor Hüseynəli İsmayılov Borçalı mahalının Dmanisi (Başkeçid) rayonunun Qızıl Kilsə kəndində hamının xeyir-şərinə yarıyan zəhmətkeş bir ailədə dünyaya gəlib. 1986-cı ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunda ümumi cərrahlıq ixtisasına yiyələnən H. İsmayılov sonralar həyatını Kurqan şəhərində yerləşən və hazırda həmyerlimiz akademik İlizarovun adını daşıyan travmatologiya-ortopediya elmi mərkəzinə bağlayıb. Həmin elmi mərkəzdə fəaliyyətə başlamaq ucun H.İsmayılov böyük bir müsabiqədən keçməli olub. Akademik İlizarov 100 namizəd arasından 7 nəfəri seçmişdi ki, onlardan biri də H.İsmayılov idi. Bu, o vaxtlar idi ki, uzun müddət dayaq-hərəkət üzvlərinin müxtəlif patologiyası ilə əziyyət çəkən insanlar dünyanın bütün nöqtələrindən Kurqan şəhərinə gəlir, müalicə olunaraq fəal həyata qayıdırdılar. Həkimlik məsuliyyətini dərindən dərk edən akademik İlizarov öz ideyalarını həyata keçirmək ucun H.İsmayılov kimi gənclərə böyük ehtiyac duyurdu. 1989-cu ildə Kurqanda klinik ordinaturanı bitirdikdən sonra elmi şuranın qərarına əsasən aspiranturada saxlanılan H.İsmayılova akademik İlizarov özünün yeni başladığı travmatologiya-ortopediyanın ən çətin sahəsi olan əl və ayaq sümüklərinin patologiyası mövzusunda elmi iş üzərində işləməyi məsləhət bildi. H.Ismayılova qədər akademik Ilizarov bu işi 3-4 nəfər elmi işçiyə və həkimlərə həvalə etmişdi, lakin onlar heç bir nəticə əldə edə bilməmişdilər. Məhz H.İsmayılovun istedadına bələd olan akademik İlizarov hələ aspiranturada oxuyarkən onu əl və ayaq sümüklərinin patologiyası elmi qrupuna rəhbər təyin etmişdi. 1990-cı ildə aspirant Hüseynəli İsmayılovun akademik İlizarovla müştərək ixtirasının qeydə alınması onu daha da ruhlandırdı. Yeni üsulla xəstə bir neçə dəfə əməliyyat olunmaqdan və yaxud da ayaq sümüklərinin 3-4 yerdən osteotomiya (sındırılma) olunmasından xilas olunurdu. 1993-cü ildə H.İsmayılov dissertasiya işini müvəffəqiyyətlə tamamlayaraq elmlər namizədi adini qazandi.Perm Dövlət Tibb Universitetinin rektoru, dissertasiya şurasının sədri akademik Vagner bu işə böyük qiymət verərək deyib: “H.İsmayılovun elmi işi bir daha mənə sübut etdi ki, Ilizarov aparatı sadəcə bir aparat yox, böyük bir elmi konsepsiyadır. Onun elmi işi bir çox mütəxəssislərin diqqətini cəlb etdi. Artıq o, elmi qrupda gənc həkimlərdən ibarət öz komandasını formalaşdırmışdı. Rəhbərlik etdiyi qrupun bir sıra uğurlarından sonra H.İsmayılov həmçinin əl və ayaq sümüklərinin patologiyasının müalicəsi üzrə elmi-klinik ortopediya şöbəsinin rəhbəri təyin olunur.H.Ismayılov eyni vaxtda mərkəzin cərrahiyə şurasının sədri,elmi tədqiqat komissiyasının, elmi şuranın və elmi müdafiə şurasının üzvü təyin olunur. Qeyd edək ki, İsmayılovun rəhbərlik etdiyi şöbəyə İlizarov tərəfindən çox güclü nəzarət vardı. Ora nəinki xarici həkimlər, hətta mərkəzin əksər həkimləri belə daxil ola bilməzdi. Bu gün də İlizarov mərkəzinə baş çəkən dünya ortoped-travmatologlarını ən çox maraqlandıran əl və pəncə patologiyasının müalicə üsullarıdır. Məhz H.İsmayılov dünya ortopediya və travmatologiya tarixində ilk dəfə olaraq əl və pəncə patologiyasının İlizarov və onun təkmilləşmələri üsulu ilə müalicə prinsiplərinin konsepsiyasını tərtib edərək elmi əsaslandırıb. Sonralar onun rəhbərliyi ilə 6 gənc dissertant bu sahə üzrə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etdi. Onların arasında bir yapon dissertantı da var idi.

1995-ci ildə H. İsmayılovu “Baldır və pəncənin deformasiyasının bərpası” mövzusu ətrafında məruzə etmək üçün ABŞ-a dəvət edirlər. Xarici mütəxəssislər onun məruzəsini dinlədikdən,video yazılara baxdıqdan sonra gördüklərinə inanmadıqlarını bəyan edərək bütün bunların kompüterdə hazırlandığını bildirirlər. Bundan sonra həmin opponentləri Kurqana dəvət edirlər və onlar çox böyük təəccüblə gördüklərinin həqiqiliyini etiraf etməyə məcbur olurlar.

O vaxtlar beyni qıc olan xəstələrin ortopedik problemləri də H.İsmayılovun diqqət mərkəzində idi. Belə xəstələr çox zaman yataq rejiminə məruz qalırdılar. Həmin xəstələrə İlizarov aparatının tətbiqindən əlavə yumşaq toxumalar üzərində əməliyyat aparmaq və bundan sonra bərpaedici müalicə üsullarını da tətbiq etmək lazım gəlirdi. Məhz İsmayılov tərəfindən kompleks müalicə sistemi tətbiq edilərək belə xəstələr normal həyata qaytarıldı. Bu üsul da indi Rusiya təbabətində və xarici klinikalarda geniş tətbiq olunur.

Akademik İlizarov adətən pəncə əyrilikləri olan xəstələri beş yaşından başlayaraq müalicə edərdi. Bunun bir səbəbi müalicə üçün müraciət edən şəxslərin illərlə növbə gözləməsi, digər səbəbi isə aparatın az yaşlı uşaqlara qoyulmasının çətinliyi idi. Məhz onun yetirməsi H.İsmayılov İlizarov aparatının yüngül modelini yaradaraq,onu az yaşlı uşaqlara tətbiq etdi. O, həmin aparatı ilk dəfə 11 aylıq qız uşağına tətbiq etdi və müsbət nəticə alındı. Üç yaşında təkrar müayinəyə gələn zaman həmin uşağın anası sevincindən ağlayaraq deyirdi: “Doktor, mən sizə minnətdaram , mənim qızım heç vaxt bilməyəcək ki, onun belə bir problemi olmuşdur.” Sonralar mərkəzdə yuxarı və aşağı ətrafların anadangəlmə qüsurlarının müalicəsi prinsipləri daha da təkmilləşdirilərək yeni elmi işin əsası qoyuldu və tezliklə bu mövzuda İsmayılovun iki yetirməsi namizədlik dissertasiyasını müdafiə etdi. İlizarov üsulunun tətbiqi və onun elmi qrupda ixtira və təkmilləşmələrlə zənginləşdirilməsinə qədər belə xəstələrin ayaqları kəsilərək protez qoyulurdu.

1995-ci ildən başlayaraq H. İsmayılovun rəhbərlik etdiyi şöbə Elmi Mərkəzin daxili reytinqi üzrə adətən birinci yeri tutur və ildən-ilə şöbə müdirinin də reytinqi yüksəlirdi. Elə həmin il İranın, ixtisasca ortoped, üstəlik bu ölkənin ən iri tibbi sığorta şirkətlərindən birinin rəhbəri tanışlıq və gələcək əməkdaşlıq məqsədi ilə H. İsmayılovu öz ölkəsinə dəvət edir. Bir il sonra H. İsmayılov 1 həftə Tehranda,3 gün isə əyalət şəhəri olan Yəzddə qalaraq bir neçə uğurlu əməliyyat aparır. İranda pəncə sümüyünün osteomielitinə (iltihabı) düçar olmuş, Iran ortopedlarə tərəfindən çox saylı cərrahi əməliyyatlar aparılmış,baldırında 4 sm ölçüdə qısalma olan 22 yaşlı qızın ayağının amputasiyası qərara alınmışdı. Ancaq həmyerlimiz H. İsmayılovun məharəti sayəsində qız ömürlük şikəstlikdən xilas oldu və sonra da ərə gedərək iki uşaq dünyaya gətirdi. İlk dəfə İranda İlizarov metodunu tətbiq edən H. İsmayılovun həmin cərrahiyə əməliyyatı bu ölkədə böyük sensasiyaya səbəb oldu və ona yeni imkanlar açdı.

1998-ci ildə H. İsmayılovun da daxil olduğu mütəxəssislərdən ibarət nümayəndə heyəti İngiltərəyə dəvət edilir. Burada onlar London, Brimingem, Liverpul, Edinburq şəhərlərində ölkənin aparıcı travmatoloji şöbələrinin işi ilə tanış oldular. Hər yerdə lövhəcik, bolt və şuruplardan istifadə etməklə köhnəlmiş metodların tətbiq edilməsini gözləri ilə gördülər. Rusiyalı mütəxəssislərin oxuduqları məruzələr ingilislərdə böyük maraq yaradır. Bir müddət sonra Kurqana gəlməyə qərar verən ingilislər akademik İlizarovun tələbəsi olan H. İsmayılovun doğrudan da möcüzələr yaratdığını öz gözləri ilə görürlər .Onlar Ilizarov mərkəzinin 350 mütəxəssisin arasından yalnız Hüseynəli İsmayılovun bir illiyə İngiltərəyə ezam olunması üçün mərkəzin rəhbərliyinə müraciət edirlər

2000-ci ildə Perm Dövlət Universitetinin müdafiə şurasında doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərkən elmi opponentləri onun elmi-praktik işinə böyük qiymət verərək,yekdilliklə söylədilər: İsmayilovun elmi işinin dünya travmatologiya-ortopediya sahəsində analoqu yoxdur.Rusiya Ali Attestasiya komissiyası isə bu elmi işi “stolüstü” kitablar sırasına daxil etdi.

39 yaşında doktorluq dissertasiyasını müdafiə etdikdən sonra Elmi Mərkəzdə artıq İlizarovun ən layiqli və bacarıqlı tələbəsi kimi tanınmağa başlayan H.İsmayılovun elmi işlərini və ixtiralarını həmin ərəfədə İlizarov üsulunu öyrənməyə Kurqana gələn Yaponiya və Cənubi Koreya travmatologiya və ortopediya cəmiyyətinin üzvləri də təqdir edirdilər.

2000-ci ildə Kurqan vilayətinin qubernatorunun fəxri fərmanı ilə təltif olunan H. İsmayılov 2001-ci ildə İlizarov üsulunun İngiltərədə öyrənilməsində göstərdiyi fəaliyyətə görə Aberdin şəhərinin merinin (Şotlandiya) və Koroleva xəstəxanasının müdiriyyətinin fəxri fərmanlarına layiq görülüb. Professor İsmayılov indi də belə hesab edir ki, Şotlandiyada ona verilən ən qiymətli hədiyyə 12 yaşlı qız uşağının kompüterdə yaratdığı şəkil və onun ürək sözləridir. Konsilium qızın ayağını kəsməyə qərar versə də, H. İsmayılov buna imkan verməyib, xəstəni müalicə edə bilmişdi. Həmin qızın yaratdığı şəkildə H. İsmayılov yaxasında oraq və çəkic fəxri kürsünün birinci pilləsində təsvir olunub və bu sözlər yazılıb: Doktor, mən ürəyimi sizə ərməğan edərdim,ancaq bilirəm ki, götürməzsiniz. Mən və ailəm sizə hədsiz minnətdarıq”.

Anadangəlmə pəncəsi olmayan digər 15 yaşlı qız uşağının şəfa taparaq dikdaban ayaqqabıda gəzməsi də professor İsmayılovun ən gözəl mükafatlarındandır. Belə ki, professor öz ixtirasına əsasən baldırın hesabına pəncəni qurmağa, ona düzgün anatomik forma verməyə müvafiq olmuşdu.

Professor H.İsmayılovun bu və digər möcüzəli əməliyyatları barədə “BBC” televiziya kanalı 5 dəfə yayımlama vermiş və onu dünyaya tanıtdırmışdır. H İsmayılov haqqında bu kanalın internet saytında və bir çox tanınmış mətbuat orqanlarında geniş məlumat verilib.

2002-ci ildə professor İsmayılov üzün müddətli müqavilə əsasında akademik İlizarov adına Rusiya Travmatologiya və Ortopediya Bərpa Elmi Mərkəzinin Yaxın Şərq üzrə rəsmi nümayəndəsi təyin olunur və Tehranın “Milad” dövlət sığorta xəstəxanasında fəaliyyətə başlayır. Elə fəaliyyətinin ilk illərində minlərlə xəstə onun qəbuluna düşmək üçün növbə gözləyir. 9 il müddətində 4 mindən artıq ən mürəkkəb cərrahiyə əməliyyatı aparır.

Professor İsmayılov ara-sıra Azərbaycanda da cərrahi əməliyyatlar aparır. Böyrək çatışmazlıqları olan, ürək problemlərindən əziyyət çəkən 80 yaşlı bir xəstəni Almaniyada belə müalicə üçün qəbul etməmişdilər. Həmyerlimiz Bakıya gəlib onun çanaq oynağını süni orqanla (protezlə) əvəz etdi. Tezliklə ağrılar çəkilib getdi. Xəstə ayağa qalxıb nəvəsinin toyunda oynadı.

Ümumiyyətlə, professor İsmayılov Rusiyada, Yaxın Şərq və bir çox ölkələrdə 6 min nəfərdən artıq xəstə üzərində uğurlu cərrahi əməliyyat aparıb. O, dünyanın 86 ölkəsinin (ABŞ, Almaniya, Yaponiya, İngiltərə, Koreya,Türkiyə, İran və s.) mütəxəssislərinə İlizarov üsulunun öyrənilməsində kömək etmiş və təşəkkürlərə layiq görülmüşdür. Onun əsas elmi ixtirası olan əl və ayaq xəstəliklərində və sınıqlarında böyük uğurla tətbiq edilən aparat Yaponiyada patent alıb. H.İsmayılovun ortopediya və travmatologiya sahəsində müvəffəqiyyətlə istifadə olunan axırıncı ixtirası 2008 –ci ildə İsveçrədə keçirilən Beynəlxalq müsabiqədə birinci yeri tutaraq fəxri mükafata layiq görülüb. Həmin müsabiqədə 70 dövlətin nümayəndələri iştirak edirdi.Bu qələbə Iranın həm dini lideri, həm də prezidenti tərəfindən yüksək qiymətləndirildi. Rusiya höküməti 2003-cü ildə 100-dən artıq beynəlxalq konfranslara qatılan və elmi məruzələrlə çıxış edən professor Hüseynəli İsmayılova Rusiyanın əməkdar səmərələşdiricisi adını verib.

2007-ci ildə isə o, Rusiyada elmin inkişafına göstərdiyi xidmətə və ixtiralarına görə Əməkdar elm və təhsil xadimi adına ,“Alfred Nobel” və “Vernadiski” qızıl medallarına layiq görülüb, adı Rusiyanın görkəmli alimləri internet ensiklopediyasına daxil edilib.

O, anadangəlmə və qazanılmış ortopedik və travmatoloji xəstəliklərin müalicəsinə həsr olunmuş 200-dən artıq elmi məqalənin, 3 monoqrafiyanın, 16 tədris kitabçasının, praktikada geniş tətbiq olunan 200-dən artıq ixtira və təkmilləşmələrin müəllifi, İlizarov adına fondun mükafatı laureatı, Pəncə və Pəncə-baldır üzrə Rusiya Cərrahiyə Cəmiyyətinin fəxri üzvü, Ümumrusiya Estetik və Plastik Əl Cərrahiyyəsi Cəmiyyətinin, Dünya və Avropa Travmatologiya və Ortopedia Cəmiyyətlərinin, Amerika Travmatologiya və Ortopedia Cəmiyyəti Akademiyasının üzvü, həmçinin Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının akademikidir.Professor H.İsmayılov bütün bunlara şəfalı əlləri ,iti zəkası və çətin situasiyalarda düzgün qərar çıxarmasıyla nail olub.

Professor H.İsmayılov həm də gözəl ailə başçısıdır. Onun belə uğur qazanmasında həyat yoldaşı akuşer-ginekoloq, tibb elmləri namizədi Sevinc İsmayılovanın da böyük rolu olub. Tehrandakı Rusiya səfirliyinin nəzdində olan Beynəlxalq Rus Məktəbində əla qiymətlərlə oxuyan övladları Ülviyyə və Orxan isə ataları ilə fəxr edirlər.Gözəl alim, dəyərli insan Hüseynəli İsmayılov Kurqandakı diasporumuzla həmişə sıx əlaqə saxlayır, öz xalqına baş ucalığı gətirməyə çalışır, respublikamızda gedən inkişafa sevinir.

Süleyman ƏLİSA

525-ci qəzet.- 2011.- 9 iyun.- S.4.