Yalanın tarixi

Turqut Ərin uydurmalarının arxasında kimlər və nələr dayanır?

Bəli, 1993-cü ilin iyununda Elçibəy Heydər Əliyevi köməyə çağırdı. Mənə elə gəlir ki, bu, onun həyatında ən şərəfli addım idi. Qeyri-adi iradə və virtuoz siyasi kombinasiyalar bahasına Heydər Əliyev ölkəni siyasətdə piyada olanların artıq demək olar ki, gətirib çıxardıqları qan-xətadan xilas etdi. Ən əsası isə o idi ki, Heydər Əliyev Xalq Cəbhəsinin vətəndaş müharibəsinin qan gölündə boğulmağa məhkum olan rəhbərliyini də cismani məhvolmadan xilas etdi. O, həmin insanların həyatını, partiyalarını xilas etdi, öz siyasi fəaliyyətlərini davam etdirmək üçün onlara imkan yaratdı. Amma axı, onun rəqibləri qaydalar çərçivəsində oynamağa öyrəncəli deyildilər. Çox az müddət keçəcək və artıq qorxunu qovub özünə gəlmiş AXC-nin keçmiş funksionerləri tamamilə özlərinə məxsus tərzdə öz xilaskarlarına “təşəkkür” edəcəkdilər. Onlar Əliyevə şər ataraq onu uğurlu qiyamda və hakimiyyəti ələ keçirməkdə (nəzərə alın,heç bir sübut olmadan) ittiham edəcəkdilər. Beləliklə, onun əməkdaşlıqla bağlı səmimi təklifi rədd edildi.

Sürət Hüseynovun, sonra isə Cavadov qardaşlarının simasında siyasi səhnədə hərbi güc görünəndə, ənənəvi müxalifət kənarda qalmağı, yeri gəlmişkən, marığda dayanan müşahidəçi qismində qalmağı üstün tutdu. Heydər Əliyevin Azərbaycan yazıçılarıyla görüşündən bir iqtibasa diqqət edək: “Sürət Hüseynov sizləri (Xalq Cəbhəsinin liderlərini – E.A.) “yıxmaq” istəyirdi. Oktyabrda isə o, Azərbaycanda daha bir çevriliş etmək istədi. Siz harada qalmışdınız, niyə gəlib mənə kömək etmədiniz, məni dəstəkləmədiniz? Xalq gəldi, siz yazıçılar gəldiniz, çox sağ olun. Bütün millət mənim tərəfimdə idi. Amma o birilər bir kənarda dayanıb durdular ki, qoy, dalaşsınlar, vuruşsunlar, biz də baxaq görək, bütün bunlar nə ilə nəticələnəcək. Bilirsinizmi, burada heç bir əqidə-filandan söhbət gedə bilməz, bu, olsa-olsa yalnız xəstəhalcasına hakimiyyətə gəlmək hərisliyidi”. Ərin kitabında əsas yeri 1994-cü ilin oktyabr və 1995-ci ilin mart hadisələri tutur. Bu hadisələrdə, xüsusən də XTPD-nin mart qiyamında Türkiyənin xüsusi xidmət orqanlarının, bu ölkənin diplomatik və işgüzar dairələrinin nümayəndələrinin, o cümlədən Türkiyənin Bakıdakı səfirliyinin bir sıra əməkdaşının əli var idi. Öz həmyerlərinin həmin hadisələrdə iştirakının nə səviyyədə olması barədə Turqut Ər çox gözəl məlumata malikdi. Odur ki, onun başlıca (və mənə elə gəlir ki, əsas) məqsədi Türkiyə və Azərbaycanın gənc nəslinə baş verənlərin əsl mənzərəsini saxtalaşdıraraq təqdim etmək, həqiqi günahkarları gizləyərək, baş verən faciələrin bütün məsuliyyətini yalnız Heydər Əliyevin üzərinə qoymaq olub. Bu mənada, demək artıqdır ki, Rövşən kimi Mahir Cavadov da onun hekayətində abırlı, dürüst, səmimi insan qiyafəsində təsvir edilir. Düzdür, hərdən onların həddən ziyadə çılğınlıqlarına, ipə-sapa yatmamalarına da eyham vurulur. Turqut Ər Rövşən Cavadovun Qarabağ müharibəsindəki xidmətlərini, hakimiyyətə ikinci gəlişi dönəmində Heydər Əliyevə dəstək verməsini və s. və i.a. yada salır. Amma Ər tamamilə məlum səbəblərdən XTPD-çilərin qanlı çəkişmlərini, XTPD-nin sıravi üzvlərinin Cavadov qardaşlarının “xeyirxahlığı” ilə cəlb olunduqları səs-küylü siyasi qətlləri, əmin-amanlıq dövründə xüsusi təyinatlı polis dəstəsinin dəmir qaçaqmalçılığından tutmuş, birbaşa reketə, kidneppinqə qədər ən çirkin işlərlə məşğul olan yarımkriminal icmaya çevrilməsini yada salmır. Bütün bunları ona görə xatırlamır ki, axı, həmin o məlum faktlar onun düzüb qoşduğu yalan və saxtakarlığın bu kürəsəl mənzərəsinə o qədər də uyğun gəlmir.

Başda Mahir Cavadov özü olmaqla XTPD-çilərin respublika baş prokurorluğuna hücumunu Turqut Ər ötəri xatırladaraq, bunu hakimiyyət dairələri arasında mafioz çəkişməsi zamanı baş verən “adi cinayət” kimi qələmə verir. Sonra isə H.Əliyev və onun komandasını, guya bu “adi” məsələni dövlət çevrilişinə cəhd səviyyəsinə qədər şişirtməkdə ittiham edir. Bizim çox da uzaq olmayan keçmişimizə öz şəxsi “görüntüsünü” sırımaqla Turqut Ər nə qədər riyakarlığa yol verir. Güc strukturuna silahlı hücum edərək, onun əməkdaşlarını döyməyə, Cavadov qardaşlarının parlamentin spikerinin istefasını tələb etməsinə, hətta baş prokuror Əli Ömərovu prezidentin həbsiylə bağlı orderi imzalamağa məcbur etməyə cəhd göstərilməsinə (Mahir Cavadov tərəfindən amansızcasına döyülsə də baş prokuror şərəfini üstün tutaraq sələfi İxtiyar Şirinovun nalayiq jestini təkrarlamadı. Əgər yadınızdadırsa, Gəncədə Surət Hüseynovun həbs etdiyi İ.Şirinov Ə.Elçibəyin həbsi ilə bağlı orderə imza atmışdı) dövlət çevrilişinə cəhddən başqa nə ad vermək olar?

1994-cü ilin 4-5 oktyabr hadisələrini təsvir edərkən Turqut Ər yenidən öz-özünün ziddinə gedir. Əvvəlcə yazır ki, dövlət çevrilişinə heç bir cəhd-filan olmayıb, bəs, bütün bunlar hamısı prezident Əliyevin özü tərəfindən düşünülmüş və şişirdilmiş bir məsələ olub. Sonra, sözün hərfi mənasında ikicə səhifədən sonra Ər qeyd edir ki, bəs Surət Hüseynov “hadisələrin ikinci günü hərəkətə gəlib yenidən Elçibəyi devirdiyi zaman istifadə etdiyi taktikanı işə saldı. O, yenidən öz adamlarına göstəriş verdi ki, Gəncə və ona yaxın rayonlardakı hakimiyyət orqanlarını ələ keçirsinlər. Özü isə qeyb oldu... “Kitabın başqa bir yerində isə o, qeyd edir ki, bəs, səfir Altan Karamanoğlu səfirliyin katibi Vural Altayla birlikdə prezident Əliyevin yanına gedib ona Surət Hüseynovun, Ayaz Mütəllibovun dövlət çevrilişi hazırladıqları barədə məlumat çatdırıb. Qısası, zavallı, tamam öz-özünü dolaşdırıb. Gah deyir ki, dövlət çevrilişinə heç bir cəhd-filan olmayıb, bütün bunları Əliyev özü düzüb-qoşub, gah da yazır ki, Surət Hüseynovun hərəkətlərinə dövlət çevrilişinə cəhddən başqa ad vermək olmaz. Kitabın növbəti səhifələri daha “maraqlıdı”. Turqut Ər Türkiyənin səfiri Altan Karamanoğlunun təşəbbüsü ələ alaraq 8-ci kilometrdəki bazasında məskunlaşan Rövşən Cavadovla prezidenti “barışdırmaq” kimi “tarixi” rolundan bəhs edir. O, səfirlik əməkdaşlarının Rövşənlə necə əlaqə yaradaraq, onunla danışıqlar aparmasından və nəticədə Rövşən Cavadovun 23.00-da məxfi surətdə Türkiyə səfirliyinin binasına gətirilməsindən (!) danışır. Altan Karamanoğlu Heydər Əliyevlə telefon əlaqəsi yaradıb ondan XTPD-nin komandirinin təhlükəsizliyi üçün təminat alır. Və 24.00-da Rövşən artıq prezident sarayının qarşısında qurulan tirubunada Heydər Əliyevlə yanaşı dayanır. Fikrimcə, bu hadisələrdə Türkiyə səfirinin rolu kifayət qədər şişirdilib. Belə ki, Rövşən Cavadov sarayın qarşısında yalnız bütün şəhər ora yığılandan, bütün ölkə boyu rayonlarda qanuni hakimiyyətin müdafiəsi üçün çoxminli mitinqlər keçiriləndən sonra peyda oldu. Cavadov dərhal vəziyyətdən nəticə çıxararaq dərk etmişdi ki, bu xalq kütlələri qarşısında hətta onun yaxşı silahlanmış dəstəsi də acizdi. Odur ki, barışığa getdi. Heydər Əliyev isə XTPD-nin və Rövşən Cavadovun özünün Qarabağ müharibəsindəki xidmətlərini nəzərə alaraq bir daha onu əfv etdi. Amma təəssüf ki, Rövşən nəinki 4 oktyabr hadisələrindən özü üçün nəticə çıxardı, əksinə prezidentin bu nəcib addımını zəiflik kimi qəbul etdi. Bu yerdə Turqut Ərin 1994-cü ilin 4-5 oktyabr hadisələrini təsvir edərkən verdiyi çox gülməli passajı iqtibas gətirməyə bilmirəm: “Əgər Türkiyənin Bakıdakı səfirliyi həmin üç gündə hadisələrə qarışmasaydı bu gün Əliyev o kresloda oturmazdı. Ola bilsin, prezident sarayında özünün Moskva və Bakı komandasıyla yenidən Ayaz Mütəllibov peyda olacaqdı. Yaxud ola bilsin, Azərbaycan yenidən öz müstəqilliyini itirəcəkdi. Ya da onu Çeçenistanın taleyi gözləyirdi...”

Bu sətirlər mənə A.Dümanın “Üç müşketyor” kitabındakı özündən müştəbeh dükançı Buonasyenin sözlərini xatırlatdı. Yadınızdadırmı, o, müşketyorlar haqqında məlumat aldığı kardinal Rişelyenin yanından çıxaraq, necə vəcdlə nida edir: “Mən və kardinal Fransanı xilas etdik!” Demə, eynilə bu şəkildə Turqut Ər də Altan Karamanoğlu ilə birlikdə Azərbaycanı xilas edib! Gülməyib, nə edəsən?! Ümumiyyətlə, hər şeydən göründüyü kimi intellektual qabiliyyət sarıdan heç vaxt xüsusi seçilməyən Turqut Ərin kitabında bütünlüklə, əgər yumşaq desək bir qəribəlik sezilir. Belə çıxır ki, 1994-1995-ci illərdə Türkiyə səfirliyinin əməkdaşları üzdən xoşməramlı görünən müxtəlif təkliflərlə Azərbaycanda baş verən hadisələri sadəcə müşahidə etməklə kifayətlənmir, “qardaş Azərbaycanın maraqları”, amma daha doğrusu, öz şəxsi maraqları naminə bu hadisələrə müdaxilə edir, onları istiqamətləndirməyə cəhd göstərirmiş. Türkiyə xüsusi xidmət orqanlarına verdiyi məlumatlarında Kənan Gürel (onun barəsində də danışacağıq) yazır ki, həmin o Altan Karamanoğlu həmişə öz şəxsi işlərinin, uğurlu kommersiyasının qayğıları ilə məşğul imiş, türkiyəli biznesmenlərin Azərbaycan hökumətinin nümayəndələriylə ikitərəfli görüşlərini təşkil etmək üçün onlardan rüşvət alırmış, ümumiyyətlə, onun yüksək diplomatik statusuna yaraşmayan hərəkətlərə yol verirmiş. 1994-cü ilin oktyabr hadisələrindən sonra Rövşən Cavadov və Altan Karamanoğlu yaxın dostlara çevrilirlər. Onları sadəcə dostluq yox, həm də məsləkdaşlıq birləşdirir. Əlbəttə, Turqut Ər mart qiyamına hazırlıqları və qiyamın özünü ona və “dostlarına” sərfəli şəkildə təsvir edir. Yəni, həqiqət, öldür məni, ağzımdan çıxmayacaq. Sadəcə, Rövşən Cavadovla əlaqə saxladıq, ordan-burdan dərdləşdik, bir də ki, istədiyimiz adamla görüşməyə bizim tam haqqımız var. Əvəzində bizi layiq olmadığımız tərzdə qiyamçların dəstəkləməkdə ittiham etdilər, hələ ağlagəlməz qabalıq göstərdilər, mart hadisələrindən sonra Heydər Əliyev Altan Karamanoğlunu və iki diplomata persona –non qrata elan edərək ölkədən qovdu. Məhz bu qətiyyətli addımı Turqut Ər və onun kimilər indiyənəcən Heydər Əliyevə bağışlaya bilmirlər. Kitabın bir yerində Ər səfirlikdə hüquqi məsələlər üzrə müşavir adıyla fəaliyyət göstərən ürək dostu, Türkiyənin Bakıdakı rezidenti Ərtoğrul Güvən barədə belə yazır: “Əliyevin bu hadisələrə Türkiyəni qatmağına əsas səbəb əslən azərbaycanlı olan Türkiyə vətəndaşı Fərman Dəmirqolla, Avstriya və Türkiyə vətəndaşı Kənan Gürelin Rövşən Cavadovla əlaqələri idi. Cavadovu Ərtoğrul Güvənlə də onlar tanış etmişdilər. Ərtoğrul bəyin vəzifəsi əhalinin müxtəlif zümrələriylə görüşərək əlaqələr və münasibətlər qurmaqdan ibarət idi. Onu öz peşə borcunu yerinə yetirməkdə ittiham etmək absurddu. O, Azərbaycanda Türkiyə Kəşfiyyat Xidmətini (MİT) təmsil edirdi və bu da onun qarşısında geniş imkanlar açırdı. Azərbaycanın müxtəlif təbəqələrini təmsil edən tanıdığı və tanımadığı şəxslərlə münasibətlər yaratmaq onun peşə borcu idi. Yəni, o, açıq fəaliyyət göstərirdi (peşəkar kəşfiyyatçı üçün qəribə keyfiyyətdi – E.A.)... O, yüksək çinli məmurlar və siyasi xadimlərlə sıx ailəvi münasibətdə idi. Onların arasında daxili işlər nazirinin müavini, OMON-un (Turqut Ər səhvən Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsini sovetsayağı “OMON” kimi qələmə verir – E.A.) komandiri Rövşən Cavadov da var idi. Cavadovla Ərtoğrulun arasında nəsə gizli bir şey axtarmaq uydurma və böhtandı”. Az sonra Ərtoğrul Güvənin digər türk kəşfiyyatçı-diplomat Əbbülqədir Sezginlə birlikdə öz ofislərində Azərbaycan müxalifəti və qiyamçılarla “məxfi gecələr” təşkil edərək “öz peşə borclarını” necə yerinə yetirdikləri barədə də danışacağam. Yeri gəlmişkən, kitabın bir yerində heç də uzaqgörən olmayan Ər dilini saxlaya bilmir. O, yazır ki, 1994-cü ilin oktyabrının əvvəllərində Azərbaycanda cərəyan edən hadisələrə Türkiyə rəhbərliyinin münasibətini aydınlaşdırmaq üçün səfirdən “xahiş etdim ki, Əliyevlə münasibətdə Türkiyə dövlətinin hansı mövqedə olduğunu mənə çatdırsın (yeri gəlmişkən Türkiyə səfirliyinini diplomatik xidmətində nəinki birinci, hətta ikinci belə olmayan bir adam üçün kifayət qədər qəribə tələbdi – E.A.). Öz növbəsində səfir xarici işlər naziri Murat Qarayalçınla əlaqə yaradıb mənim xahişimi ona çatdırdı. Tezliklə yazılı cavab gəldi. İzah olundu ki, biz gərək Əliyevə dəstək siyasəti yürüdək. Gərək o, hakimiyyətdə qala”. Az sonra Turqut Ər açıq-aşkar etiraf edir: “Mənim narahatlığım ondan ibarət idi ki, Mərkəzdən (oxu: Türkiyə MİT-indən E.A.) gələn göstərişlərlə Xarici İşlər Nazirliyindən gələn əmrlər arasında ziddiyyətlər (ayrıntı bizimdir – E.A.) əmələ gəlməyə başlamışdı. MİT rəhbərliyi tərəfindən bizə qarşı olan soyuq münasibət mənim narahatlığımı daha da artırırdı”.

Bir vaxtlar jurnalist kimi bu mövzuda bir neçə böyük məqalə yazarkən, mən XTPD-nin qiyama cəhd işi üzrə sənədlərlə və istintaq materiallarıyla tanış olmuşdum. Bütün bunlar sübut edir ki, 1994-cü il, xüsusən də 1995-ci il mart hadisələrinin qızışdırılmasında həqiqətən də Türkiyə xüsusi xidmət orqanlarının əli olub. Bu mənada, Ərin narahatlığı və Türkiyə XİN-iylə MİT-i arasındakı ziddiyətlərlə bağlı çoxmənalı sözləri heç də əsassız deyil. Ümumiyyətlə, T.Ərin kitabını oxuyarkən hətta hazırlıqsız oxucuda belə təəssürat yaranır ki, Türkiyə kəşfiyyatçı diplomatları özlərini Azərbaycanda həddən ziyadə sərbəst və ixtiyar sahibi kimi hiss edirmiş. Ər dəfələrlə qeyd edir ki, birinci rezident Əbdülqadir Sezgin kimi sonra onu MİT-in Bakıdakı nümayəndəliyində əvəz edən Burxan Başgün də Azərbaycan xüsusi xidmət orqanlarına, hətta Heydər Əliyevin özünə hadisələrlə bağlı baxışlarını özlərinə sərfəli istiqamətdə bildirməyə çalışıb. Onlar ölkə rəhbərliyi ilə qiyamçılar arasında vasitəçi kimi çıxış edir, sonra isə görürük ki, müxalifətlə, həm ölkə daxilində, həm də onun hüdudlarından kənarda danışıqlar aparırlar. Qısası, səhnəarxası bir oyunçu kimi fəal çıxış edir, bəzən hətta öz iştiraklarını o qədər də gizlətmirlər. Və bununla bərabər onları Azərbaycanın daxili işlərinə qarışmaqda ittiham edərkən səmimi tərzdə çaşqınlıq keçirir və inciyirlər. Turqut Ər də kitabında onların bu məsələlərlə qarışmalarıyla bağlı kifayət qədər inandırıcı nümunələr gətirir. Məsələn, o, Rövşən Cavadovun böyük idialları olduğunu və Türkiyə tərəfinin də buna dəstək verdiyini inkar etmir. Bu haqda onun kitabında oxuyuruq: “Rövşən Cavadov həddən ziyadə mərd və kişi adam idi.

O, bütün qəlbiylə Azərbaycan dövlətinə və xalqına bağlıydı. O, Türkiyə ilə fəxr edirdi, Qarabağ müharibəsində qəhrəmanlıqlar göstərmiş bir zabit idi. Onun ən böyük arzusu Qarabağı azad görmək idi. Ona görə də o, müdafiə naziri, yaxud nazir müavini vəzifəsini tutmaq arzusundaydı (?) Bununla əlaqədar bizim səfir (Altan Karamanoğlu – E.A.) Heydər Əliyev qarşısında təklif irəli sürmüşdü. Bu təklifi Heydər Əliyev belə qarşılamışdı: “Cavadov çox şey istəyir. Bəlkə onun hədəfində daha yüksək post var?”. Bu passajda ən azı iki məqam diqqəti cəlb edir. Gördüyümüz kimi XTPD-nin iddialı komandirini onun status – kvosu təmin etməyibmiş, o, ölkə rəhbərliyində əhəmiyyətli rola iddia edirmiş. İkincisi, onun bu iddialarına Türkiyə tərəfi də dəstək verirmiş. Deməli, guya Cavadovun hərəkətlərinə rəvac verən amil kimi respublikada sosial-iqtisadi vəziyyətin ağırlığı, kütlənin narazı olmasından söhbət gedə bilməz. Hakimiyyətin qəsb olunmasına və dəyişdirilməsinə cəhd göz qabağındadı. Sonralar Türkiyə səfəri öncəsi verdiyi müsahibələrindən birində prezident özünə xas yumor hissiylə Altan Karamanoğlunun həmin o qəribə gəlişi və onun Türkiyə səfirindən suveren dövlətin daxili işlərinə qarışmamasını xahiş etməsi barədə olanları kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələrinə danışdı. Heydər Əliyev gülümsəyərək: “Qısası, mən onu qovdum, – demişdi. Kabinetdən də qovdum, ölkədən də”.

Turqut Ərin cani-dildən “dostlarını” təmizə çıxarmasına rəğmən qeyd olunmalıdı ki, martda dövlət çevrilişinə cəhd üzrə aparılan istintaq bu məsələdə Kənan Gürel və Fərman Dəmirqolun, həmçinin Türkiyə səfirliyinin dini məsələlər üzrə müşaviri Ərtoğrul Güvənin iştirakı, çevrilişə cəhdə təhrik göstərmələri barədə əsaslı faktlara malikdi. Mən bütün istintaq materialları ilə yaxından tanış olmuşam. Məsələ burasındadı ki, təxminən on il əvvəl respublika baş prokurorunun keçmiş birinci müavini İsa Nəcəfov (hal-hazırda, ölkənin Konstitusiya məhkəməsinin üzvü) mənə onun “On ikinin yarısında qətl” kitabını redaktə etmək xahişilə müraciət etdi. Beləcə, mən iki dövlət çevrilişinə cəhd və prezident yanında xüsusi xidmət idarəsinin rəisi Şəmsi Rəhimovun qətliylə bağlı kifayət qədər maraqlı, hətta demək olar ki, sensasion materialların ədəbi fəhləsi oldum. Bu kitabın yazılması prosesində Strateji Araşdırmalar Mərkəzi adıyla fəaliyyət göstərən qurumun iclaslarının stenoqramı, həmçinin, Kənan Gürelin Türkiyə xüsusi xidmət orqanlarına ötürdüyü məlumatlar XTPD-nin mart qiyamına cəhdinin istintaq işinə nəzarət edən İsa Nəcəfovun əlinə keçir. Bu məlumatlara rəğmən mühakimə yürütmək olar ki, K.Gürel MİT-in kifayət qədər nüfuzlu casusu olub. Belə ki, o, sadəcə, Azərbaycandakı siyasi durumu təhlil etməklə, ölkənin ayrı-ayrı siyasi liderlərinin xüsusiyyətlərini təqdim etməklə kifayətlənməyərək, təxribat-dağıdıcı xarakterliləri də daxil olmaqla təşəbbüslər və təkliflər irəli sürüb. Məsələn, bu analitik qeydlərdə Heydər Əliyev başda olmaqla ölkə rəhbərliyi “Türkiyənin düşmənləri” kimi qələmə verilir. Gürel təcili həllini tapmalı məsələ kimi bu hakimiyyətin daha asan idarə olunan və söz eşidənlə əvəz edilməsini göstərir. Gürel bu məsələni həll etmək gücündə olan şəxs kimi Rövşən Cavadovun adını çəkir. “Gələcək hakimiyyəti nəzarətdə saxlaya bilməyimiz üçün biz artıq bu gündən Rövşən Cavadova siyasi dəstək verməliyik”. Gürel öz rəisinə belə məsləhət görür (yeri gəlmişkən, Heydər Əliyevin yanına gələrək, Rövşən üçün müdafiə naziri postunu xahiş edərkən səfir Altan Karamanoğlu da məhz bu təşəbbüsü həyata keçirmək istəyirdi). Casus qismində ötürdüyü məlumatlarında Gürel respublikanın ali məktəblərinin müəllimlərinin və professorlarının təsir gücündən istifadə olunmasını təklif edir, Mərkəzin rəhbərliyindən radikal müxalifətin liderləri ilə əlaqələr yaratmaqda, görüşlər təşkil etməkdə ona yardımçı olmağı xahiş edir. Kənan Gürelə məxsus olan “Traza” şirkətində aparılan axtarış zamanı tapılan Strateji Araşdırmalar Mərkəzi adlı qurumun iclaslarının stenoqramı oxunarkən istintaq bu məsum adın arxasında çox uzaqlara hesablanmış planların gizləndiyi barədə dəlil-sübutlar əldə etdi. Bu mərkəz Fərman Dəmirqolun və Türkiyə səfirinin dini məsələlər üzrə müşaviri Əbdülqadir Sezginin təşəbbüsüylə yaradılmışdı. SAM-ın yaradıcıları informasiyanın kənara sızmasından ehtiyatlanaraq, iclaslarını A.Sezginin diplomatik təhlükəsizliyindən istifadə edərək onun xidməti kabinetində keçirməyə başladılar. Müxalifət nümayəndələrinin, məsələn keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Qasımovun və əlbəttə ki, Rövşən Cavadovun dəvət olunduğu bu iclaslarda ölkədə hakimiyyət dəyişikliyi ilə bağlı mümkün ssenarilər hazırlanıb təhlil olunurdu. Stenoqramdan göründüyü kimi bu müzakirələrdə əsas söz sahibi Fərman Dəmirqol olub. Onun 1995-ci ilin 14 yanvar iclasındakı çıxışından bir iqtibas gətirək: “Siyasi müxalifət hakimiyyəti almağa hazır vəziyyətdə olmalıdı. Bundan başqa, bu siyasi müxalifəti dəstəkləyən güclü qüvvələr olmalıdı...

Azərbaycanda güclü müxalifət və ciddi hərbi qüvvə yaradılmalıdı. Onların köməkliyilə koalisiya hakimiyyəti ələ almalıdı...”. Və ardınca: “Biz bu məsələdə Türkiyənin son uğurlarını nümunə kimi qəbul etməliyik. Burada demokratik yollarla nəyəsə nail olmaq qeyri-mümkündür. Hər şey çevrilişlər yoluyla həll olunur. Çevrilişdən sonra üç il müddətində hazırlıq işləri aparılır, sonra müstəqil partiyalar yaradaraq, prosesin davamını onlara həvalə edirlər” (20940 №-li cinayət işi, cild 2, səhifə 141, 143). Bizim müxalifətin nümayəndələrinin və şəxsən Rövşən Cavadovun məqsədlərinin get-gedə necə dəyişdiyi stenoqramdan da bəlli olur. onlar artıq Fərman Dəmirqola “züy tutmağa” başlayırlar. Rövşən Cavadov 1995-ci ilin 14 yanvar iclasında əslində proqram çıxışla bəyan edir ki, Heydər Əliyev prezident postundan kənarlaşdırılmalıdır və bunun üçün də müəyyən hazırlıq işləri görülməlidir: “Planlaşdırılmış qiyamla planlaşdırılmamış qiyam eyni şey deyil. İkinci siyasi xaosa gətirib çıxara bilər. Odur ki, təşəbbüs göstərə biləcək struktur lazımdır... Sabah əgər lazım gələrsə, o da səhnəyə çıxmalıdı”. (20940 №-li c.işi, c.2, s. 140, 144).

Qiyamçılar nəzəri müzakirələrdən az sonra konkret hərəkətlərə keçirlər. Elçibəyin və Mütəllibovun yanına emissarlar göndərilir. Belə ki, 1995-ci ilin martında Kələki kəndinə şəxsən Fərman Dəmirqol özü təşrif buyurur. O, eks-prezidentə qarşıda gözlənilən qiyam və koalisiyon hökumətin yaradılması planları barədə danışır. Mart hadisələri ilə bağlı cinayət işində Elçibəyin yaxın məsləkdaşı, hal-hazırda Milli Məclisin deputatı olan Fərəc Quliyevin maraqlı ifadələri diqqət çəkir. O istintaqa aparılan danışıqların məğzini belə açıqlamışdı:

Ardı gələn sayımızda

Elmira AXUNDOVA,

Yazıçı-publisist

525-ci qəzet.- 2011.- 30 mart.- S.4.