22 Noyabr ədliyyə işçilərinin peşə bayramı günüdür

Məhkəmələr müasirləşir

20 il əvvəl ölkəmiz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra yeni dövlət quruculuğu prosesində qarşıda duran ən mühüm vəzifələrdən biri real hakimiyyət bölgüsünün həyata keçirilməsi və müstəqil məhkəmə hakimiyyətinin bərqərar olunması idi. Məlum olduğu kimi, sovet hakimiyyəti dövründə məhkəmələr kommunist partiyasının müəyyən etdiyi çərçivədə – yalnız partiya və dövlət maraqlarını ifadə edən qanunlar və direktiv göstərişlər əsasında fəaliyyət göstərirdi. Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəlində Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra xalqın tələbi ilə hakimiyyətə qayıtmış Ulu Öndər Heydər Əliyev xarici müdaxilənin, daxili hərc-mərcliyin və separatizmin qarşısını aldıqdan sonra siyasi və sosial stabillik şəraitində sərbəst bazar iqtisadiyyatının, demokratik institutların bərqərar olunması üçün köklü mütərəqqi islahatlar aparmağa başladı. Həyatın bütün sahələrini əhatə edən bu islahatların məqsədi Azərbaycanda dövlət idarəçiliyinin, iqtisadiyyatın, cəmiyyətin əsaslı şəkildə müasirləşdirilməsi idi. Bu yolda insan hüquqlarının müdafiəsində son sözə malik olan məhkəmə sisteminin yeniləşməsi, müasir dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılması xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin bilavasitə rəhbərliyi ilə işlənib- hazırlanmış müstəqil dövlətimizin ilk Konstitusiyası ümumxalq səsverməsi ilə qəbul olunduqdan sonra həyata keçirilən demokratik dəyişikliklər prosesində məhkəmə-hüquq islahatına zəruri diqqət yetirilərək, insan hüquqlarının daha etibarlı müdafiəsinə xidmət edən prinsipcə yeni, üçpilləli məhkəmə sistemi yaradıldı. 2000-ci ildə ölkəmizdə ilk dəfə olaraq, test üsulu ilə şəffaf prosedurlar və demokratik seçim əsasında yeni hakim korpusu formalaşdırıldı, qısa müddət ərzində beynəlxalq prinsiplərə və müasir tələblərə uyğun yeni mütərəqqi qanunlar və məcəllələr qəbul edildi. Məhkəmələrə müstəsna səlahiyyətlər verildi, hakimlərin maddi və sosial təminatı xeyli yaxşılaşdırıldı. Bununla da, müstəqil Azərbaycanda müstəqil və müasir məhkəmə hakimiyyəti formalaşdırıldı.

Ulu Öndərimizin dövlət quruculuğu siyasətini uğurla davam etdirən möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyev dövlət başçısı seçildikdən sonra mühüm diqqət yetirdiyi sahələrdən biri də məhkəmələrin fəaliyyəti oldu. İnsan hüquqlarının etibarlı müdafiəsinə daim xüsusi önəm verən Prezident İlham Əliyevin tapşırıqlarına əsasən ədalət mühakiməsinin səmərəliliyinin artırılması və məhkəmələrin fəaliyyətindəki problemlərin aradan qaldırılması üzrə kompleks tədbirlər işlənib hazırlandı.

Bu məqsədlə Azərbaycanda məhkəmə fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üzrə yaradılmış Azərbaycan-Avropa Şurası birgə işçi qrupu tərəfindən nüfuzlu ekspertlər ayrıldı, hakimlərin müstəqilliyi, seçilməsi, təyin edilməsi, ixtisasının artırılması və fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi məsələləri üzrə müvafiq Fəaliyyət Planı həyata keçirilməyə başlandı.

Avropa Şurası ekspertlərinin yaxından iştirakı ilə bir sıra normativ-hüquqi sənədlər hazırlandı, “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” Qanuna dəyişikliklər və əlavələr barədə” və “Məhkəmə-Hüquq Şurası haqqında” qanunlar qəbul edildi. Yeni qanunvericiliyə uyğun olaraq Məhkəmə-Hüquq Şurası demokratik əsaslarla formalaşdırıldı, Hakimlərin Seçki Komitəsi yaradıldı, hakimliyə namizədlərin ən mütərəqqi, demokratik və şəffaf üsullarla seçilməsinə başlanıldı.

İndiyədək çoxsaylı imtahan və müsahibələrdən, habelə namizədlərin hakim vəzifələrinə hazırlanmaları üzün uzunmüddətli kurs və təcrübədən ibarət olan bu qaydalar əsasında 3 dəfə (2007, 2008 və 2010-cu illərdə) seçim proseduru keçirilmişdir. Həmin prosedurlar əsasında 2200 hüquqşünas sırasından 235 nəfər seçilərək hakim vəzifələrinə təyin olunmuşdur. Hazırda hakimliyə namizədlərin növbəti seçimi aparılır.

Ədalət mühakiməsinin səmərəliliyinin artırılması məqsədilə ölkəmizdə ilk dəfə olaraq hakimlərin son yaş həddinə – 65 yaşadək təyinatı müəyyən edilmişdir.

Ölkə Prezidentinin 2006-cı il yanvarın 19-da məhkəmə sisteminin müasirləşdirilməsi ilə bağlı imzaladığı fərmanın yerinə yetirilməsi ilə Azərbaycanda məhkəmə islahatları keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoydu.

Belə ki, dövlət müstəqilliyinin ilk dövründə məhkəmə-hüquq islahatlarının əsas məqsədi mütərəqqi qanunvericilik bazası yaratmaqla, müasir dünya təcrübəsinə uyğun üçpilləli məhkəmə sistemi formalaşdırmaq, hakimlərin müstəqilliyini təmin etmək, məhkəmələri insan hüquqlarının etibarlı qorunmasının real təminatçısına çevirmək idi.

2005-ci ildən başlayaraq isə islahatların ağırlıq mərkəzi beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla, ölkəmizdə məhkəmə strukturunun təkmilləşdirilməsi, məhkəmə sisteminin müasirləşdirilməsi, hakimlərin fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması, ədalət mühakiməsinin səmərəliliyinin artırılması üzərinə keçirildi. Bu məqsədlə görülən ardıcıl tədbirlər sırasında əhalinin məhkəmələrə müraciət etmə imkanlarının asanlaşdırılması və bölgələrdə hüquqi yardımın yaxşılaşdırılması üçün konkret addımlar atılmağı başlandı.

2007-ci ildə yeni regional apelyasiya və digər məhkəmələr yaradıldı, iş yükünün azaldılması məqsədilə hakim ştatlarının sayı 2 dəfə, məhkəmə aparatı işçilərinin sayı 60 faiz artırıldı, hər bir hakim üçün əlavə köməkçi ştatları təsis olundu. Hakimlərin sayı ilə bağlı konkret olaraq qeyd etmək istərdim ki, 2007-ci ilin avqustuna qədər Yasamal Rayon Məhkəməsində cəmi 6 hakim çalışırdısa, indi onların, daha doğrusu bizim sayımız 13 nəfərə çatıb.

2010-cu ilin iyun ayında Azərbaycanın əlavə 4 bölgəsində regional ağır cinayətlər məhkəmələri təsis edilmiş, dövlət orqanları tərəfindən insan hüquqlarına ciddi əməl olunmasının təmin edilməsi məqsədilə 2011-ci ilin yanvar ayından ölkəmizin tarixində ilk dəfə olaraq 7 bölgədə inzibati-iqtisadi məhkəmələr fəaliyyətə başlamış, hərbi məhkəmə sistemi təkmilləşdirilmişdir.

Məqsədyönlü şəkildə, düşünülmüş ardıcıllıqla həyata keçirilən bu mütərəqqi dəyişikliklər sözsüz ki, ədalət mühakiməsinin səmərəliliyinin artırılmasına xidmət etməklə yanaşı, yerli əhalinin məhkəmələrə müraciət imkanlarını asanlaşdırır, habelə, bölgələrin inkişafına, xüsusilə yerli hüquqşünasların işlə təmin olunmasına, regionlarda vəkillik xidmətinin stimullaşdırılmasına şərait yaradır.

Məhkəmə islahatları hazırda elə bir mərhələyə yetişib ki, ölkəmizin iqtisadi imkanlarının artması, sosial məsələlərin uğurlu həlli ilə yanaşı, məhkəmə infrastrukturunun də yeniləşməsinə, əsil ədalət evlərinə çevrilən yeni məhkəmə binalarının inşasına, mövcud tiklilərin yenidən qurulmasına, hakimlərin iş şəraitinin yaxşılaşdırılmasına mühüm diqqət yetirilir.

Ölkəmizdə aparılan məhkəmə-hüquq islahatlarının uğurlu nəticələrini yüksək dəyərləndirən Dünya Bankı Azərbaycanla əməkdaşlığa marağını real addımlarla ifadə etmişdir. Azərbaycanda ədliyyə sisteminin müasirləşdirilməsi Layihəsi çərçivəsində Dünya Bankının və Azərbaycan hökumətinin ayırdığı vəsait hesabına yeni məhkəmə binalarının tikintisinə başlanılmışdır. Ən müasir beynəlxalq tələblərə cavab verən həmin müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyaları (İKT) ilə, mühafizə və digər avadanlıqlarla təchizatına dair işlər görülür. Bütün məhkəmələri əhatə edən vahid veb-portalın və məhkəmə aktları üçün vahid elektron məlumat bazasının yaradılması üzrə işlər aparılır.

Verilən məlumata görə layihənin uğurla həyata keçirilməsini nəzərə alaraq və görülən işlərin miqyasını genişləndirmək məqsədilə Dünya Bankının Direktorlar Şurası bu ilin yayında qeyd olunan layihənin əlavə maliyyələşdirilməsi üçün 61,7 milyon ABŞ dollarının ayrılmasını təsdiq etmişdir. Bununla da layihə üzrə ayrılan vəsaitin həcmi 100 milyon ABŞ dollarına çatdırılmışdır.

Cəmi bir neçə ilə əvvəl tiklib istifadəyə verilmiş Ali Məhkəmənin binası öz gözəlliyi və əzəməti ilə hakimlərin qürur mənbəyinə çevrilmişdir.

Bu günlərdə Oğuz Rayon Məhkəməsinin yeni binasının açılış mərasimindən reportajı izləyən hər kəs artıq regionlarda da ən müasir tələblərə cavab verən məhkəmə binalarının tikildiyinin şahidi oldu. Hazırda belə bir gözəl bina Yasamal Rayon Məhkəməsi üçün də inşa edilir və tikinti işləri başa çatmaq üzrədir. Digər məhkəmələr üçün də yeni binaların tikintisinə başlanılmışdır.

Bütün bunlar o deməkdir ki, Azərbaycanda məhkəmələr həm daxilən (struktur təkmilləşməsi baxımından), həm də zahirən (yeni möhtəşəm, yaraşıqlı və hər cür şəraitə malik binaların inşası baxımından) müasirləşir.

Sözsüz ki, aparılan islahatlar vətəndaşların məhkəmələrə inamını artırmaqla yanaşı hakimlərin də məsuliyyətini daha da artırır. Ən müasir tələblərə cavab verən, bəzən avropalı hakimlərin də həsəd apara biləcəyi məhkəmə binasında işləmək bir hakimi daha artıq məsuliyyətlə çalışmağa sövq edir. Belə binalara daxil olan hər bir vətəndaş da istər-istəməz məhkəmədən daha çox obyektivlik və ədalət gözləyir.

Ədliyyə işçilərinin peşə bayramı günündə bütün həmkarlarımızı ürəkdən təbrik edərək, hamımıza işdə uğurlar, həyatda can sağlığı və xoşbəxtlik arzulayıram.

Xaqani Tağıyev,

Yasamal Rayon Məhkəməsinin

Hakimi

525-ci qəzet.- 2011.- 22 noyabr.-S.5.