Gözəlliyin tərənnümünə həsr olunan sənətkar ömrü

Bugünlərdə 90 yaşı tamam olan görkəmli fırça ustası, Azərbaycanın Xalq Rəssamı Oktay Sadıqzadə 1921-ci ildə “hər daşından, divarından qoca tariximizin boylandığı İçərişəhərdə”, poetik ruhla dolu bir aləmdə, yazıçı Seyid Hüseynin ailəsində dünyaya göz açıb. H.Cavid, Ə.Cavad, Y.Vəzir, S.Mümtaz, Müşfiq kimi ədiblərin söhbətləri, ədəbi-mənəvi müzakirələri mühitində böyüyən körpənin poeziyaya, gözəlliyə qarşı sevgisi vardı, incəsənətin gözəlliyi onu valeh etmişdi. Gözəlliyi qiymətləndirməyi və onu qorumaq bacarığı Oktayın rəssamlığa olan həvəsini daha da gücləndirirdi. Bu səbəbdən də o, rəssamlıq sənətini seçərək onun sirrlərinə dərindən bələd olur.

Bu gün görkəmli sənətkarımız Oktay Sadıqzadə müasir təsviri sənətimizin müxtəlif sahələrində həvəslə işləyən, öz yaradıcılıq təcrübəsində realizm və müasirlik ənənələrini təsdiq edən istedadlı rəssamlardan biridir. Müxtəlif mövzularda yaratdığı boyakarlıq və qrafika əsərləri ona plakat və portret ustası kimi geniş şöhrət gətirib. Onun özünəməxsus yaradıcılıq üslubu, orijinal təsvir dili var. İllərdən bəri kitab qrafikası, plakat, tematik tablo və portret janrlarında yaratdığı gözəl əsərlər milli təsviri sənət xəzinəmizi daha da zənginləşdirib.

1930-cu illərdəki siyasi repressiyalar dövründə qara buludlar bir çox ziyalı ailələri kimi onların da ailəsindən yan keçməmişdi. 20 yaşlı Oktay 1941-ci ildə “xalq düşməninin oğlu” damğası ilə Altay diyarına sürgün edilir. 5 illik sürgün həyatı yaşasa da, çətin şərait və məhrumiyyətlər onun iradəsini qıra bilməmiş, əksinə, xeyirin qələbəsinə olan inamını daha da qüvvətləndirmiş və məhz bu duyğularla aşılanmış əzmkarlığı yaradıcılığının əsas məğzini təşkil etmişdi.

Oktay müəllim fəaliyyətinin mühüm bir dövrünü kitab qrafikasına həsr edib, təsviri sənətin ən kütləvi növlərindən biri olan bədii illüstrasiya sahəsində böyük səylə çalışıb. Dünya klassiklərinin, Azərbaycan yazıçılarının əsərlərinə çəkdiyi illüstrasiyaları ilə bu sahənin inkişafına böyük təkan verməklə poliqrafiya mədəniyyətini yüksək səviyyəyə qaldırmağa nail olub. İlk işləri N.Ostrovskinin pyeslərinə, “Əlibaba və qırx quldur” nağıl kitabına, Nizami Gəncəvinin sujeti əsasında yazılmış “Fitnə” uşaq kitabına çəkdiyi illüstrasiyalardır. Eləcə də “Uzaq sahillərdə”, Hüqonun “Səfillər”əsərinə də illüstrasiyalar çəkib. Daha sonralar O.Sadıqzadə H.Cavidin, C.Məmmədquluzadənin, S.Hüseynin, C.Cabbarlının, M.F.Axundovun “Aldanmış kəvakib” əsərinə, həmçinin Rəşad Nuri Güntəkinin “Çalı quşu” romanına illüstrasiyalar da yaradıb. Portretlərinə gəldikdə isə: “Mənim yaradıcılığımda əsas insan obrazıdır. Dünyada nə qədər insan yaşayırsa, o qədər də obraz var. Obrazla işləmək yaradıcı adam üçün çox maraqlıdır” – deyən rəssam böyük zövq və məhəbbətlə çəkdiyi obrazlarının daxili aləminə nüfuz edərək onların xarakterini həssas sənətkar məharəti ilə açır. Portretləri Avropa rəngkarlıq məktəbinin ənənələrini davamı olmaqla, özündə həm də milli koloriti əks etdirir. Azərbaycan qadınlarına həsr etdiyi portretlər də öz dərin psixoloji çalarları ilə təsviri sənətimizdə xüsusi yer tutur.

Təsvir olunan qadınların hiss və həyəcanları qabarıq şəkildə özünü büruzə verir. Rəssamın fırçasından çıxmış Azərbaycanın elm və mədəniyyət xadimlərinin portretləri romantizminə və səmimiliyinə görə çox valehedicidir. Bu işlərin hamısında insan qəlbinin dərin sirrlərinə nüfuz etmək, qəhrəmanlarını sevmək, xeyirxahlığın və humanizmin qələbəsinə inam əsas yer tutur. Rəngkarlıq həllinin incəlikləri, cizgilərin gözəlliyi, kompozisiya üsullarının müxtəlifliyi portretçi Sadıqzadənin yüksək sənətkarlığından xəbər verir. Bu portretlərin içərisində özünün mühümlüyü, bütövlüyü və dərinliyi ilə şairə Xurşudbanu Natəvanın, Qonça Bəyim və Ümmügülsüm xanımın, Heydər Əliyevin, Zərifə Əliyevanın, Fidan Qasımovanın, Xalq rəssamı Elmira Şahtaxtinskayanın portretləri xüsusi yer tutur. Oktay Sadıqzadə yaradıcılığından danışarkən Hüseyn Cavidin ev-muzeyində və Ədəbiyyat muzeyindəki işləri qeyd etməmək mümkün deyil. H.Cavidin ev-muzeyi üçün tablolar yaradılması tapşırığına O.Sadıqzadə mürəkkəb hisslərlə başlamışdı. 1937–ci ildə repressiyaya məruz qalmış yaxınlarının dərdini yada salmaq onun üçün çox ağır idi. Buna baxmayaraq, “1937–ci il repressiyasının qurbanları” adlı tablo, həmçinin “Hüseyn Cavidin aləmi” triptixini yaratdı. Bu əsərlər hazırda dahi dramaturqun ev muzeyinin girişini bəzəyir. Təxminən həmin vaxtlarda O.Sadıqzadə “Nizami Gəncəvi və dünya mədəniyyəti” adlı monumental silsilə əsərləri üçün material toplamağa başlayır. Bu əsərləri Nizami adına ədəbiyyat muzeyi mərkəzi salonunun əsas divarında asılacaq ekspozisiya üçün sifariş vermişdi. 6 ildən çox vaxt sərf edildikdən sonra 1999–ci ildə beş böyük tablonun təqdimatı oldu.

Fırça ustasının qrafika və rəngkarlıq işləri hazırda İncəsənət Muzeyində, Ədəbiyyat Muzeyində, Tarix Muzeyində, Ü.Hacıbəyovun, S.Vurğunun, Bülbülün, H.Cavidin ev-muzeylərində, Naxçıvanın muzey və qalereyalarında, Moskva Dövlət Tretyakov qalereyasında, eləcə də tabloları Almaniya, Kanada, İsrail, Rusiya, Belarus və Pakistan kimi bir sıra xarici ölkələrdə şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır. Oqtay müəllimin Azərbaycan təsviri incəsənətinin inkişafındakı xidmətləri dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilib, fəxri fərmanlar və mükafatlarla təltif edilib. Ömrünün 90-cı baharında olan sənətkar bu fikirlərində tamamilə haqlıdır: “...Sınaqdan üzüağ çıxmışam. Sınmamışam, əyilməmişəm. Əsas odur ki, sənətim mənə yaşamağımın məqsədini, sənətimin ideyasını və gözəlliyi tərənnüm etməyi öyrədib”

Humay YAQUBƏLİYEVA

525-ci qəzet.- 2011.- 8 mart.- S.6.