Taleyindən razı zoğal ağacının nağılı

Zoğal ağacı, əslində, elə lap əvvəllərdən – gənc yaşlarından deyingən idi və o vaxtlar ki, Zoğal Ağacının bitdiyi bu dağ döşü hələ sıx meşəlik idi, o vaxtlar ki, insanlar hələ ətrafdakı ağacları qırmamışdı, həmin ağaclar təəccüb edirdi: bu Zoğal Ağacı bu cür deyingənlikdə kimə oxşayıb? Onların tanıdığı zoğal ağaclarının, hətta ən yaşlılarının da arasında belə deyingən olanı yox idi. Ağaclar Zoğal Ağacının deyinməyindən hərdən o qədər bezirdilər ki, meşənin ağsaqqalı Qoca Palıddan soruşurdular: – Bizim meşədə haçansa bu cür deyingən ağac olub? Qoca Palıd yaşıl başını bulayıb: – Yox...- deyirdi və qədim zamanları yadına salıb yenə təkrar edirdi:- Yox...

Zoğal Ağacı dünyaya təzə-təzə göz açanda bütün bu yerlər başdan-başa meşəlik idi və Zoğal Ağacı da elə hey deyinirdi: – Belə də sıxlıq olar? Nəfəs almaq mümkün deyil!..

Yay vaxtı:

– İsti bir tərəfdən, bu sıxlıq da bir tərəfdən!..

Qış vaxtı da əksinə:

– Bu palıda bax də!..

Bu yemişana bax də!..

Elə aralı bitiblər ki, qarın hamısı mənim başıma tökülür!..

Havanın sakit vaxtlarında:

– Belə də sükut olar?..

Elə bil, ölmüsən!..

Külək əsəndə:

– Belə də həyat olar?..

Üstümdə yarpaq qalmır!..

Sonra hər şey dəyişdi: birdən-birə insanlar – kiminin əlində bel, kiminin əlində çəkic, külüng, ling, bu yerlərə tökülüşdü və meşənin aşağı tərəfindən dəmiryolu çəkməyə başladılar. Bu yerlərin o gözəl sakitliyi ki, Zoğal Ağacını deyindirirdi, həmin sakitlik insanların bu yerlər üçün tamam yad olan səs-küyü içində həmişəlik yox oldu. Fəhlələr dağın bu külək tutmayan döşündə ağacları qırdılar, köhnə vaqonları çəkib, gətirib, burada yataqxana düzəltdilər və gün batanda o vaqonlarda yatıb, gün çıxanda da vaqonlardan çıxıb eləcə yad səs-küy sala-sala işlədilər.

Dağın döşündə ağaclar qırılmış, meşə xeyli aralıda qalmışdı və o Zoğal Ağacı da tək qalmışdı; ona görə tək qalmışdı, ətrafdakı meşə ağacları kimi dibindən kəsilməmişdi ki, iş bitdikdən sonra fəhlələr üç-dörd kilometr uzaqlıqdan alıb gətirdikləri cürbəcür ucuz konservləri açıb, kolbasaları, pendirləri doğrayıb, araqları iri stəkanlara boşaldıb Zoğal Ağacının altında yeyib-içirdilər, sonra da Zoğal Ağacına dırmaşıb, o gözəl turşməzə və ətli meyvələri yeyirdilər.

O meyvələrin – zoğalların – təptəzə və turşməzə təmi-şirəsi fəhlələrin ağzında qalmış araq, konserv, kolbasa təmini – bir-birinə qarışmış ürəkbulandırıcı təmləri – yuyub aparırdı.

Zoğal Ağacı səhərin gözü açılandan gecənin yarısına kimi ancaq deyinməklə məşğul idi və insanlar onun dilini bilmədikləri üçün, aydın məsələdir ki, heç nə başa düşmürdü, Zoğal Ağacının deyintisini heç eşitmirdi də. Meşə isə, dediyim kimi, dağ döşündən aralı düşmüşdü və Zoğal Ağacının deyinməyini ancaq onun özü eşidirdi. Deyinirdi, deyintisini özü eşidirdi, amma deyinməkdən yorulmurdu.

Zoğal Ağacının deyintisini bir özü eşidirdi, bir də Qoca Palıd. Ağaclar – o cümlədən də Qoca Palıdın törəmələri – bir-bir dibindən kəsildiyi üçün, dağ döşündən xeyli boş məsafə aralıda qalmış o dərdli Qoca Palıd o qədər hündür, qollu-budaqlı, möhtəşəm idi ki, onun budaqları uzaqlardan gələn ağac səslərini də antena kimi tuturdu və Zoğal Ağacının deyinməyini eşitdikcə, acıqlanır, Zoğal Ağacına tərəf bağırmaq istəyirdi:

“- Sən nə üçün şükür etmirsən ki, insanlar səni də dibindən kəsib yox eləmədi?!” Ancaq Qoca Palıd o Zoğal ağacının üstünə bağırmırdı, çünki bilirdi ki, bunun bir mənası yoxdur, çünki deyingən Zoğal Ağacı, uzaq başı, belə cavab verəcəkdi: “Kaş, elə məni də dibimdən kəsəydilər, bu dünyadan canım qurtaraydı!..

Fəhlələr vaqonlara girib yatmazdan əvvəl o Zoğal Ağacının altında oturub siqaret çəkirdilər və o ucuz tütünün tüstüsü ilə nəfəs almaq, iyini qoxulamaq Zoğal Ağacı üçün dünyanın ən böyük məşəqqəti idi. Elə ki, günün batmağı, yəni axşamın düşməyi yaxınlaşırdı, onu gözləyən o məşəqqətin iztirabı Zoğal Ağacına əzab verməyə başlayırdı və Zoğal Ağacı bərkdən deyinərək, bu dünyadakı qara bəxtindən gileylənirdi. Nəhayət, fəhlələr dəmir yol relslərini düzə-düzə bu yerlərdən uzaqlaşdılar və özləri üçün növbəti yataqxana düzəltmək üçün köhnə vaqonları da apardılar. O yad səs-küy də qurtardı, o siqaret tüstüsünün məşəqqəti də qurtardı, bu yerlərə bir sakitlik çökdü və o sakitliyi yenə cırcırama cırıltısı, dağın arxa hissəsindəki gölməçənin kənarından gələn qurbağa qurultusu, quşların meşədən eşidilən civiltisi pozurdu... Zoğal Ağacı isə yenə deyinirdi:

– Bax də!...

Mənim günümə bax!..

Gecə-gündüz qurbağalara qulaq asmalıyam! Cırcırama cırıltısı zəhləmi tökməlidi!..

Sübh tezdən quşların səsinə yuxudan oyanmalıyam!..

Sonra insanlar o dəmir yolunu çəkib qurtardılar və dağın döşündəki o sakitliyi dəmir yolundan keçən qatarların səsi, hərdən də elektrovozların fiti pozmağa başladı. Hər dəfə qatar keçəndə, elə bil, dağın döşündən də bir zəlzələ dalğası ötüb keçirdi. Zoğal Ağacı deyinirdi: – Nə üçün mən o qatarların səsini eşitməliyəm? O qatarlar keçdikcə, elə bil, zəlzələdir – nə üçün mənim köklərim torpağın altında titrəməlidir? Nə üçün o elektrovozların mənfur fiti hər dəfə məni səksəndirməlidir?

Bir müddətdən sonra isə dəmir yolunda relsdəyişdirmə məntəqəsi yaratdılar və o Zoğal Ağacının yanında Relsdəyişən İnsan üçün qırmızı kərpicdən kiçik bir ev tikdilər. Relsdəyişənin eybəcər bir arvadı var idi – hər halda Zoğal Ağacı onu dünyanın ən eybəcər və məlun məxluqu hesab edirdi – və Relsdəyişənin o eybəcər arvadı əlinə yekə bir çəkic alıb, yuduğu paltarları asıb qurutmaqdan ötrü Zoğal Ağacının gövdəsinə uzun və yoğun bir mismar vurdu ki, zivə bağlayıb yuduğu paltarları assın. Və o eybəcər məxluq yekə bir çəkici, uzun və yoğun mismarı əlinə alıb ona yaxınlaşanda, Zoğal Ağacı hələ heç nə başa düşmürdü, amma elə ki, o məlun qadın mismarın ucunu Zoğal Ağacının gövdəsinin tən ortasına dirəyib, çəkiclə döyəcləməyə başladı, elə ki, hər zərbədən sonra o soyuq, iyrənc və dəhşətli uzun dəmir qırığı hərisliklə Zoğal Ağacının gövdəsinə soxuldu, o zaman Zoğal Ağacı hiss etdiyi müdhiş ağrının-acının içində bu dünyadakı bütün həyatında ilk dəfə deyinə bilmədi, çünki o uzun dəmir qırığının buz soyuğu onun bütün varlığını üşütdü.. Ağacların dilində və bu ağrını-acını, Zoğal Ağacının gövdəsinə girmiş o dəmir soyuqluğunu ifadə edə biləcək bir söz, bir kəlmə yox idi. Gövdəsinə girib orada da qalmış o uzun dəmir qırığının verdiyi əzab, onun ət ürpəşdirən soyuğu ağrını da üstələmişdi və Zoğal Ağacını gecələr yatağa, gündüzlər heç olmasa lap azacıq mürgüləyib dincəlməyə qoymayan da ağrıdan çox, içindəki o metal soyuğu idi. Əvvəllər Zoğal Ağacı bütün gücünü toplayıb, gücənirdi ki, gövdəsindəki o metal parçasını çölə atsın, ancaq bu mümkün deyildi. O eybəcər və qəddar məxluq – Relsdəyişənin arvadı – yoğun və uzun mismarı o qədər dərinə vurmuşdu ki, yəqin Zoğal Ağacının nə qədər ömrü var idi, o qədər də onun gövdəsində qalacaqdı və Zoğal Ağacı bunu fikirləşəndə içindən səssiz bir nalə qopurdu. Zoğal Ağacı daha deyinmirdi, çünki onun deyincənliyini indi yalnız səssiz nalələri əvəz edirdi. Düzdür, o nalə səssiz idi, ancaq meşədəki Qoca Palıd, dediyim kimi, elə bil, həssas bir antena idi, həmin naləni də o saat tuturdu və öz ucalığından Zoğal Ağacına baxa-baxa ona təskinlik vermək istəyirdi, ancaq heç nə demirdi, ancaq heç nə demirdi, çünki bunun mənası yox idi, Qoca Palıd bilirdi ki, Zoğal Ağacı ömrünün sonuna kimi gövdəsindəki dəmirin verdiyi əzaba məhkumdur. Ancaq Qoca Palıd yanılırdı.

Bir müddət keçdi və insanlar dağın döşündə stansiya yaratdılar. Bura yollar çəkildi. Qatarlar burada dayandılar, yaxın ətrafda yaşayan sərnişinlər düşdü, yüklər boşaldıldı. Yavaş-yavaş dağın o döşündə insanlar qəsəbə saldı və günlərin bir günü Relsdəyişənin qırmızı kərpic evini sökdülər, Zoğal Ağacının ətrafına cürbəcür çubuq əkdilər, burada kiçik bir bağça saldılar. Zoğal Ağacı hələ ki, bütün bunların fərqində deyildi, çünki o zivəni qoparıb atmışdılar, amma o uzun mismar eləcə Zoğal Ağacının gövdəsində qalmışdı və başı paslanmış o yekə mismarın soyuğu gecə-gündüz onun varlığındaydı. Ancaq yenə də günlərin bir günündə yeni salınmış bağçanın bağbanı bir vedrə əhəng götürüb iri fırçası ilə artıq yarpaqlamağa başlamış çubuqların da, Zoğal Ağacının da gövdələrinə əhəng çəkməyə başladı və gözü o paslı mismara sataşdı. Vedrəni yerə qoyub getdi və bir əlində yekə kəlbətin, o biri əlində də bir kətil geri qayıtdı, kətilin üstünə çıxıb kəlbətinlə o paslı mismarı dartmağa başladı. Zoğal Ağacının gövdəsini müdhiş bir ağrı bürüdü, ancaq Zoğal Ağacı o saat hiss etdi ki, bu müdhiş ağrı içindəki o soyuğu götürüb aparacaq və Zoğal Ağacı hansısa bir istinin, hərarətin ərəfəsindədir; Zoğal Ağacının içindən qopub gələn isti bir ümid o müdhiş ağrını üstələdi. O paslı mismar çətin çıxırdı, Bağban isə qoca idi. Ağrını üstəlyən o isti ümid Zoğal Ağacının bütün varlığına yayılmışdı...

Nəhayət Bağban paslı mismarı Zoğal Ağacının gövdəsindən dartıb çıxardı, hətta axırıncı dəfə elə hirslə dartdı ki, mismar çıxanda az qaldı qoca Bağban arxası üstə yerə yıxılsın, ancaq kətilin üstündə müvazinətini saxlaya bildi, kəlbətinin ucundakı başı paslanmış uzun mismara baxdı və özünü saxlaya bilməyib, mismarın qarasına yağlı bir küçə söyüşü söydü. Zoğal Ağacı insanların dilini bilmirdi, amma təhtəlşüur hiss etdi ki, Bağban indicə nəsə gözəl, çox gözəl sözlər söylədi. Sonra Zoğal Ağacının varlığını bütün həyatı boyu heç vaxt hiss etmədiyi bir rahatlıq, azadlıq hissiyyatı bürüdü...

Həyat necə gözəl idi!.. Quşların meşədən gələn cəhcəhi, cırcıramaların cırıltısı, dağın arxasındakı gölməçədən gələn qurbağa qurultusu necə gözəl idi!.. Hətta qatarların o səsi, elektrovozun o fiti də gözəl idi!.. Və o çağdan sonra Zoğal Ağacı gecə-gündüz beləcə bir xoşbəxtlik içində ömür sürməyə başladı... Onun gövdəsindən, budaqlarından, yarpaqlarından bütün ətrafa xoşbəxtlik dalğaları yayılırdı... Təzə-təzə boy atan çubuqlar bu xoşbəxt Zoğal Ağacına baxa-baxa sevinirdilər ki, onların yenicə göz açdıqları həyat belə gözəldir...

Qoca Palıd daha deyinməyən xoşbəxt Zoğal Ağacına baxa-baxa fikirləşirdi ki, yüz illərlə ömür sürüb, amma yenə də dünyanın elə qəribə işləri olur ki, hətta onu, yəni Qoca Palıdı da təəccübləndirir...

18 iyul 2010. Zuğulba.

ELÇİN

525-ci qəzet.- 2011.- 7 may.- S.21.