“Uşaq hüquqları aylığı”na yekun vuruldu

Azərbaycan Respublikası öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ölkədə qanunun aliliyinə əməl olunan demokratik, dünyəvi dövlətin qurulması, ümumbəşəri insan dəyərlərinə, insan hüquqlarına hörmət edilməsini prioritet məsələlər sırasında elan etməklə yanaşı, beynəlxalq müqavilələrə tərəfdaş çıxdı. 20 noyabr 1989-cu ildə qəbul edilmiş BMT-nin Uşaq Hüquqları Konvensiyası Azərbaycan Respublikasının müstəqillik əldə etdikdən sonra insan hüquqlarına dair qoşulduğu ilk beynəlxalq sənədlərdən biridir. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi illərdə isə uşaqlara qayğı dövlət əhəmiyyətli bir işə çevrilərək, möhkəm hüquqi baza yaradılmış oldu. Ölkənin əsas qanununda, Konstitusiyada nəzərdə tutulan uşaqların maraqları daha sonra, yəni 1998-ci ildə “Uşaq hüquqları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun qəbulu ilə milli qanunvericilikdə ayrıca olaraq öz rəsmi təsbitini tapdı.

Azərbaycan Respublikası prezidentinin 22 dekabr 2008-ci il tarixli sərəncamı ilə 2009-cu ilin ölkəmizdə “Uşaq ili” elan olunması və tədbirlər planının təsdiqlənməsi uşaqların inkişafı naminə yeni fəaliyyət istiqamətləri müəyyənləşdirmiş oldu. Məhz bunun nəticəsidir ki, ötən iki il dövlət uşaq siyasəti sahəsində əsaslı dəyişikliklər, yeniliklərlə yadda qaldı. Heydər Əliyev Fondu tərəfindən məktəblərin, uşaq evləri və bağçalarının inşası, onların yenidən müasir tələblərə uyğun şəkildə qurulması, həmçinin digər sahələrdə də görülən işlər, gerçəkləşdirilən layihələr, proqramlar isə özünün uğurlu nəticələri ilə hamıda böyük sevinc və razılıqla qarşılanıb.

Bu gün yekununu qeyd etdiyimiz “Uşaq hüquqları aylığı” da məhz dövlət uşaq siyasətinin tərkib hissəsi kimi müsbət təcrübəyə çevrildi. Hər il Uşaq Hüquqları Konvensiyasının qəbul edilmə tarixi ərəfəsində, 20 oktyabr – 20 noyabr tarixlərində Müvəkkilin təşəbbüsü ilə ənənəvi olaraq elan olunan “Uşaq hüquqları aylığı” dövlət qurumları, yerli və mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları, həmçinin QHT və KİV-lər, icmalar tərəfindən müxtəlif tədbirlər həyata keçirilməsinə həvəsləndirməklə yanaşı, qeyd olunan sahədə mütərəqqi addımların atılmasına geniş imkanlar açır.

“Uşaq hüquqları aylığı” bu il də elan olunmaqla yanaşı, müxtəlif dövlət orqanlarına, nazirlik və komitələrə, hüquq mühafizə orqanlarına, yerli icra hakimiyyəti orqanları, ümumilikdə respublikamızın bütün regionlarını əhatə etməklə 91 dövlət qurumuna, o cümlədən QHT və KİV-ləri də daxil etsək 100-dən artıq quruma bu ərəfədə müxtəlif tədbirlərin keçirilməsi və görülmüş işlər barədə Ombudsmana məlumat vermələri tövsiyə olundu.

Bunlardan “Uşaq hüquqlarının müdafiəsi”, “Hüquqlar hamı üçün”, “Uşaq hüquqlarını qoruyun”, “Yaşlılara hörmət, uşaqlara qayğı”, “Nəsillərarası münasibətlərin cəmiyyətin formalaşmasında rolu”, “Mən hüquqlarımı öyrənirəm”, “Ailədaxili zorakılıq hallarının profilaktikası”, “Erkən nikah və onun törətdiyi fəsadlar”, “İnsan alverindən özünü qoru”, “Uşaqlara qarşı zorakılığa yox deyək!”, “Hüquqlarımızın pozulması hansı amillərdən asılıdır”, “Erməni terroru nəticəsində həlak olmuş uşaqlar”, “Gənclərin sağlam həyat tərzi”, “Gəncliyi narkomaniyadan qoruyaq”, “Fövqəladə hallarda uşaq hüquqlarının müdafiəsi”, “Mədəni irsimiz tarixi dəyərimizdir”, “Ölkəmizdə dil və din azadlığının təminatı”, “Ekoloji mühitin qorunması” və digər mövzularda keçirilən tədbirləri göstərmək olar.

Dövlət uşaq siyasətinin həyata keçirilməsində mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı olan Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin Heydər Əliyev Fondu və YUNİSEF-lə birgə həyata keçirdiyi “Uşaqların II Ümumrespublika Forumu aylıq günlərində ən mühüm tədbirlərdən oldu və məhz respublikamızın bütün rayonlarından olan uşaqların iştirakına əsaslanmaqla onları maraqlandıran problemləri müzakirə etmək və müvafiq təşəbbüslə çıxış etmək, öz fikirlərini, təkliflərini bölüşməyə imkan yaratdı.

Aylıq çərçivəsində Müvəkkilin təşəbbüsü ilə Quba rayon İcra hakimiyyəti ilə əməkdaşlıqda Bakı şəhərinin müxtəlif məktəblərindən olan uşaqlar, Ombudsmanın uşaq hüquqları üzrə resurs mərkəzi olan Azərbaycan Uşaq və Gənclərin Sülh Şəbəkənin (AUGSŞ) üzvləri payız tətillərini respublikamızın Şimal bölgəsində keçirmişlər. AUGSŞ-in uşaq və gənclərdən ibarət yetirmələri Qubadakı Heydər Əliyev Mərkəzinə gedərək, ümummilli liderin zəngin həyat və fəaliyyəti barədə eksponatlarla tanış olmuşlar.

Səfər çərçivəsində Quba məzarlığı ziyarət olunub. Uşaq və gənclər ölkəmizdə uğurla davam edən “Turizm ili”ndə yurdumuzun bənzərsiz təbiəti ilə, turizm mərkəzləri ilə tanış olub, onlar üçün Qudyalçay körpüsünə və Qırmızı qəsəbəyə ekskursiya, Qəçrəş meşəsinə isə yürüş təşkil edilib. Onlar Quba Olimpiya Kompleksində olmuş, burada öz aralarında qaçış yarışları keçirmiş, Quba Şahmat Mərkəzinin fəaliyyəti barədə məlumat almışlar.

AUGSŞ-in üzvləri olan məktəblilər Quba şəhərindəki valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqlar üçün internat məktəbinə də baş çəkmiş, bu təhsil müəssisəsinin sakinləri üçün uşaq hüquqları, vətənpərvərlik, sağlam həyat tərzi, AİDS və narkomaniya ilə mübarizə mövzularında treninqlər təşkil etmişlər.

Ümumilikdə bu il aylıq çərçivəsində QHT və KİV-lər də fəallıq göstərmişlər. Uşaq hüquqları üzrə QHT Alyansı da aylığa fəallıqla qoşulub. Aztəminatlı, əlil, kimsəsiz uşaqları əhatə etməklə keçirilən silsilə tədbirlər, Azərbaycan Uşaq və Gənclərin Sülh Şəbəkəsi tərəfindən uşaqlara, o cümlədən Ədliyyə Nazirliyinin Uşaq Tərbiyə Müəssisəsində islah olunan yetkinlik yaşına çatmayanlara ünvanlanan, insan hüquqları, uşaq hüquqları, sağlam həyata tərzi, HİV/AİDS-ə qarşı mübarizə və digər mövzularda keçirilən treninqlər, rəsm sərgiləri uşaqlar üçün əhəmiyyətli və yaddaqalan olub.

“Uşaq hüquqları aylığı” Ombudsman Aparatı və Müvəkkilin Gəncə, Şəki, Quba və Cəlilabadda yerləşən regional mərkəzləri tərəfindən müxtəlif dövlət qurumları, QHT və KİV-lərlə əməkdaşlıqda həyata keçirilib. Aparatın əməkdaşları müvəqqəti saxlanma və istintaq təcridxanalarına, həmçinin Ədliyyə Nazirliyinin Uşaq tərbiyə müəssisəsinə başçəkmələr həyata keçirib, saxlanılan uşaq və gənclərlə görüşlər təşkil olunub, onlara ünvanlanan hüquqi maarifləndirmə işləri aparılıb.

Ombudsmanın Təhsil Nazirliyi ilə birgə həyata keçirdiyi “Uşaq hüquqları üzrə pilləli tədris layihəsi” çərçivəsində dərslər davam etdirilib. Bu layihənin icrasına Bakı şəhərinin üç pilot məktəbində başlanıb, daha sonra isə 11 məktəbdə davam etdirilmiş, bu ildən isə respublikanın regionlarında, Gəncə, Göygöl, Şəki, Qəbələ, Quba, Şabran, Cəlilabad, Biləsuvarda həyata keçirilməsinə nail olunub. Uşaqların hüquqları pozulduqda, onların və valideynlərinin təxirə salınmadan Müvəkkilə müraciət etməsi məqsədilə Ombudsman Aparatında 24 saat ərzində xidmət göstərən “916” nömrəli üçrəqəmli qaynar xətt yaradılıb.

Məlum olduğu kimi, zorakılığın bütün formaları beynəlxalq insan hüquqları sistemində qadağan edilmişdir. Lakin buna baxmayaraq, bəzi zorakılıq halları, xüsusilə də cismani cəza bütün dünyada uşaqlara qarşı tətbiq edilməkdə davam edir. Müvəkkilin təşəbbüsü ilə Avropa Şurasının “Uşaqların cinsi istismar və sui-istifadədən müdafiəsinə dair” Konvensiyası ölkəmiz tərəfindən imzalanıb və inanırıq ki, yaxın vaxtlarda Milli Məclis tərəfindən ratifikasiya ediləcək. Ölkəmiz Avropa Şurasının “Cinsi zorakılığa son qoyulması” adlı kampaniyasının fəal iştirakçısı olub və geniş səpkili tədbirlər təşkil olunmaqla yanaşı, Milli Məclisdə uşaqların zorakılıqdan müdafiəsinə həsr olunmuş dinləmələr də keçirilib. Uşaqlara qarşı cismani cəzanın bütün formalarının ləğv edilməsini nəzərdə tutan, beynəlxalq təcrübəyə əsaslanmaqla YUNİSEF-in dəstəyi ilə hazırlanmış “Uşaqların Cismani Cəzadan Müdafiəsi haqqında” qanun layihəsi də Milli Məclisə təqdim edilib.

Müvəkkilin təşəbbüsü ilə Milli Məclisdə ailə, qadın və uşaq məsələlərinin daha yaxşı koordinasiyası üçün məhz bu sahə üzrə ixtisaslaşmış ”Ailə, qadın və uşaq məsələləri üzrə daimi komissiya”nın yaradılmasını, BMT Baş Assambleyası tərəfindən qəbul edilən “Uşaqlar üçün yararlı dünya” Bəyannaməsinə və Avropa Şurası tərəfindən qəbul edilən Uşaqlar üçün yararlı Avropa” Bəyannaməsinə uyğun olaraq “Uşaqlar üçün Yararlı Azərbaycan” adlı uzunmüddətli strateji Proqramın qəbul olunmasını, uşaqların sosial rifah halının yaxşılaşdırılması və hüquqlarının daha etibarlı müdafiəsi məqsədilə dövlət büdcəsində beynəlxalq təcrübədə tətbiq olunan “Uşaqların dostu” büdcəsinin təsdiqlənməsi, Aliment Fondunun yaradılması, uşaqların asudə vaxtlarının səmərəli təşkili məqsədi ilə ödənişsiz istirahət mərkəzlərinin, imkansız ailələrin uşaqları üçün günərzi qayğı mərkəzləri, sosial rebilitasiya mərkəzlərinin yaradılması və çoxaldılması kimi təkliflər də bu gün öz həllini gözləyir.

Bu günlərdə Monakoda keçirilmiş və Müvəkkilin də iştirak etdiyi beynəlxalq tədbir Avropa Şurasının 2012-2015-ci illəri əhatə edən uşaqlar üçün yararlı Avropanı onların iştirakı ilə quraq adlı növbəti strategiyasının müəyyən edilməsi və təhlilini bir daha gündəmə gətirib. Qeyd edilməlidir ki, yeni strategiya beş əsas strateji məqsəd üzərində qurulub: uşaq hüquqları sahəsində AŞ-ın mövcud standartlarının həyata keçirilməsində üzv dövlətlərə dəstək verilməsi, həmçinin uşaqlarla bağlı xidmət və sistemlərin təşviq olunması, uşaqlara qarşı zorakılıqların bütün formalarının aradan qaldırılması, eyni zamanda əlil, qaçqın və məcburi köçkün, sığınacaq axtaran, miqrant, alternativ qayğı ilə əhatə olunanlarda daxil olmaqla ümumən həssas qruplara mənsub bütün uşaqların hüquqlarının qorunması və onların cəmiyyətin həyatında iştiraklarının təşviq olunması.

Müvəkkil uşaq hüquqları sahəsində həyata keçirilən bütün tədbirlər və mövcud problemlərin həlli istiqamətində dövlət strukturları ilə yerli və beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatlarının, KİV-lərin, fəal iştirakını və qarşılıqlı əməkdaşlığı vacib hesab edir.

“Uşaq hüquqları aylığı”na fikri yönəldərək qeyd olunmalıdır ki, istər Ombudsman Aparatı, onun regional mərkəzləri, istərsə də yerli və mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları, QHT və KİV-lər tərəfindən həyata keçirilən bütün tədbirlər bir məqsədə xidmət edir.

Rəşid RUMZADƏ,

Ombudsman Aparatının sektor müdiri

525-ci qəzet.- 2011.- 30 noyabr.- S.5.