İsmət Yılmaz: “Türkiyə Dağlıq Qarabağ münaqişəsində bütün imkanları ilə Azərbaycanın yanındadır”

“AZƏRBAYCAN SİLAHLI QÜVVƏLƏRİNİN GÜCLÜ OLMASI REGİONAL SÜLHÜN ƏN BÖYÜK TƏMİNATI OLACAQ”

Türkiyənin milli müdafiə naziri İsmət Yılmazın APA-ya müsahibəsi

– Hörmətli nazir, Türkiyə-Azərbaycan hərbi münasibətlərinin mövcud vəziyyəti və inkişafı ilə əlaqədar fikirlərinizi bilmək istərdik.

– Mən öncə Azərbaycanın müstəqilliyinin 20-ci ildönümünü təbrik edərək sözlərimə başlamaq istəyirəm. Ötən 20 il ərzində Azərbaycanın hər sahədə qət etdiyi böyük məsafəni görməkdən böyük məmnunluq duyuram. Türkiyə ilə Azərbaycan arasında uzun illərə və qarşılıqlı etimada əsaslanan əhatəli bir hərbi tərəfdaşlıq mövcuddur. Azərbaycanın müstəqilliyini qazanması ilə başlayan əlaqələrimiz qarşılıqlı təhsil, təlim və digər proqramlarla bu günə qədər gəlib. Müdafiə sənayesində gücümüzü birləşdirmək üçün səylərimiz davam edir. Bu sahədə hər iki ölkənin müvafiq qurumlarının da ortaq tələbi və iradəsi olduğunu görürük. 1992-ci il 11 avqust və 1996-cı il 10 iyun tarixli müqavilələrlə ölkələrimiz arasında müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlığın təməli atılıb. Keçən il imzalanan “Strateji Tərəfdaşlıq və Qarşılıqlı Yardım Müqaviləsi”nin isə hərbi əlaqələrimizdə əhəmiyyətli bir dönüş nöqtəsi olduğunu düşünürəm. Çünki Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin güclü olması regional sülhün ən böyük təminatı olacaq. Bir türk atalar sözü var: “Hazır ol cəngə istəsən sülhü selah”. Cənubi Qafqazda sabitliyi təhdid edən ünsürlərin varlığı Azərbaycanın müstəqilliyinə və regional sülhə güclü bir təhdid yaradır. Bu günə qədər 5 minə yaxın azərbaycanlı Türkiyədə hərbi təhsil alıb. Türkiyədəki hərbi məktəblərdə hələ də çoxlu sayda azərbaycanlı hərbçilər təhsillərinə davam etməkdədirlər. İki ölkə arasındakı qardaşlıq əlaqələrinə əsaslanaraq inkişaf edən bu strateji əlaqənin gələcəkdə daha da inkişafı istiqamətindəki səylərimiz davam edəcək.

– Bu il Azərbaycan müstəqilliyinin 20-ci ilini qeyd edir. Ötən 20 ildə Türkiyə bütün sahələrdə, xüsusilə də hərbi sahədə Azərbaycanın yanında olub. Keçmişimizə baxanda hərbi əməkdaşlıq və müdafiə sənayesi sahəsində nələrin qazanıldığını söyləyə bilərik? Gələcəyə baxdıqda nələri görürsünüz?

– Azərbaycanın keçən 20 il içində hər sahədə olduğu kimi, hərbi sahədə də böyük irəliləyişə nail olmasından xoşbəxtlik hissi duyuram. Bu gün Azərbaycan imkan və qabiliyyətlərini artırmış, bölgənin ən güclü ordularından birinə malikdir. Bu vəziyyət Azərbaycan xalqı üçün olduğu kimi, türk xalqı üçün də qürur mənbəyidir.

Digər tərəfdən, Azərbaycanla müdafiə sənayesi sahəsində tərəfdaşlıq bu gün yüksələn xətt üzrə davam edir. Bu sahədə əlaqələr şirkətlər və dövlət təşkilatları tərəfindən beynəlxalq müqavilələrə uyğun bir şəkildə həyata keçirilir. Bu çərçivədə iki ölkə arasında müdafiə sənayesi sahəsində bir çox heyətlərin qarşılıqlı səfərləri əlaqələrin inkişaf etdirilməsində əhəmiyyətli rol oynayıb. Yuxarıda ifadə etdiyim müqavilələrə əlavə olaraq, 2000-ci il 20 sentyabr tarixində imzalanan müqavilədə müdafiə sənayesində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsinin hüquqi təməli müəyyənləşdirilib. Bundan başqa, 1998-ci ildə qurulan “ASELSAN-Bakı” şirkəti Azərbaycan ordusunun bir çox texniki ehtiyacının qarşılanmasında mühüm rol oynayır. Lakin müdafiə sənayesində əməkdaşlığımızın hələ iməkləmə mərhələsində olduğunu söyləyə bilərəm. Bu əməkdaşlığı artırmaq lazımdır. Türkiyə müdafiə sənayesində son illər böyük bir inkişaf prosesi gedir. Bu çərçivədə rabitə-kommunikasiya sistemləri, zirehli vasitələr, raket və raket sistemləri, milli gəmi və helikopter istehsalı kimi layihələr NATO standartlarına uyğun həyata keçirilməkdədir.

– Azərbaycana səfəriniz çərçivəsində hansı mövzular gündəminizdə olacaq? (müsahibə İsmət Yılmazın dünən Bakıda keçirdiyi görüşlərdən əvvəl götürülüb – red.) Türkiyənin müdafiə sahəsində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsinə dair hansı yeni təklifləri var?

– Azərbaycanla əhatəli və uzunmüddətli birgə əməkdaşlıq arzusundayıq. Türkiyə və Azərbaycan müdafiə sənayelərindəki irəliləyişlər şübhəsiz əməkdaşlığımızın də inkişafını təmin edəcək. Biz bu gün müdafiə sənayemizdəki inkişaf işığında gələcəyə daha fərqli baxırıq. Azərbaycanla hər sahədə güclü əlaqələrimiz var. Bu əlaqələri müdafiə sənayesi sahəsində də inkişaf etdirmək ən əhəmiyyətli planlarımızdandır.

Müzakirə edəcəyimiz məsələlərdən biri də bölgədə yaranmış vəziyyət və Dağlıq Qarabağ münaqişəsi olacaq. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi Azərbaycanda yüz minlərlə insanın yerlərindən edilməsinə və Azərbaycan torpaqlarının 20 faizinin işğalına gətirib çıxarıb. Bu faktdır. Bu problem bölgənin təhlükəsizliyi, sabitliyi və inkişafına böyük bir maneə yaratmaqdadır. Münaqişənin beynəlxalq hüquq normaları və beynəlxalq təşkilatların qərarlarına uyğun şəkildə həll olunması bölgədə sülhü təmin edəcək. Türkiyənin əsas hədəflərindən biri bölgədə daimi sülh və xalqlar arasında etimadın yenidən meydana gəlməsidir. Türkiyə Dağlıq Qarabağ probleminin dinc və sülh yolu ilə həlli səylərində də aktiv mövqeyini davam etdirir, beynəlxalq təşkilatlarda Azərbaycana hər cür diplomatik və siyasi dəstək verir. Türkiyə Dağlıq Qarabağ münaqişəsində bütün imkanları ilə Azərbaycanın yanındadır. Prezidentimiz və baş nazirimizin müxtəlif səfərlərində bu məsələ açıq bir şəkildə dilə gətirilib. Yenə deyirəm, prioritetimiz münaqişənin sülh yolu ilə çözülməsidir. Biz Minsk Qrupunun fəaliyyətini yaxından izləyirik. Yaxın vaxtlarda ABŞ, Fransa və Rusiyadan ibarət olan həmsədr ölkələrin münaqişənin həlli istiqamətində fəaliyyətləri təkrar sürətləndirəcəklərinə ümid edirik. Bu mərhələdə sülh prosesinin gedişatının diqqətlə izlənilməsi və müddətin təyin edilməsi həm Azərbaycan, həm də Ermənistan üçün əhəmiyyətlidir. Çünki bu münaqişəyə yalnız bu iki tərəf son qoya bilər.

– Müdafiə sənayesi sektorunda Türkiyənin son illər pilotsuz uçuş aparatları, ATAK, “Milli tank”, MİLGEM kimi bir sıra böyük layihələri reallaşdırdığını görürük. Türkiyə müdafiə sənayesinin Qafqaz bölgəsi və türk respublikalarına yönəlmiş hədəfləri hansılardır?

– Türkiyə bildiyiniz kimi dünyanın ən qeyri-sabit bölgələrinə qonşu bir ölkədir. Türkiyə bir tərəfdə Yaxın Şərq, digər tərəfdə uzun illər gərginlik yaşayan Balkanlar və təbii ki, qeyri-sabit vəziyyəti ilə bütün Avrasiya bölgəsinə təsir edə biləcək potensiala malik Qafqaz kimi bölgələrin mərkəzində dayanan bir ölkədir. Azərbaycanın da çox fərqli olmadığını görürük. Azərbaycan bu gün güclü bir dövlət olsa da, Cənubi Qafqazdakı qeyri-sabitliyin potensial təsirinə məruz qalmış vəziyyətdədir. Beləliklə, münaqişə risklərinin sıx olduğu bir mühitdə mövqe tutmuş ölkələrimizin öz müdafiə sənayelərinə malik olmaları böyük əhəmiyyət daşıyır. Müdafiə sənayesi strateji bir sektordur. Müdafiə ehtiyaclarımızı artan nisbətdə milli qaynaqlarla qarşılamaq bizim əsas planlarımızdandır. Bu sahədə Türkiyə olaraq bir sıra milli proyektlərə başladıq. Ötən illər ərzində rabitə və komanda-kontrol sistemlərimizi milli hala gətirdik. İnsansız hava vasitələri sahəsində olduqca yaxşı bir səviyyəyə gəldiyimizi söyləyə bilərəm. Bu texnologiyaya marağın bütün dünyada getdikcə artdığını görürük. Digər tərəfdən, “Milli Gəmi” layihəsi çərçivəsində bütün sistemləri milli şirkətlər tərəfindən hazırlanmış gəmilərimiz fəaliyyətə başlayıb. ATAK helikopter layihəsində də ciddi məsafə qət edilib. Helikopterin ilk prototipi avqust ayında test uçuşlarına başlayıb. Təbii ki, müdafiə sahəsində əldə etdiyimiz bu müvəffəqiyyəti, ölkəmizin müdafiəsi ilə yanaşı, Azərbaycan və Orta Asiyadakı qardaş respublikaların müdafiə qabiliyyətlərinin artırılması üçün istifadə etmək də əhəmiyyət daşıyır. Biz bu məsələyə yalnız kommersiya gözü ilə baxmırıq. Azərbaycan başda olmaqla, bütün qardaş ölkələrin müdafiə qabiliyyətlərinin inkişafı strateji birliyimiz üçün gərəklidir.

– 2011-ci ilin əvvəlində Azərbaycan və Türkiyə arasında “Strateji Əməkdaşlıq və Qarşılıqlı Yardım Müqaviləsi” təsdiqləndi. Dövlətlərarası əməkdaşlığın yüksək səviyyəyə çıxarılmasını nəzərdə tutan sazişdə hərbi məsələlər, xüsusilə də müdafiə sənayesi prioritet istiqamət təşkil edir. Bu müqavilə çərçivəsində Azərbaycan Türkiyənin yuxarıda sadalanan layihələrində necə iştirak edə bilər?

– Xatırladım ki, 1991-ci il oktyabrın 18-də müstəqilliyini elan edən Azərbaycanı həmin il noyabrın 9-da ilk tanıyan dövlət Türkiyə olub. 1992-ci il yanvarın 14-də imzalanan protokolla diplomatik münasibətlər qurulub. Bu tarixdən sonra iki ölkə əlaqələrinin ortaq tarix və mədəniyyət əsasında hər sahədə davamlı inkişaf içində olduğunu görürük. Bu inkişaf nəticəsində əlaqələrimizin səviyyəsi strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yetişib. “Strateji Əməkdaşlıq və Qarşılıqlı Yardım Müqaviləsi” olduqca əhəmiyyətli bir razılaşmadır. Müqavilə ilə Türkiyə və Azərbaycan arasında siyasi, müdafiə, iqtisadi, ticarət, mədəni və elmi sahələrdə əlaqələrin gücləndirilməsi hədəflənməkdədir. Bu gün Türkiyə Azərbaycanı regionda ən əhəmiyyətli müttəfiqi olaraq görməkdədir. Bu müqavilənin möhkəm təməllərə dayanan ittifaqımızın daha da inkişaf etdirilməsində önəmli dəyəri olduğunu düşünürəm. Azərbaycanla müdafiə sahəsində edəcəyimiz əməkdaşlıq müddətində ölkələrimizin tələb və istəklərinin tam olaraq qarşılanması istiqamətində işlərimizi davam etdirəcəyik.

– Türkiyə-Suriya sərhədinin minalardan təmizlənməsi ilə bağlı açılan tenderə Azərbaycanın ANAMA təşkilatı da qatılıb. Bəzi məlumatlara görə, Türkiyə Müdafiə Nazirliyinin nəzdində Azərbaycandakına bənzər humanitar minatəmizləmə mərkəzinin qurulması işlərinə başlanıb. Bu layihənizlə əlaqədar məlumat vermənizi istərdik. Minatəmizləmə sahəsində ölkələrarası əməkdaşlığı necə görürsünüz?

– Türkiyə üçün bütün sərhədlərinin minalardan təmizlənməsi əhəmiyyətli bir hədəfdir. Bu çərçivədə Suriya ilə sərhədimizdə minatəmizləmə işlərinə də başlanıb. Tenderə Azərbaycan Ərazilərinin Minalardan Təmizlənməsi üzrə Milli Agentlik (ANAMA) də qatılıb. Tender prosesi hələ tamamlanmayıb. Gəncə yaxınlığındakı Saloğlu bölgəsində NATO təşkilatları ilə əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilmiş minatəmizləmə fəaliyyətinə Türkiyənin lider ölkə olaraq qatıldığını da xatırlatmaq istərdim. Buradakı təmizləmə fəaliyyətini həyata keçirən və başa çatdıran ANAMA-nın müvəffəqiyyəti təqdirəlayiqdir. Bu layihənin tamamlanması Azərbaycanın partlamamış sursat və minaların təmizlənməsi sahəsində qət etdiyi məsafənin göstəricisidir. Minaların təmizlənməsi sahəsində Türkiyənin milli fəaliyyətləri də davam etməkdədir. Digər tərəfdən, bu sahədə beynəlxalq əməkdaşlığa da açığıq. Hər il yüzlərlə günahsız insanın həyatını itirməsinə və işlənməyən əkinə yararlı ərazilərdən ötrü ciddi bir iqtisadi itkiyə səbəb olan bu problemin ölkəmiz və bütün dünya ölkələri üçün önəmli olduğunu düşünürük.

– Ankara bölgədə Türkiyə-Azərbaycan və ya Türkiyə-Azərbaycan-Gürcüstan hərbi birliyinin qurulması məsələsinə necə baxır? Belə bir birliyin yaradılması bölgədə sabitliyin təmin olunması, eyni zamanda Azərbaycan və Gürcüstan silahlı qüvvələrinin NATO standartlarına inteqrasiyasında hansı rolu oynaya bilər?

– Azərbaycanla hərbi və müdafiə sənayesi sahəsində əlaqələrimizi inkişaf etdirmək bizim əsas hədəfimizdir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin NATO standartlarında təhsil alması, silah və təchizata sahib olması bir az əvvəl də ifadə etdiyim kimi, bölgənin sabitliyi üçün vacibdir. Biz Türkiyə olaraq Azərbaycanın həm NATO, həm də digər Qərb təşkilatları ilə əməkdaşlığını dəstəkləyirik. Azərbaycanın NATO ilə Sülh Naminə Tərəfdaşlıq çərçivəsində davam etdirdiyi fəaliyyətlərin faydalı olduğunu, həmçinin bu əməkdaşlığın Azərbaycanın iqtisadi və siyasi maraqları baxımından əhəmiyyətli olduğunu düşünürük.

525- ci qəzet.- 2011.- 14 oktyabr.- S.5.