Əflatun Amaşov: “Bu forum ilk böyük media toplantısı kimi tarixə düşdü”

“TÜRKDİLLİ ÖLKƏLƏRİN VƏ TOPLUMLARIN II MEDİA FORUMUNUN YÜKSƏK STATUS QAZANMASI DÖVLƏTİMİZİN TÜRK BİRLİYİNİN GERÇƏKLƏŞMƏSİNƏ VERDİYİ ÖNƏMİN BARİZ NÜMUNƏSİ İDİ”

Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri Əflatun Amaşovun APA-ya müsahibəsi

– Bir müddət öncə Bakıda Türkdilli Ölkələrin və Toplumların II Media Forumu keçirildi. Forumla bağlı fikirlərinizi bilmək istərdik.

– Media birliyi ideyası Bakıda – “Azərbaycan və Türkiyə mediası: bənzərliklər və fərqliliklər” mövzusunda keçirilmiş konfranslarda gündəmə gəlib. Bu toplantıların birincisi 2007-ci ildə, digəri isə iki il sonra baş tutmuşdu. Həmin tədbirlərdə Azərbaycanın və Türkiyənin nüfuzlu media qurumlarının rəhbərləri arasında gedən diskussiyalarda məsələ ətrafında müxtəlif fikirlər səslənmişdi – ortaq qəzet, jurnal, daha sonra internet portal və nəhayət, təşkilat yaratmaq. Əlbəttə, sonuncu özündən əvvəlkiləri də komplektləşdirmək və dəyərləndirmək baxımından daha məqsədyönlüdür. Çünki mövcud istiqamətdə təşkilatlanmaq media müstəvisindəki başqa istək və arzuların da gerçəkləşməsinə kömək göstərə bilər. Ötən il dekabrın 21-22-də Ankarada Türkdilli Ölkələrin və Toplumların I Media Forumu keçirildi və bununla da Azərbaycanda irəli sürülən ideyanın həyata vəsiqə alması istiqamətində ilk addım atılmış oldu. Forum eyni zamanda gələcək birliyin ali orqanı kimi özünü təsdiqlədi. Toplantıda qərara alındı ki, Türkdilli Ölkələrin və Toplumların Media Birliyi yaradılsın. Bununla əlaqədar işçi qrup formalaşdırıldı. Qrup ötən müddət ərzində gərgin fəaliyyət göstərdi. Bir neçə dəfə toplaşdı. Əlavə yazışmalar, prosedur məsləhətləşmələr aparıldı. Nəhayət, Birliyin Nizamnaməsi hazırlandı və qəbul edildi.

– “Qloballaşan dünyada türkdilli media faktoru: fərqliliklər və ortaq maraqlar”. Türkdilli Ölkələrin və Toplumların II Media Forumunun titul mövzusu bu idi. Sizcə, tədbir qarşısına qoyduğu məqsədə çata bildimi?

– Belə bir forumun təşkili, dünyanın müxtəlif bölgələrində fəaliyyət göstərən türk media birliklərinin bir yerə toplaşmasının təminatı özlüyündə ali bir məqsədin gerçəkləşməsidir. Heç yadımdan çıxmır, tədbirə uzaq Saxadan qatılmış Natalya Xarlampeva forumu 1926-cı ildə Bakıda keçirilmiş türkdilli xalqların qurultayına bənzətdi. Həmin toplantıdan çəkilən fotoları saxladığını bildirən xanım iştirakçı Azərbaycanın əsrin əvvəllərində oynadığı missiyanı yenidən təkrarladığını vurğuladı.

Türkdilli ölkələrin mediası içərisində dünya mediasına inteqrasiya baxımdan ən öncül mövqe Türkiyə kütləvi informasiya vasitələrinə məxsusdur. Türkiyə təcrübəsinin öyrənilməsi Azərbaycan üçün də önəmlidir. Lakin hazırkı qloballaşma dövründə bu ölkə mediasının da əməkdaşlıq konturlarına, informasiya mənbələrinə ehtiyacı qaçılmazdır. Nəzərə alaq ki, Türkiyənin strateji maraqları baxımından da önəmli məsələlər mövcuddur. Eyni zamanda qabaqcıl Qərb mediası ilə rəqabətdə məlumat bolluğuna nail olmaq da vacibdir. Türkdilli xalqların yaşadıqları areal isə kifayət qədər böyükdür və mövcud məkanda baş verənlərdən daha operativ şəkildə xəbərdar olmaq həmin proseslərə təsir imkanları baxımından da müstəsna dividentdir. Qarşılıqlı media əməkdaşlığı isə hər bir türk toplumunun qloballaşan dünyaya inteqrasiyasını heç şübhəsiz, sürətləndirir. Əslində bütün bunlar istər-istəməz adət-ənənə, dil, din birliyinə, məişət yaxınlığına əsaslanan ortaq maraqları da formalaşdırır. Türkdilli xalqların bir-biriləri barədə daha çox informasiyaya malik olmaları həmin maraqlara ən azından bilməyərəkdən zərər gətirilməsinin qarşısını alır.

Fərqliliklərə gəldikdə, bunlar təbiidir. Çünki coğrafi baxımdan fərqli məkanlarda məskunlaşan türk xalqları fərqli, bir-birinə zidd ictimai-siyasi formasiyalarda yaşamalı olmuşlar. Eyni zamanda türk toplumları ayrı-ayrı müstəqil dövlətlərin tərkibindədirlər və burada KİV-lərin həmin dövlətin maraqları baxımından çıxış etmələri məntiqidir. Onlarda oturuşmuş struktura malik müxtəlif ictimai-siyasi, sosial mühit mövcuddur. Lakin media dəyərləri prinsip etibarilə vahid təbiətə malikdir. Sadəcə elə etmək lazımdır ki, həmin dəyərlərin məğzində türkçülük maraqları da dayansın. Forumda fərqliliyi qabartmaqla hansısa mənada vəhdətə nail olma yollarını nəzərdə tuturduq. Hesab edirəm ki, tədbirdə məsələ ətrafında kifayət qədər dəyərli diskussiyalar getdi.

– Bir qədər öncə Türkdilli Ölkələrin və Toplumların Media Birliyinin Nizamnaməsindən söhbət açdınız. Sənəd barədə ətraflı məlumat vermənizi istərdik.

– Nizamnamə beynəlxalq arenada türkdilli ölkələr arasındakı əlaqələrin sağlam təməllər üzərində qurulması prinsipini, həmçinin bu ölkələrdə yaşayan millətlərin qarşılıqlı anlayış və dialoq, mədəni yaxınlıq kimi ortaq dəyərlərə sadiqliyini əsas tutaraq qarşılıqlı fəaliyyətin aspektlərini müəyyənləşdirir. Sənəddə medianın bir növ, katalizator rolu önə çəkilərək onun birgə tarixi köklərin, mədəniyyət, dil, adət-ənənə, məişət yaxınlığının təbliğindəki əməkdaşlıq prioritetləri yer alır. Sənəd həmçinin dünya məkanına inteqrasiya üçün peşəkarlıq vərdişlərinə yiyələnmənin, təcrübə mübadiləsinin gücləndirilməsinin vacibliyini bəyan edir.

Türkdilli Ölkələrin və Toplumların Media Birliyi tam işlək strukturdur. Yəni o, türkdilli ölkə və toplumların yaxınlaşmasında təkcə ictimai funksiya daşımır, eyni zamanda buna dəstək verən əsaslı mexanizm qismində çıxış edir. Nizamnaməyə əsasən quruma sədr rəhbərlik edir. Forumu təşkil edən ölkənin nümayəndəsi növbəlilik əsasında bu postu tutur. Təşkilatın mərkəzi aparatı Ankarada yerləşir. Bundan başqa, media birliyinin hər bir ölkədə, eləcə də muxtar vilayətdə, yaxud hansısa digər ərazi vahidində yerli komitələri var. II Forumda konkret bölgələr üzrə komitə rəhbərləri müəyyənləşdirildi. Onların il ərzində cari məsələlərlə bağlı toplaşmaları, müzakirələr aparmaları mümkündür. Sədr, baş katib və komitə rəhbərləri birlikdə qurumun koordinasiya şurasını formalaşdırırlar və yekun qərarların çıxarılmasında iştirak edirlər.

– Sizcə, Türkdilli Ölkələrin və Toplumların II Media Forumu Azərbaycan üçün hansı cəhətdən əlamətdar oldu?

– Türkiyə türk dünyasındakı öncüllüyü ilə seçilir. Ölkənin təşəbbüsü ilə bir sıra ortaq media layihələri reallaşdırılmaqdadır. Türkdilli ölkələrin ortaq musiqi kanalı olan TMB fəaliyyət göstərir. Azərbaycandakı İctimai Televiziyanın Türkiyənin TRT-1 kanalı ilə uğurlu ortaq yayımları var. Bütün bunlar müsbət haldır. Lakin psixoloji anlamda burada Türkiyənin təkbaşına əsaslı uğur qazana bilməsi, türkdilli ölkələrin və toplumların konsolidasiyasını təmin edə bilməsi bir qədər çətindir. Çünki mövcud məkanda yaşayan xalqların düşüncə tərzi ilə Türkiyə türklərinin baxışlarında ciddi fərqlər var. Birincilər 70 illik Sovetlər Birliyinin təsiri ilə türk olduqlarının heç də tam fərqinə varmırlar. İkincilər isə türk deyəndə böyük mənada özlərindən başqa çox az insanı təsəvvür edirlər. Belə bir vəziyyətdə Azərbaycan sanki bir körpüdür. Biz türk olduğumuzu dərk edirik və məncə, yetmiş il bir yerdə yaşadığımız xalqlara bunu anlatmağa çalışsaq, ortaq dəyərlərimizin təbliğinə başlasaq, daha səmimi ab-havanın yaranması mümkündür. Bizim sözümüz onlar üçün daha doğmadır, nəinki daha çox avropalaşmış Türkiyə türkünün. Burada bir təbiilik də var. Yenə də keçmişə qayıdaraq deyim ki, Azərbaycan kimi SSRİ-nin tərkibinə daxil olan digər müttəfiq türk respublikaları da zaman-zaman Türkiyədən ayrı düşmüşdülər. Bu ölkə onlara tamam başqa – mənfi tərzdə təbliğ olunmuşdu. Azərbaycan 20-ci əsrin əvvəllərindəki tarixi yaxınlıq tellərinə görə neqativlik sindromunu daha tez aradan qaldırmağı bacardı. Ancaq demək olmaz ki, postsovet məkanına daxil olan müstəqil türk dövlətlərində, eləcə də Rusiyanın tərkibindəki muxtar türk qurumlarında vaxtilə hökm sürmüş mənfi sindromun əlamətləri yoxdur. Bu mənada Azərbaycan belə bir forumu təşkil etməklə əslində obrazlı desəm, böyük buzu və onunla birlikdə olan soyuqluğu da əritdi. Forum iştirakçı ölkə və toplumların istər say çoxluğuna, istərsə də coğrafi arealının genişliyinə görə ilk böyük media toplantısı kimi tarixə düşdü. Tədbirə türklərin Avropada kompakt məskunlaşdıqları Kosovo, Bolqarıstan, Ukrayna, Moldova və Yunanıstan kimi bölgələrdən də nümayəndələrin qatılmaları ona xüsusi rəngarənglik verirdi.

Forumun mötəbərliyini təmin edən başlıca faktor isə heç şübhəsiz, Azərbaycan dövlətinin, şəxsən cənab prezident İlham Əliyevin ona diqqəti və həssas münasibəti idi. Azərbaycan Mətbuat Şurası tədbirlə bağlı dövlət başçısına müraciət ünvanlamışdı. Toplantının yüksək səviyyədə təşkili təşəbbüsümüzə müsbət yanaşıldığını təsdiqləyir. Türkdilli Ölkələrin və Toplumların II Media Forumunun yüksək status qazanması dövlətimizin türk birliyinin gerçəkləşməsinə verdiyi önəmin bariz nümunəsi, Azərbaycanın mövcud istiqamətdəki öncüllüyünü təsdiqləyən çox mühüm jest idi. Media Birliyinə ilk sədrliyi Azərbaycan edir. Düşünürəm ki, həm bunda, həm də türk media birliyi ideyasının özündə bir varislik, tarixilik var.

Tədbirin Azərbaycan üçün faydasından danışarkən bilavasitə ölkəmizin tanıdılması üzərində də dayanmaq istərdim. Türk dünyasının müxtəlif bölgələrindən olan media nümayəndələri Azərbaycandakı inkişafı öz gözləri ilə gördülər. Qonaqların bir çoxu ilə ünsiyyətdən belə anlaşıldı ki, vətənimiz barədə tamam başqa təsəvvürdə olublar və bu təsəvvürlər birmənalı olmayıb. Şübhə etmirəm ki, toplantıdan sonra fikirləri əsaslı şəkildə dəyişdi. Onlardan birinin Azərbaycan barədə hazırlayacağı reportaja “Asiya Avropası” başlığını verəcəyini vurğulaması heç yadımdan çıxmır. Onu da bildirim ki, Forum çərçivəsində xarici qonaqlar Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında gənc ifaçıların nümunəvi çıxışlarını dinlədilər. Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı soyqırımını əks etdirən Quba məzarlığına baş çəkdilər. İctimai Televiziyada xüsusi proqramda iştirak etdilər, habelə paytaxtımızın tarixi yerlərində oldular. Eyni zamanda onlara Azərbaycanla bağlı müvafiq bukletlər və disklər təqdim edildi. Bütün bunlar təbii ki, təəssürat zənginliyi baxımdan müstəsna cəhətlər idi və yeri gəlmişkən, bu işlərin gerçəkləşməsində əməyi keçmiş hər kəsə dərin minnətdarlığımı bildirirəm.

– Türkdilli Ölkələrin və Toplumların Media Birliyinin ilk sədrisiniz. Qarşıdakı bir ildə media birliyi hansı işləri gerçəkləşdirməyi nəzərdə tutur?

– Öncə Türkdilli Ölkələrin və Toplumların Media Birliyinin internet portalını yaratmağı, ölkələrin və toplumların yerli komitələri tərəfindən onun idarə olunması mexanizmini formalaşdırmağı düşünürük. Bu, fikir və düşüncələrimizin çatdırılması, informasiya mübadiləsinin yaradılması nöqteyi-nəzərdən vacib amildir.

Bakı Forumunun bəyannaməsində türkdilli ölkələrin və toplumların media qurumlarının ortaq tarix, dil, milli mənsubiyyət və mədəniyyətə əsaslanan mənfəətlərinin və əlaqələrinin daha da inkişaf etdirməsi istiqamətində səylərin artırılması, media mənsubları, media qurumları arasındakı münasibətlərin inkişafını təmin etmək, təcrübə mübadiləsinin genişləndirilməsini həyata keçirmək istiqamətində addımlar atmaq, yerli media birliklərinin türkdilli xalqlar və toplumların ortaq maraqlarının təbliği prosesindəki rolunu intensivləşdirmək, media sahəsindəki təcrübələrin paylaşılması və fikir mübadiləsinin dərinləşdirilməsi üçün qarşılıqlı ziyarətlərlə yanaşı, ortaq seminar, konfrans və s. tədbirlərin təşkili nəzərdə tutulub. Bütün bunlar kompleks fəaliyyət nəticəsində mümkündür.

Media Birliyi növbəti iclaslarında türk dünyası üçün önəmli sayıla biləcək proseslərin yerli komitələr tərəfindən izlənilməsi məsələsini müzakirə edəcək. Həmin proseslərdə medianın iştirakının pozitiv və neqativ cəhətləri təhlil olunacaq. Müsbət məqamlar və problemlər müəyyənləşdiriləcək. Əlbəttə, il ərzində baş tutacaq iclaslarda digər cari məsələlərin də həlli istiqamətində tədbirlər görüləcək.

Növbəti, yəni üçüncü Forumun Qırğızıstanda təşkili nəzərdə tutulub. Bu ölkə ilə yanaşı, media birliyinin özünün də tədbirin təşkili ilə bağlı fikir və təklifləri olacaq. Düşünürəm ki, qarşıdakı müddətdə mövcud istiqamətdə də müzakirələr aparacağıq.

525-ci qəzet.- 2011.- 16 noyabr.- S.4.