Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyev onun adını daşıyan Elitar Gimnaziyada yad edilib

Dünən İlyas Əfəndiyev adına Elitar Gimnaziyada Azərbaycanın xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin anadan olmasının 97-ci ildönümünə həsr edilmiş xatirə tədbiri keçirilib. Tədbirdə rejissor Mərahim Fərzəlibəyov, aktyorlar İlham Əsgərov, Əjdər Həmidov, Akademik Milli Dram Teatrının ədəbi hissə müdiri Atababa Hacıbababəyov, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin şöbə müdiri Vaqif Bəhmənli, yazıçının nəvəsi Günay Əfəndiyeva, nəticəsi Aysu Əfəndiyeva da iştirak edib.

Tədbiri giriş sözü ilə açan Elitar Gimnaziyanın direktoru Sevda Quliyeva İlyas Əfəndiyev yaradıcılığından söz açıb və onun Azərbaycan ədəbiyyatındakı özünəməxsus yerindən və müstəsna xidmətlərindən danışıb. Direktor bildirib ki, uzun illər bir nasir kimi yazıb-yaradan və oxucuların məhəbbətini qazanan İ.Əfəndiyevin XX əsr Azərbaycan milli dramaturgiyasının inkişafında da əvəzsiz xidməti olub. O, böyük sənətkarlar M.F.Axundov, C.Məmmədquluzadə, H.Cavid, C.Cabbarlı və S.Vurğunun dram yaradıcılığından bəhrələnib və dramaturgiyamızı yeni zirvəyə qaldırıb. 50 ildən artıq bir dövrdə tamaşaçılar onun pyeslərini maraqla izləyib və bu gün də izləməkdədir. S.Quliyeva vurğulayıb ki, hər il İlyas Əfəndiyevin adını daşıyan Elitar Gimnaziyada görkəmli dramaturqun xatirəsinə həsr olunan tədbir keçirilir: “Bu gün keçirilən tədbirin rejissoru əməkdar artist Loğman Kərimovdur”. Tədbirdə çıxış edən rejissor Mərahim Fərzəlibəyov bildirib ki, İ.Əfəndiyevin yaradıcılığında 60-80-cı illər ən məhsuldar dövr hesab olunur. Bu illərdə onun yaradıcılığında janr rəngarəngliyi özünü göstərib, bir-birinin ardınca iri nəsr əsərləri, ciddi ictimai-siyasi problemlər qaldıran, gözəl mənəvi keyfiyyətlər aşılayan, eyni zamanda müasir Azərbaycan nəsrinin yüksək bədii-estetik səviyyəli nümunələri kimi şöhrət qazanan “Körpüsalanlar”, “Dağlar arxasında üç dost”, “Sarıköynəklə Valehin nağılı”, “Geriyə baxma, qoca”, “Üçatılan” kimi povest və romanları dərc edilib, maraqlı dram əsərləri yaranıb və səhnələşdirilib. İlham Əsgərov qeyd edib ki, İ.Əfəndiyev “Sən həmişə mənimləsən” pyesi ilə Azərbaycan səhnəsində lirik-psixoloji dramın əsasını qoyub. Bu yolu uğurla davam etdirən dramaturq “Mənim günahım”, “Unuda bilmirəm”, “Məhv olmuş gündəliklər”, “Qəribə oğlan”, “Bağlardan gələn səs” və başqa gözəl pyeslərini yaradıb:

“Ölməz sənət nümunələri kimi Azərbaycan dramaturgiyası xəzinəsini zənginləşdirən, yüksək vətəndaşlıq pafosu, incə lirizm və dərin psixoloji tapıntılarla yadda qalan bu pyeslər teatr sənətimizdə yeni bir mərhələ açdı, İlyas Əfəndiyev Teatrı yarandı”. Əjdər Həmidov isə bildirib ki, əlinə qələm aldığı ilk gündən müasir mövzulara daha çox müraciət edən dramaturq 1971-ci ildə mövzusu tarixi keçmişimizdən götürülmüş “Mahnı dağlarda qaldı” pyesini yazıb. Yeni yaradıcılıq uğuru kimi qarşılanmış bu pyesə görə İ.Əfəndiyev 1972-ci ildə Dövlət Mükafatına layiq görülüb. Atababa Hacıbababəyov vurğulayıb ki, mövzu məhdudluğunun nə olduğunu bilməyən ədib müxtəlif janrlarda yazdığı əsərlərində müasir həyatın təsvirinə daha çox üstünlük versə də, tarixi mövzulara da diqqətli yanaşıb: “Yaradıcılığının müxtəlif dövrlərində bəzən uzaq, bəzən də yaxın tarixi keçmişimizə müraciət edən İ.Əfəndiyev bu istiqamətdə bir sıra maraqlı hekayə və povestlər, pyes və romanlar yaradıb. Belə mövzulara biz 40-cı illərdə qələmə alınmış hekayələrində, 70-ci illərdə tamaşaya qoyulmuş pyeslərində, 80-90-cı illərdə çap etdirdiyi povest və romanlarında rast gəlirik. Xüsusilə, yaradıcılığının son illərində çap etdirdiyi “Geriyə baxma, qoca!”, “Üçatılan”, “Xan qızı Gülsənubərlə tarzən Sadıqcanın nağılı”, “Qaçaq Süleymanın ölümü” kimi əsərlərində xalqın tarixi keçmişi təsvir olunub”. Tədbirdə Akademik Milli Dram Teatrının aktyorlarının ifasında İlyas Əfəndiyevin “Hökmdar və qızı” tamaşası nümayiş etdirilib. Eyni zamanda Elitar Gimnaziyanın şagirdlərinin ifasında İlyas Əfəndiyevə həsr olunmuş şeirlər səslənib. Çıxışlarda Günay Əfəndiyevanın müəllifi olduğu “Şeirə sığmayan ömür” adlı kitaba geniş şəkildə istinad edilib.

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2011.- 24 may.- S.7.