Əlibala Hacızadə yolu – sadə, zəngin və maraqlı

(Oçerk)

“İnsanların bir yolu var: Bu yol anamızın isti beşiyindən başlayıb torpağın soyuq beşiyinə qədər uzanır. Bu yoldan hamı keçməlidir. Amma kiminin mənzili yaxındır, kimininki uzaq...

Kimi bu yolu 5 günə, kimi 5 ilə, kimi 25 ilə, kimi 100 ilə gedir”. Gündəliyindəki bu cümlələr görkəmli ədibimiz Əlibala Hacızadə haqqında qələmə aldığımız bu yazıya heç də təsadüfən körpü olmadı. Əlibala Hacızadənin də bir yolu var idi – öz yolu: 1935-ci il avqustun 28-də Biləsuvar rayonunun Ağalikənd kəndindən başlamışdı bu yol. 8 oktyabr 2009-cu ildə Bakı şəhərindəki Qurd Qapısı qəbiristanlığınacan uzandı. Bu yolu o, 74 ilə keçdi. Və çox az adamın bacardığı kimi – şərəflə qət etdi bu yolu Əlibala Hacızadə. Mənzili o qədər də uzaq deyildi... Yaradıcı insanlara ömür həmişə azlıq edir, axı: ”Sənətkar öləndə onun ölümündən çox beynində apardığı əsərlərə ağlayıram” – deyən ədibin, kim bilir, beynində ədəbiyyatımızın neçə dəyərli əsəri getdi...

Təsirlənirəm və düşünürəm ki, kaş 2-3 il əvvəl bu yazını yazmaq ağlıma gələydi. Onda bəlkə də Əlibala Hacızadə ilə görüşə bilərdim və sevimli qəhrəmanlarıma mənəvi həyat verən şəxsi daha yaxından tanıyardım. İndi isə onun haqqında mənimlə əsərləri, müsahibələri danışır və onları yenidən oxuduqca beynimdə yazımın qəhrəmanının obrazını cızıram. Mənə elə gəlir ki, Əlibala Hacızadənin yolu bizlərdən o qədər də kənarda deyil, bu yol elə xalq həyatının içindən keçir. Beləcə, ədəbiyyatımızda yeni obrazlar yaranır. ”Ölənlə öldüm, sevənlə sevdim, ac qalanla ac qaldım” – deyəndə, o da bizim kimidir, bizdən biridir. Bu zaman təsəvvürümdəki sənətkar obrazı masa arxasında, əlini çənəsinə dayayıb xəyallara dalan, gecə lampası işığında ilham gözləyən biçimdən çıxır. Əlibala Hacızadə özünün də dediyi kimi, harda gəldi, mətbəxdə, dizinin üstündə yazırdı. Sosial problemləri bol olan Bakıda, çox güman ki, qışda qaz kəsiləndə üşüyə-üşüyə, işıqlar sönəndə şam işığında qələmə alırdı əsərlərini. Bəlkə də avtobus gec gələndə dayanacaqda, ya da yolda tıxaca düşəndə fikirləşirdi obrazlarının taleyini.

O da hamı kimi yaşayırdı: ”Xoşbəxtliyin həsrətilə, bədbəxtliyin, ölümün qorxusu ilə yaşayırdı”. Və hamıdan fərqli – kor-koranə yox, açıq gözlə, yazar sayıqlığı ilə baxırdı həyata. “Kişinin yaxasındakı bir qırıq düymədən onun həyatı haqqında bir roman yazaram” – deyən sənətkarın yaradıcı gücü də, çox oxunmasının səbəbi də bu idi- “Ədəbiyyat həyatdan doğar” devizi.

Əlibala Hacızadəni oxuyublar, oxuyurlar və oxuyacaqlar. ”İtkin gəlin”, ”Əfsanəsiz illər”, ”Təyyarə kölgəsi”, ”Vəfalım mənim” və başqa romanları dəfələrlə, yüzminlərlə tirajla nəşr olunub. Yaradıcılığının şah əsəri saydığı “İtkin gəlin”romanı əsasında yazdığı ssenariyə 12 seriyalı bədii film çəkilib. Azərbaycanda yüzlərlə gənc onun sevimli qəhrəmanlarının adını daşıyır. Yazdığı şeirlərə bəstələnən mahnılar, o cümlədən, məşhur “Nədəndir” mahnısı dillər əzbəridir. Əlibala Hacızadə heç zaman varlı yaşamayıb, şöhrətilə nisbətdə qat-qat kasıb güzəran keçirib. Akademiyadan aldığı 170 manat maaş və son illərdə təyin olunan Prezident təqaüdü ilə sadə, amma mənalı ömür sürüb.

Akademik Budaq Budaqov yazıçı və vətəndaş Ə.Hacızadə haqqında deyir: “O, yaşamağı bacaran və nəyin naminə yaşadığını bilən insan idi”. Bəlkə də bu səbəbdən yolu Kommunist Partiyasından keçməmişdi, dövrünün ən çox oxunan, sevilən yazıçısı olsa da, Xalq Yazıçısı adını rəsmən almamışdı. Ancaq Ə.Hacızadənin yolu el yolundan başlayırdı və xalq onu özünün yazıçısı bilirdi. Nə qədər ki, bu el yaşayır, deməli, Ə.Hacızadənin yolu da bitməyib. Hər yeni nəsil bu görkəmli yazıçının əsərlərini oxuduqca, vərəqlədikcə bu yol yenidən başlayacaq. Yaradıcı insanın da xoşbəxtliyi də elə bundadır. Yazıçının İranda “Ölməz şəxsiyyətlər” mükafatına layiq görülməsi də təsadüfi deyil, əksinə, mənəvi ölməzliyinin bir sübutudur. Ə.Hacızadə yaradıcılığında daima ürəyi və çörəyi qələmə bağlı olanlar üçün bu ölməzliyin düsturu da var: “Qələm əhli gərək heç vaxt məsuliyyət hissini itirməsin, vicdanının, qəlbinin əksinə getməsin, yalan yazmasın. İnsan özü qalmır, amma yaratdığı qalır. Yaxşısı da, pisi də... Gərək elə əməl sahibi olasan ki, elə əsər qoyub gedəsən ki, sağlığında özün, qohum-əqrəban, dost-tanışın, öləndən sonra isə nəslin xəcalət çəkməsin...”

Cəmilə ƏHMƏDOVA,

BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin

IV kurs tələbəsi

525-ci qəzet.- 2011.- 31 mart.- S.7.