Heydər Əliyev və milli-mənəvi dəyərlər

Yüksək dövlətçilik fəaliyyəti dövründə yalnız xalqımızın qayğıları ilə yaşamış, bütün ömrünü vətəninə və xalqına həsr etmiş ümummilli lider Heydər Əliyev milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunmasında, mədəniyyətimizin inkişafında müstəsna xidmətlər göstərmiş böyük dövlət xadimi olmaqla yanaşı, öz mahiyyətinə, siqlətinə və dəyərinə görə milli-mənəvi sərvət olan kulturoloji irsin müəllifidir.

Bu məzmunca tükənməz irsin öyrənilməsi, təbliği və tətbiqi bu gün də aktualdır və sabah da aktual olaraq qalacaq. Ulu öndərin azərbaycançılıq fəlsəfəsinin, humanitar siyasətinin konseptual əsaslarını əks etdirən zəngin mədəniyyətşünaslıq irsinin və maarifçilik fəaliyyətinin tədqiqi və mənimsənilməsi müasir qloballaşma dövründə xüsusilə əhəmiyyətlidir. Bu dövrdə məhz çoxəsrlik mədəniyyətimiz və mənəvi dəyərlərimiz Heydər Əliyevin qürur duyduğu azərbaycanlılığımızı, milli kimliyimizi qoruyub yaşatmağa imkan verəcək zəmindir. Mədəniyyətimizin bütün dövrlərini və sahələrini əhatə edən Heydər Əliyev irsi, onun yaratdığı azərbaycançılıq ideologiyası məhz bu amala xidmət edən müstəsna dəyərdir.

Professor Timuçin Əfəndiyevin “Heydər Əliyev və milli-mənəvi dəyərlərimiz” adlı monoqrafik tədqiqatı bu milli sərvətin – Ulu öndərin məzmunca tükənməz mədəniyyətşünaslıq düçüncələrinin, çoxşaxəli maarifçilik fəaliyyətinin tədqiqinə həsr olunmuş dəyərli əsər kimi diqqəti cəlb edir. Kitabda ümummilli liderin mədəniyyət nəzəriyyəsi onun dövlətçilik fəlsəfəsi və dövlət quruculuğu ilə vəhdətdə araşdırılır, geniş tarixi mərhələdə izlənilir.

Müəllif Heydər Əliyevin milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və intişarına, mədəniyyətimizin inkişafına yönəlmiş fəaliyyətinin şərhinə onun hələ sovet dönəmində respublikamıza rəhbərlik etdiyi dövrdən başlayır. Azərbaycanda 60-cı illərin sonu – 70-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq vüsət almış quruculuq işləri, ölkənin hərtərəfli inkişafı Heydər Əliyevin milli təəssübkeşliyindən doğan əzəmətli fəaliyyətinin nəticəsi kimi qiymətləndirilir. Ulu öndərin böyük qətiyyət və cəsarət, müdriklik və uzaqgörənlik göstərərək respublikamızın iqtisadi və sosial tərəqqisi ilə yanaşı, təhsil və mədəniyyətimizin prioritet sahə kimi inkişafına, milli mənliyimizin, ana dilimizin qorunmasına nail olduğu vurğulanır. Məhz Heydər Əliyevin milli təəssübkeşliyi sayəsində və onun rəhbərliyi altında sovet dövründə respublikamızda əsl mədəni intibah başladı, incəsənətimizin müxtəlif sahələri inkişaf etdi, yeni, demokratik meyllər formalaşdı, sənətkarlarımızın əsərləri ümumittifaq və dünya səviyyəsinə çıxarıldı, ana dili, ədəbiyyat, mədəniyyət, təhsilə hərtərəfli qayğı göstərildi.

Timuçin Əfəndiyev bütün bu proseslərin bir sistem kimi vəhdətini, gələcəyə yönəlikliyini və əslində müstəqillik ideallarını vüsətləndirməsini təsbitləyir. Kitabdakı faktlar və ümumiləşdirmələr Heydər Əliyevin respublikamıza rəhbərlik etdiyi həmin illərdə milli dilimizin dövlət dili kimi rəsmən təsbit edilməsinin, mötəbər məclislərdə səslənməsinin, folklorumuzun və klassik yazılı abidələrimizin, xüsusən, “Kitabi – Dədə Qorqud”un öyrənilməsinin mühüm ümummilli əhəmiyyətini bir daha aşkarlayır.

Tarix göstərdi ki, bütün bunlar milli mənlik şüurunu oyadaraq, əslində müstəqilliyimizi yetişdirən əsas amillərdən oldu, digər tərəfdən, müstəqilliyimizin ilk illərindən dövlət quruculuğu milli ideologiyanın yaradılmasını aktuallaşdırdı. Və bu tarixi-milli vəzifəni də məhz Ulu öndər Heydər Əliyev yerinə yetirdi, dünya azərbaycanlılarının milli birliyinin ideoloqu, təbliğatçısı və təşkilatçısı olmaq missiyasını öz üzərinə götürərək böyük uğurla həyata keçirməyə başladı. Timuçin Əfəndiyev Heydər Əliyevin milli-mənəvi dəyərlərə münasibətini onun yaradıcısı olduğu azərbaycançılıq ideologiyasının mühüm tərkib hissəsi kimi şərh edir. Kitabda haqlı olaraq göstərilir ki, vətəndaşlıq idealını, dövlətçilik əqidəsini, millilik və digər mədəniyyətlərə açıqlığı, tarixi ənənə və tərəqqinin vəhdətini ehtiva edən azərbaycançılığın təməl anlayışlarından biri də xalqımızın eyni tarixi köklər, dil, mədəniyyət və mənəviyyat ortaqlığı ilə bağlandığı türk və islam dünyası ilə birliyinin prioritetliyidir. Türk xalqlarının birliyini, “bir millət – iki dövlət” formulu ilə ifadə olunan konseptual ideyasını ilk növbədə gerçək fəaliyyət, əməkdaşlıq, tərəfdaşlıq proqramı kimi təqdim edən Heydər Əliyevin bu birliyin ideoloqu və təşkilatçısı kimi həyata keçirdiyi tədbirlər, ümumtürk mənəvi sərvətləri olan ana dili, mədəniyyət abidələrimiz, ədəbiyyat və sənətimizlə bağlı imzaladığı fərmanlar, sərəncamlar bu baxımdan müstəsna rol oynamış tarixi hadisələr kimi şərh olunur. Haqqında danışılan kitabda göstərilir ki, islamı Azərbaycan xalqının, bütün müsəlmanların “ən ali əxlaq mənbəyi” hesab edən Heydər Əliyev bütün fəaliyyəti boyu milli-mənəvi və dini-əxlaqi meyarlara əsaslanır və bu meyarlar onun dövlət siyasətinin milliliyində və humanistliyində aşkarlanırdı. Azərbaycan mədəniyyətinin və mənəviyyatının təcəssümü olan klassik abidələrə və sənətkarlara həssas münasibət də Ulu öndərin fəaliyyətinə xas keyfiyyət idi. Kitabda Füzulinin 500, “Kitabi – Dədə Qorqud”un 1300 illiyinin beynəlxalq miqyasda qeyd edilməsi, görkəmli sənətkarlarımızın yubileylərinin dövlət səviyyəsində keçirilməsi ümummilli əhəmiyyəti olan tədbirlər sırasında xatırlanır. Heydər Əliyevin mədəniyyət nəzəriyyəsinə xüsusi diqqət yetirən müəllif bunun prinsipial əsasları kimi dövlətçilik mövqeyini, azərbaycançılıq ideologiyasını qeyd edir. Burada ümummilli liderin çoxəsrlik milli mədəniyyətimizin konseptual məqamlarını dəqiq cizgilədiyi, öz dövlətçilik fəaliyyətində və mədəniyyət quruculuğunda istifadə etdiyi göstərilir. Bu anlamlar sırasında milli mənlik şüuru, ana dili, dini və milli-mənəvi dəyərlərə sadiqlik, əxlaq və ədalət, türk-islam birliyi, klassik irs və müasirlik arasında varislik, xəlqilik və bəşərilik kimi mühüm məsələlər sadalanır və təhlil olunur. Ulu öndər tərəfindən bir sıra yeni ənənələrin bərqərar edilməsi, qədim adətlərin və atributların bərpa olunması da milli kimlik şüuruna xidmət edən hadisələr kimi qiymətləndirilir.

Heydər Əliyevin hələ Naxçıvanda işləyərkən öz sərəncamı ilə milli bayrağa rəsmi status verməsi, Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik gününün elan edilməsi, Novruz, Qurban bayramlarının yeni ruhda və dövlət səviyyəsində qeyd olunması və digər bu kimi qərarlar milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunmasına və mədəniyyətimizin inkişafına yönəlmiş addımlar idi.

Timuçin Əfəndiyev Ulu öndərin mədəniyyət sahəsində fəaliyyətinin geniş əhatə dairəsini, rəngarəngliyini də gerçək faktlar, sənədlərlə təsbitləyir. Kitabın müxtəlif fəsillərində Heydər Əliyevin incəsənətin müxtəlif sahələrinə dair dərin düşüncələri, konseptual müddəaları, şərhləri və həm də bütün bu sənət növlərinə və sənətkarlara diqqət və qayğısı geniş təsvir olunur.

Görkəmli mədəniyyətşünas, filoloq alimlərimizdən olan Timuçin Əfəndiyevin bu maraqlı tədqiqatı həm Heydər Əliyev irsinin mənimsənilməsi, həm də bu gün möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qüdrətlənən Azərbaycan dövlətçiliyinin, inkişafda olan milli mədəniyyətimizin bir sıra ideoloji məqamlarının dərki baxımından dəyərli bir əsərdir.

KAMAL ABDULLA,

Bakı Slavyan Universitetinin rektoru,

AMEA-nın müxbir üzvü, Əməkdar elm xadimi,

professor.

525-ci qəzet.- 2011.- 4 may.-S.4.