Azərbaycan günləri: unudulmaz təəssüratların izi ilə

Şimali Amerika qitəsinin yuxarı hissəsində böyük bir ərazini əhatə edən Kanadanın insanların firavan, rahat yaşayışı üçün çox əlverişli bir ölkə olması barədə kifayət qədər məlumatımız var idi. Təsadüfi deyil ki, hazırda Kanadada azərbaycanlıların da sayı artıq minlərlə ölçülür. Onlar ən müxtəlif sahələrdə – neft sənayesi, biznes,təhsil və xidmət sektorunda işləyir və tamamilə fərqli mentalitetə malik ölkədə öz milli və dini mənsubiyyətlərini qoruyub saxlamağa çalışırlar. Bizim gəlişimizin müqəddəs Ramazan ayına düşməsi də bu fikrin həqiqiliyini bir daha təsdiqlədi. Toronto hava limanında nümayəndə heyətini qarşılayan həmvətənlərimiz öz avtomobillərində bizi Niaqara şəhərinə çatdırdıqdan sonra tələsik geriyə dönməli oldular: 200 nəfərlik iftar süfrəsini azərbaycanlılar birgə açmalı idi. Niaqara şəhəri isə bizi elə ilk tanışlıqdan füsunkar yaşıllıqları , sözün əsil mənasında gül-çiçəyə qərq olmuş küçələri , zövqlə bir-birinin ardınca sıralanmış, özü də aralarında heç bir hasar və arakəsmə olmayan orijinal dizayna malik evləri , gülərüz, nəcib insanları ilə qarşıladı. Kanadanın əsasən imkanlı vətəndaşlarının villaları yerləşən bu əsrarəngiz cənnətməkanda musiqi festivallarının, eyni zamanda Vilyam Şekspir və Bernard Şou adına teatr festivallarının möhkəm bir ənənəyə çevrilməsi tamamilə təbii göründü. Avqustun 25-də Memorial Bələdiyyə binasında keçən ilk tədbirimiz – Azərbaycanın görkəmli sənətkarları,heykəltəraş Ömər Eldarov və rəssam Tahir Salahovun, habelə sənətdə ilk uğurlu addımlarını atan Məryəm Ələkbərli və Ülviyyə Şükürovanın işlərindən ibarət sərgi də yerli ziyalılar, hakimiyyət nümayəndələri tərəfindən diqqət və ehtiramla qarşılandı. Şəhərin mərkəzində yerləşən və özündə şərəfli bir tarixi yaşadan bu qədim binada Kanada tarixində önəmli rol oynamış, habelə dünya çapında iz qoymuş şəxsiyyətlərin portretləri, onlara aid əşyalar qorunub saxlanılır. Əlbəttə, bu sırada ümummilli lider Heydər Əliyevin büstünü görmək ürəyimizi fərəh hissi ilə doldururdu. Tədbir boyu çıxış edənlər – Niaqara tədbirlərinin əsas təşkilatçısı və iştirakçısı kimi bu məclisdə də aparıcılıq missiyasını öz üzərinə götürmüş istedadlı həmvətənlimiz, bəstəkar və dirijor, Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi, Niaqaranın beynəlxalq artisti İsmayıl Hacıyev, millət vəkilləri, tanınmış publisist və yazıçı Elmira xanım Axundova, Milli məclisin Regional siyasət komitəsinin sədri Arif Rəhimzadə, virtuoz ifası ilə daim bizləri heyrətləndirən xalq artisti, ustad tarzənimiz Ramiz Quliyev, bu sətirlərin müəllifi Azərbaycanın tarixində, o cümlədən mədəni inkişafında ulu öndərin müstəsna rolundan danışıb, bu ənənənin layiqli davamçısı olan Heydər Əliyev Fondunun hazırda milli incəsənətə, musiqi irsinə, muğama xüsusi qayğı ilə yanaşdığını vurğuladılar. İlk öncə isə Azərbaycandan gələn qonaqları Niaqara şəhər merinin müavini , onun ardınca Niaqara Musiqi Festivalının bədii rəhbəri, Toronto Kral Akademiyasının professoru Atis Bankas salamladılar və hər il Niaqarada Azərbaycan günlərinin böyük məmnunluqla qarşılandığını dilə gətirdilər. Sözün, rəngin və musiqinin üzvi vəhdətini nümayiş etdirən məclisin canlı və səmimi gedişatına Ramiz Quliyevin ehtiraslı, bəzən deyilən sözə qüvvət kimi qavranılan bədahətən çalğısı, habelə istedadlı muğamatçılar – xanəndə Ehtiram Huseynov və tarzən Sahib Paşazadə, muğam üçlüyündə kamançanı məharətlə dilləndirən amerikalı muğam vurğunu Ceffri Verbax məxsusi bir ovqat qatırdılar. Sonda səslənən məşhur xalq mahnısının “Səni mən yaman sevirəm, ürəkdən,candan sevirəm” kəlmələri isə uzaq Kanadada, vətəndən çox-çox uzaqlarda yaşayan həmvətənlərimizin, elə qısa səfərə gəlmiş bizlərin də sanki ürəyindən xəbər verirdi.

Azərbaycan muğamlarının və bəstəkar musiqisinin kanadalılar və şəhərin qonaqları tərəfindən həqiqətən də canlı maraqla qarşılanmasına isə avqustun 26-da Müqəddəs Mark kilsəsinin klassik musiqi salonunda baş tutmuş möhtəşəm konsert zamanı öz gözümüzlə şahidlik etdik. Konsertin rəsmi hissəsi Kanada parlamentinin deputatı, böyük nüfuz sahibi cənab Monte Kvinterin, Niaqara regionunun qubernatoru Lord Qerri Borrounun və parlamentin xanım üzvü Yasmin Ratanzinin səmimi, ölkəmizə böyük rəğbətlə dolu çıxışları ilə hafizəmizdə qaldı. Kanadalı çıxışçılar Azərbaycan parlamentinin iki nümayəndəsinin xüsusi olaraq bu beynəlxalq musiqi məclisinə təşrif buyurmasını yüksək qiymətləndirib, onlara dərin təşəkkürlərini bildirdilər. Öz növbəsində Azərbaycan mədəniyyətinin Kanadada təbliğinə xüsusi dəstək verən bir qrup Niaqara ziyalısına Azərbaycanın Kanadadakı səfiri Fərid Şəfiyev xatirə hədiyyələri və fəxri fərmanlar təqdim etdi. İki ölkə arasında qarşılıqlı ehtiram mühiti nümayiş etdirən rəsmi hissədən sonra isə tədbirin musiqi hissəsi Niaqara “İpək yolu” orkestrinin ifasında (bədii rəhbər və dirijor – İ.Hacıyev) Üzeyir Hacıbəylinin ölməz “Koroğlu” Üvertürası ilə açıldı. Konsertin rəngarəng proqramı sanki Azərbaycan muğamının müasir musiqi aləmində ən müxtəlif təzahür formalarını əks etdirirdi: muğam parçaları bəstəkar yaradıcılığının dəyərli nümunələri ilə növbələşərək Şərq və Qərb musiqi təfəkkürünün orijinal musiqi dialoqunu xatırladırdı. Orkestrin müşayiəti ilə Qarabağ Şikəstəsi (muğam triosu – Ehtiram Şükürov,Sahib Paşazadə,Ceffri Verbax) və Heyratı zərbi muğamları (solist Ramiz Quliyev) T.Quliyevin “Qızıl üzük”, “Bakı haqqında mahnı”sı( solist Həsən Enami), Motsartın piano üçün 23 saylı konserti (solist Riyad Məmmədov), Qara Qarayevin “İldırımlı yollarla” baletindən “Qızların rəqsi”, habelə gənc bəstəkar Kərəm Əkbərovun “Qəbələ” simfonik süitası ilə əvəzləndi. Hər çıxış sürəkli alqışlarla müşayiət olunurdu. Xüsusilə xalq artisti, ustad tarzənimiz Ramiz Quliyevin dolğun, mükəmməl səslə tarı dilləndirmək bacarığı dinləyiciləri vəcdə gətirirdi. Gənc, lakin artıq kifayət qədər məşhurlaşmış və Niaqara festivallarında ad çıxarmış Sahib Paşazadənin proqramdankənar solo çıxışı da zalda coşqu ilə qarşılandı. Tarzən cəsarət edib Montinin məşhur “Çardaş”ını müşayiətsiz, özü də tara səciyyəvi olmayan qeyri-adi çalğı üsulları ilə təqdim etdi. Əgər milli musiqi ifaçılarımız salonda əyləşənlərə yeni, bəziləri üçün isə ilk dəfə olan və bununla da hələ kifayət qədər müqayisə imkanı yaranmamış bir sənəti nümayiş etdirirdilərsə, gənc pianoçumuz Riyad Məmmədov yüksək rəqabətli bir şəraitdə öz məharətini göstərirdi. Artıq 20-dən çox güclü pianoçunun çıxış etdiyi Niaqara festivalında Riyad nəinki çox məşhur olan klassik əsərin öhdəsindən uğurla gəldi, habelə tamaşaçı alqışlarına cavab olaraq bədahətən populyar Kanada bəstəkarının melodiyasına yaxşı bir caz improvizasiyası da quraşdırıb çaldı. Konsertin ikinci hissəsi də maraqlı yeniliklərlə zəngin oldu . Xüsusilə, muğamlarımızın, hər bir azərbaycanlının dillər əzbəri olan mahnıların həm də kanadalı ifaçıların təfsirində səslənməsi böyük maraq doğururdu. Niaqara Musiqi Festivalının bədii rəhbəri, Toronto Kral Akademiyasının professoru məşhur skripkaçı Atis Bankas “Bayatı-Şiraz” muğamını yüksək şövqlə dinləyicilərə çatdıra bildi. Bunun ardınca səhnəyə çıxan qeyri-adi tərkibli “Gelato” kvarteti (skripkaçı – müğənni, qoboy, violonçel və akkordeon-piano) virtuoz, yüksək cərəyanlı ifa tərzi ilə bizləri riqqətə gətirdi. Əvvəlcə Beynəlxalq aləmdə çox məşhur olan bəstəkarımız, xalq artisti Firəngiz Əlizadənin “Yanar Dağ” əsəri qrupun solistləri – Elizabet Maqlellan (violonçel) və Aleksandr Sebastianin(akkordeon) təfsirində parlaq, sözün əsil mənasında alovlu bir təsir bağışladı. Lakin bu virtuoz kvartetin gözəl sürprizi bununla bitmədi. Gelato kvarteti Atis Bankasın iştirakı ilə xüsusi olaraq onlar üçün aranjiman edilmiş Azərbaycan mahnılarından (“Sən gəlməz oldun”, “Bu gün ayın üçüdür” və s.) ibarət orijinal kompozisiyanı elə ürəkdən çaldı ki, bir anlığa çox uzaq bir məkanda olduğumuzu belə unutduq.Ən maraqlısı isə odur ki, bu əlvan mahnı çələngini çalmazdan qabaq, qrupun rəhbəri italyan mənşəli Peter de Sotto gözlənilməz bəyanatla çıxış etdi. O dedi: “Agah olun ki, indi sizlərə təqdim edəcəyimiz melodiya erməni mahnısı deyil. Bu Azərbaycan melodiyasıdır, Azərbaycan melodiyasıdır və yenə təkrar edirəm ki, Azərbaycan melodiyasıdır”. Bax, beləcə! İnsanların beynindən möhkəm kök salmış yalan məlumatı çıxartmaq üçün italiyalı musiqiçi həqiqəti düz üç dəfə təkrarlamağı lazım bildi. Nəhayət, bu şux ovqatlı musiqi məclisinin sonuncu nömrəsi – ayaqüstə alqışlanan bir ifa – “İpək yolu” orkestrinin və ustad sənətkarımız Ramiz Quliyevin bənzərsiz təfsirində səslənən mərhum bəstəkarımız Həsən Rzayevin ehtiraslı “Çahargah” rapsodiyası oldu. Yalnız əsərin son parçasını yenidən təkrarlayandan sonra dinləyicilər axır ki, ifaçıları səhnədən buraxdılar.

Azərbaycan günlərinin sonuncu möhtəşəm akkordu avqustun 27-də Niaqara şəhərinin yaraşıqlı və zəngin malikanələrindən birində Azərbaycanın görkəmli heykəltəraşı Ömər Eldarovun heykəltəraşlıq portretlərindən ibarət fərdi bədii sərginin nümayişi oldu. Sərginin mərkəzini, daxili və zahiri gözəlliyinin vəhdəti ilə hər zaman insanları heyran edən Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, millət vəkili, muğam sənətimizin böyük dostu Mehriban xanım Əliyevanın büstü bəzəyirdi. Sərgiyə toplaşanlar bu gözəl sənət abidəsinin önündə muğam sədalarını dilləndirən Ramiz Quliyevin, Sahib Paşazadənin, Ehtiram Hüseynovun ifasına məmnunluqla qulaq asırdılar. Tədbirdə bildirildi ki, Niaqarada Beynəlxalq Muğam studiyasının fəaliyyətə başlaması qədim Şərq musiqi irsinin Qərb dünyasına inteqrasiyasında əvəzsiz rol oynaya bilər.

Təbii ki, iki millət vəkilinin də daxil olduğu Azərbaycan nümayəndə heyətinin Kanadaya səfərində rəsmi şəxslərlə bir sıra görüşlər də nəzərdə tutulmuşdu. Qeyd edim ki, bu görüşlərdən, onların keçirildiyi tarixi məkanlardan alınan təəssüratlar heç də musiqi təəssüratlarından geridə qalmadı. Xüsusilə, Toronto Parlamentinin ziyarəti hafizəmizdə silinməz iz qoydu. XIX əsrin ortalarında inşa edilmiş bu möhtəşəm memarlıq abidəsi özündə həm də parlamentin zəngin, böyük və şərəfli tarixini yaşadır. Geniş dəhlizlərin divarlarında mərmər ağ lövhələr üzərində XIX əsrin ortalarından, yəni ilk parlamentlərdən başlamış bu günə kimi bütün tərkiblərin siyahıları həkk olunub. XX əsrdə foto sənətinin yaranması ilə millət vəkillərinin fotoşəkilləri də böyük vinetka formatında öz əksini tapmağa başlayıb. Əsil tarix muzeyini xatırladan parlament binası ilə bizləri böyük hövsələ ilə tanış edən parlamentin qocaman və çox hörmətli üzvü cənab Monte Kvinter divardakı bir neçə siyahıda öz adını da qürurla göstərdi: axı dəfələrlə xalqın etimadını qazanıb parlamentə seçilmək hər siyasətçiyə nəsib olmur. Parlament divarlarındakı ən fəxri yerləri isə Böyük Britaniya kraliçası ilə bahəm( xatırladım ki, Kanada parlamentin tarixində seçilmiş bütün spikerlərin( müasir nümayəndələrin belə) kətan üzərində yağlı boya ilə çəkilmiş boyaboy portretləri bəzəyirdi. Portretlərdən üzümüzə son dərəcə məğrur və ləyaqətli simalar baxırdı. Aydın məsələdir: Kanadanın dünyanın ən demokratik və inkişaf etmiş ölkələri sırasına daxil olmasında bu şəxsiyyətlərin müstəsna xidməti olub. Bu məmləkətdə də keçmişə hörmət və ehtiram ən möhkəm və sarsılmayan ənənədir. Parlament binasının yaxınlığındakı parkda isə bizi yeni və tamamilə təsadüfi görüş gözləyirdi. Ağacların sırasında “doğma” zoğal ağacını görüb, meyvələrindən dadırdıq ki, gülərüz bir qadın bizə yaxınlaşıb,- Siz, yəqin ki, azərbaycanlısınız. Zoğalı yalnız bizimkilər başa düşür –dedi. Məlum oldu ki, həmyerlimiz, 60 yaşlı Vera xanım Əlizadə Bakıdandır. Özü də görkəmli yazıçımız Sabit Rəhmanın qohumlarındandır. Bu xanım artıq neçə illərdir ki, Toronto Parlamentinin informasiya şöbəsində işləyir. Bizdən ayrılmaq istəmirdi, lakin işə tələsirdi. Nahar vaxtı artıq qurtarırdı.

Beləcə, uzaq Kanadada keçən günlərimiz irili-xırdalı və ən müxtəlif səpkili təəssüratlarla yaddaşımıza həkk olundu. Unudulmaz və həmişəlik.

Lalə HÜSEYNOVA,

Azərbaycan Bəstəkarlar

İttifaqının məsul katibi,

musiqişünas

525-ci qəzet.- 2011.- 10 sentyabr.- S.11.