Varis, yaxud arxdan axan sular...

12 IYUN – İSA MUĞANNANIN AD GÜNÜDÜR

Mən bilirəm... çox yaxşı bilirəm. İsa Muğanna hər əsərini, hər cümləsini, hər sətrini yazana kimi, hər vergülünü, nöqtəsini qoyana kimi neçə oğul itirib.

Babası Ömər ağa 6 oğlunu necə itirmişdisə bax, eləcə...

Bu Vətən torpağı öz şivərək, mərd oğullarını necə itirmişdisə bax, o cür!

Ancaq İsa Muğanna- Tale adamı (Göylər adamı- Odər adamı!) olduğu üçün ona axır ki, 17 ildən sonra bir “oğul” da bəxş olundu.

Sevinc Muğanna adında!

Mən diqqət yetirmişəm ki, İsmayıl peyğəmbər, İsa peyğəmbərin anası Məryəm, Ziyadxanoğlu Yanıq Kərəm, hətta məşhur aşiq Qeys də (Məcnun da) çox gec, yaxud nəzir-niyazla “tapılıb”.

Peyğəmbərimizin qızı Fatimə oğul deyildimi?! ”Başlamaq-qurtarmaqdır!” fəlsəfi təfəkkürüylə Həzrəti Əlinin anası necə? Sadəcə bir anaydımı? Sadəcə bir qadındımı?

Nəimi “Vəsiyyətnamə”sini qızına üz tutaraq yazsa da, əslində oğluna vəsiyyət etməmişdimi?!

Ən maraqlısı budur ki, nağıllarımızda həmişə böyük qardaşlar “ölür” kiçik qardaşlar sağ qalırlar.

Mən bu cür qardaşları nağıl qəhrəmanları hesab edirdim. S.Muğannanın timsalında gördüm ki, onlar həmişə həyatdaymışlar,insanların arasındaymışlar, İsa Muğannanın arxasındaymışlar.

Nəticədə Sözün, Yolun, Amalın, Vətənin, insanlığın arxasında dayanıblarmış!

Onlar çox “kiçik” görünürlər.

...Onlar necə də böyük imişlər!

Nazim Hikmət deyirdi ki, mən ən çox məni görüb tanıyan və məni mənə tanıdan tənqidçi Nurulla Ataca borcluyam.

Sevinc Muğannanın “İsa Muğannanın sənət möcüzəsi” kitabı da bu baxımdan çox qiymətlidir.

Bunu professor T.Hüseynoğlu daha düzgün vurğulayıb: “İsa Hüseynovun vətəndaş narahatlığı, vətəndaş qeyrəti və vətəndaşlıq qüruru ilə yazdığı əsərlərini yenidən oxumağa indi böyük ehtiyac var!”

“İmkanım olsa dünya tarixçilərinə və ədəbiyyatçılara üz tutub deyərdim: hamınız ondan öyrənməlisiniz!” (V.Axundov).

Elə buradaca çoxlarını qıcıqlandıran bir sual çıxır ortaya:

“Nədən? Niyə məhz ondan ?!”

Yazıçının məqsəd və məramını başa düşməyənlərə (və başa düşmək istəməyənlərə) onun öz sözləri ilə cavab vermək daha doğru olardı.

O, deyir:”Bədbəxtlərimiz elə bilirlər ki, mən Odər dilini öyrətmək istəyirəm xalqa, bar-bar bağırırlar ki, bu xalqın öz dili var! Halbuki lap sadə bir şey lazımdır. Biz ən gərəkli Odər istilahlarını bilsək, hamı dərk eyləyər özünü, xalqını, vətənini, bəşəriyyətin kainatını!Bilər ki, “Söz”ü yaradan məqamı itirmək hər şeyi itirmək deməkdir.”

Göründüyü kimi “İsa Muğannaya böyük yazıçı demək azdır” (N.Cəfərov).

“Saysız-hesabsız şəhərlərdə, qəsəbələrdə saysız-hesabsız tədqiqat institutları təbiəti niyə xilas eləyəmmir?! Bircə cavab var bu suallara. “Söz” – Yaradan Mən itirilib.”Tapdınmı?” “Tapmadı-ı-m!”

Sevinc Muğannanın yazdıqlarına rəğmən deməliyəm ki, İsa Muğannanı düşündürən suallar qlobal xarakterlidir. Qloballığı “doqqaz ədəbiyyatı” na (və tarixinə) uymuş (öyrəşmiş) biçarələr hardan anlasınlar?!

S.Muğanna öz kitabında (öz ƏSƏRində) İ. Muğannanı düşündürən bu cür qlobal sualları ön plana çəkir, bu isə oxucuya yazıçını daha yaxşı anlamaqda kömək edir.

Həmin suallardan bəzilərinə gəlin birlikdə baxaq.

“Kimdir, nədir bizi belə rəzilləşdirən? “Kür”ümüzün, “Araz”ımızın suları niyə zəhərlidir!

Çöl-çəmənlərimiz, əkin sahələrimiz, nemətlərimiz niyə zəhərlidir?

İnsan! İnsan! İnsan niyə zəhərlidir?!”

(Qüdrətə, sənətkarlığa baxın.Suların, çöl-çəmənlərin zəhərlənməsi əsas zəhərlənməni anlamaqda bir vasitəymiş.

Əsas zəhərlənmə İnsanla bağlıdır!Bax qloballaşma buna deyərlər!?)

Bütün bu suallardan sonra daha önəmli bir sual doğur.

– Qurtuluş yolu nədədir?

– Kainat elmini – Saf Ağ Elmini surətlə tədris etməkdə!

O sualı bir daha təkrar etmək istəyirəm:

– Qurtuluş yolu nədədir?

Hələlik yeganə bildiyim cavab budur:

– Qurtuluş yolu İsa Muğannanı tez bir anda, tezliklə (vaxtı itirmədən!) oxumaqda, mənimsəməkdədir!

...Bu yaxınlarda Bakıda əməliyyat olunmuşdum. Məmməd Aslanın da əməliyyat olunduğunu eşidib ona zəng etdim.

Şair dedi: – Barat, nə yaxşı zəng etdin, – səsi qəribsədi, – mən elə bilirdim ki, daha dünyada adam qalmayıb...

Buna oxşar bir mükalimə olmuşdu bundan əvvəl İsa Muğannanın qəhrəmanları arasında. Şöşü və Çürük Aşıq arasında. Şöşü Çürük Aşığın onu başa düşdüyünü anlayır, və deyir: “Axır ki, bir İnsan tapdım bu səhrada”

Əslində bu Aşıq (bu bir İnsan!) deyil, bu, İsa Muğannanın özüdür! “İnsanlara Allahların odunu Prometey, Bağların odunu İsa Muğanna gətirib” (S.Muğanna).

S. Muğannanın tədqiqatını oxuduqca görürük ki. “İsa Muğanna yeni Azərbaycan nəsrinin sələfi” (Anar) olmaqla qalmır, həmçinin o, yeni dünya tarixinin sələfidir.

Unudulmuş, (unutdurulmuş) qarışdırılmış dünya tarixiylə bağlı böyük tarixi hadisələrin çərçivəsində İ.Muğannanın özü və sözü böyük tarixi hadisədir.

Ədəbiyyatın və tarixin ən şərəfli mərhələsidir.

Xalq yazıçısının öz dilindən eşitmişəm.

“Keçmiş kişilər aşığa deməzdilər ki, bir “Ruhani” (“Ürfani”) havası çal. Deyərdilər ki, “Həqiqət havası” çal!”

Tarix boyu həqiqət axtarıblar. Biri deyib: həqiqət budur, biri deyib: yox, bu! İsa Muğannaya görə həqiqət tamam başqa bir şeydir:”Türkə, haqqa düşmən kəsilənlərin türkə qarşı müharibəsi! Planetimizdə bütün müharibələrin mayası antitürkçülükdür.”

Yəni türkə-haqqa düşmən kəsilənlərin türkü qısqanması, türkü görmək istəməməsi, türkü tarix boyu sındırmaq, azaltmaq cəhdi.(tısbağa kimi, çanağından çıxıb çanağını bəyənməməsi)

Əslində bəşəriyyətin öz kökünü tanımaması, özündən uzaq düşməsi, təhrif dillərə, təhrif dinlərə alüdə olması...

Saf Ağ Elmini-Kainat elmini-bəşəri elmi unutması! Unutdurmaq istəməsi!

“Odərliyə, saflaşmağa, kamilləşməyə çağırışı” (İ.Muğanna) unutması!

Kəndindən, yurdundan, elindən-günündən ayrı düşən kimi hamı qəribsəyir.Halbuki minillərdir bu bəşər övladı Həqiqətdən-Əl-Ağdan (Əsl Vətəndən-Dərgahdan.) ayrı düşüb, Əsl qəriblik bu olduğu halda, qəribsəmir ki, qəribsəmir!

S.Muğannanın tədqiqatını oxuduqca aydın olur ki, İ.Muğanna bəlkə də bəşərə demək istədiklərini səhifə yarımlıq “Arx” hekayəsində deyib.”Arx” dan axan sular milləti “Qul əməyinə” (K.Marks) sürükləyən pambıq tarlalarını sulamamalıymış.

(Arx da, arxın ağzı da, dəhnəsi də tərsinə çevrilibmiş, “təhrif” olunubmuş).Arxdan axan sular xalqın bağ-bağatına, içinə, ruhuna, yumuq gözünə, zir-zibil içində çabalayan mənəviyyat dünyasına, çirkab içinə atılmış tarixə...axmamalıymış.

Nənəm Nəhrənin qarğıdalısına axmalıymış.

Və Nənəm Nəhrə qarı sən demə yanıb gedən qarğıdalısını sulamaq üçün Dəhnə ağzında oturmayıbmış...Tarixin (Tarixmizin!) düz yanında oturubmuş.

Donurmuş...Yanırmış... Sönürmüş...Ölürmüş bu tarix! Arxın suları tarlaya axdıqca axmırmış-ağlayırmış?!

Arx suları Nənəm Nəhrənin qarğıdalısına axanda, bir az da yola-izə daşıb (düşüb) uşaq kimi sevincindən atılıb –düşəndə fərəhindən ürəyi atlanırmış, qanadlanırmış, quş olub uçurmuş.

...Nənəm Nəhrənin ürəyi dayanmaqdaymış...hamının (və tarixin) ürəyi yenidən döyünməkdəymiş?!

Arxdan axan sular bir nənənin qarğıdalısına axmırmış.

Doğudan Batıya axırmış.

Harda həqiqət tapdalanıb, harda tarix təhrif olunub, ora axırmış...

Harda Palıd meşələri doğranıb, “Faciə” içində inləyirmiş, yanırmış-ora axırmış!

“Arx” suları bəşəri “İdeal” bir ümmana axıdırmış, daşıyırmış.

S.Muğannanın bu kitabının (ƏSƏRinin!) ən böyük əhəmiyyəti də budur ki, bütün bu həqiqətləri o da atası kimi (və varis kimi) incə izahlarla açıqlayır.Bir daha məlum olur ki, “Özümüzü qorumaq naminə tarixi bada veririk.” ( Qərib Mehdi)

Halbuki yuxarıda gördüyümüz, kimi Nənəm Nəhrə (nənəmiz!) qarğıdalını – “tarixi” yox, özünü bada vermişdi.

Necə ki, İ.Muğanna az qala 80 ildir ki, bu yolda nəyi varsa hamısını bada verməkdədir, əsl Türk kişisi kimi!

(Daana- (Od Ün –həqiqət ünü”) hər şeyi bilən bilici kimi!

Anadilə (“Allah ünü”nə) yetişə biləcək yeganə üz tutulası yer kimi!

Əsl Türk yazıçısı kimi! “Tarixin atası” kimi!

Bəli! Bəli! İndiyədək Herodotu “Tarixin atası” kimi bizə sırımaq istəyənlər də türkə qarşı (və dünya tarixinə qarşı!) təxribatla məşğul imişlər.

Tarixin atası İsa Muğannadır!

Axır... “Arx”dan axan sular axır hələ!

Bu dəfə Nənəm Nəhrələrin bir daha donmaması, ölməməsi, təklənməməsi üçün dəhnənin başında İsa Muğanna özü dayanıb, özü də əbədi olaraq!

Bax əbədiyyət elmi budur! Bax,əbədiyyət budur!

Və ədəbiyyat da (tarix də!) budur!

Allaha şükür edək ki, hələ “Arx”da su var!

İ.Muğanna vaxtında dərk olunmasa (və “Arx”ın suyu yenə “tarlalara” axıdılsa) o su da quruyacaq, kəsiləcək? Özü də Başdan – Haqdan!

Bütün dilləri birləşdirən köklü bir dil – ana dili (bəlkə dünyanın “Anadili?!)

İsa Muğanna həmin ana dilindən (Türk dilindən) “ Anadil”dən danışmırmı?!

...Məndən olsa bu saat, bu dəqiqə arxa dünyanın özünü basardım!

Onda “yandım! deyən bir yer qalmazdı!?

Kosmik gəmi kosmos üçün hesablanıb. Ancaq nə qədər nəhəng, güclü olsa da, ona atmosfer təbəqəsini keçənə qədər daşıyıcı raketlər lazım gəlir. Elə hesab edək ki,nəhəng sənətkarlar həmin kosmik gəmidir.

Biz (daha doğrusu əsl söz sərrafları ) daşıyıcı raketlərik.

Sevinc Muğanna da hal-hazırda bu missiyanı yerinə yetirir. Bu məqsədlə də o,”İsa Muğannanın sənət möcüzəsi” kitabını yazıb.

Amma bir məsələyə çox təəccüb edirəm. Bu kitab haqda niyə indiyəcən lazımınca yazılmayıb? Yoxsa atasının taleyi bu kitabın müəllifini də izləməyə başlayıb? Yoxsa İsa Muğannanı başa düşmək istəməyənlər onu da başa düşməyə çalışmayıblar?

Hər şey ola bilər...

Belələri kimin tərəfində olursa-olsun zaman, Odər (həqiqət işığı!) onun qüdrətli varisinin tərəfindədir.

O varis ki, təkcə atasına yox, ruhumuza da, tarixmizə də, mənəvi dünyamıza da layiqincə varislik etməyə layiqdir.

İsa Muğanna bir dəfə Palıd ağacının altında anasının bətnindən dünyaya gəlib.

İsa Muğanna bu dəfə övladının,varisinin,(Milli dəyərlər daşıyıcısının) Sevincinin – sevinc və fərəhinin qəlbindən doğulub!?

...Makedoniyalı İsgəndər Daranı məğlub edəndə mücrüsünü də ələ keçirmişdi.”O mücrüyə nə qoyacaqsınız? deyə soruşulanda “Homerin”İliada”sını! demişdi .

Mənim də belə bir mücrüm olsaydı içinə İsa Muğannanın “İdeal”ını qoyardım.

Bunlar gəlişigözəl sözlər deyil. Bu sözləri mənə Ordan – Odər planetindən pıçıldayırlar.

Mən də sizə “Qəbul edin!” deyib qışqırmağa ehtiyac duymuram.

Mən də sadəcə olaraq sizə pıçıldayıram.

Eşidirsinizmi?!

P.S .Unutmayın, Sevinc Muğannanın bu kitabı da Ordan gələn pıçıltıyla – Ünlə yazılmışdır.

... 80 yaşlı bir amerikalı müəllifin yazdığı və çap etdirdiyi “Həpimiz Türklərik!” kitabını da oxumağı yaddan çıxarmayın!

Barat VÜSAL

525-ci qəzet.- 2011.- 10 iyun.- S.6.