Qara qələmin nağılı və yaxud sonrakı peşmançılıq

(Əvvəli ötən şənbə sayımızda)

“Mənə ağla, mənə kim,

üstümə gəlməz ölsəm,

Bir ovuc torpaq atan badi-səbadan qeyri”

Mehmet Akif Ərsoy

Nənəm, atamın anası şəkərli diabet xəstəsi olduğundan bir ayağı dizindən kəsilmişdi. Protezlə gəzərdi. Atam da bəzi yazılarını o protezin içində gizlədərdi ki, işdi-şayəd, əgər evə çağrılmamış “qonaq”lardan kimsə gələrsə, ora baxmaq ağıllarına gəlməsin. Bunu isə bir atam bilirdi, bir nənəm bilirdi, bir də... Mən isə uşaq olmağıma baxmayaraq tamam təsadüfən bunu başa düşmüşdüm. Dediyim kimi bir vaxtlar atamın yaxın dostu olmuş gözəl insan, ingilis dilini bəlkə də hər hansı bir ingilisdən də səlis, rəvan bilən İsmixan Rəhimov bir dəfə bizə gəlmişdi. Deyirdi ki, Bəxtiyar “bir az ehtiyatlı ol, universitetdə mühazirələrinə fikir ver, artıq-əskik danışma, onsuz da sən nəzarət altındasan. Sənin hər addımını güdürlər. Eşitdiyimə görə sənin mühazirələrinə başqa fakültələrdən də, başqa ali məktəblərdən də gəlib qulaq asırlar. Auditoriyada 25-30 tələbənin yerinə sənin mühazirələrinə 100-120 tələbə gəlib qulaq asır. Auditoriyada yer olmadığından tələbələrin çoxu elə ayaq üstə durub sənə qulaq asır. Ehtiyatlı ol. Sən nə bilirsən o tələbələrin içində kimlər var. Biz o zaman hamımız səni qoruduq, ələ vermədik. Çünki bilirdik ki, sən həbsxana həyatına tab gətirə bilməzsən. Vallah ora əsl cəhənnəmdir, dəhşətdir. Oradakı işkəncələrə dözmək müsibətdir, dözmək çətindir. Vallah bir neçə dəfə özümə qəsd də etmək istəmişəm, bacarmamışam. O günlər indi də bəzən yuxuma girəndə dəhşətə gəlirəm. Yox-yox-yox... Təsəvvür olunası deyil. Sənin isə gələcəyin var. Hiss olunur ki, çox irəli gedəcəksən. Gözəl şairsən. Bunu elə oradada,.. “dəniz qırağında da” (Vaxtilə KQB-nin binası bulvara yaxın olduğundan ora el arasında, gizlində dəniz qırağı deyərdilər.) bilirlər. Gələcəkdə bizim deyə bilmədiklərimizi, içimizdə boğduqlarımızı sən deyəcəksən. Biz hamımız vaxtından əvvəl yandıq kül olduq. İnan ki, vaxt gələcək sən hər şeyi deyəcəksən. Özünü qoru”. Atam da onlara çay gətirən nənəmin protezli ayağına işarə edərək – Gələcək fikirlərimin, gələcək arzularımın, deyəcəyim sözlərin hamısı burda gizlədilib. Bərk yerdədir.

İsmixan Rəhimovda acı-acı gülümsəyərək:

– Sən bir bizim halımıza bax da. Millətin gənc şairi öz arzularını gör bir harda gizlədir. Bəxtiyar, sən demə millətin bütün dərdləri ayaq altında imiş. Ayaq protezinin içində gizlənibmiş. Bunu mən o zaman başa düşmüşdüm.

Hə, bu fikirlərlə atam evə çatıb elə yavaş-yavaş pillələri qalxırdı ki, Qasım əmi ilə üzbəüz gəlir.

– Ay Bəxtiyar, səhər tezdən hardan belə? Yaxşı ki, səni gördüm. Səndən soruşmaq istəyirdim ki...

Atam diqqətlə onun üzünə baxıb:

– Məndən heç nə soruşma...

Heç nə başa düşməyən Qasım əmi gülümsəyərək:

– Nə olub axı?

Atam qəzəblə:

– Nə olduğunu sən məndən də yaxşı bilirsən.

– Vallah heç nə başa düşmürəm.

– Qasım, heç utanmırsan?

– Nə? Nə olub axı ? Bir de görüm nə olub?

– Qasım, bir də mənə nə salam ver, nə də ki salamımı al.

– Ay Bəxtiyar bir de görüm axı nə demək istəyirsən.

Atam heç nə deməyərək pillələri qalxır. Vəssəlam.

Və bununla da uzun illərin dostluğu, qardaşlığı pozulur, hər şeyə nöqtə qoyulur.

Bu hadisənin üstündən çox-çox illər gəlib keçir. Çox hadisələr olur. Atam da, Qasım əmi də yaşa dolurlar. Oğul evləndirirlər, nəvə görürlər, baba olurlar. Qocalırlar. “Sular durulur, dibindəki daşlar bir-bir görünür.” “Vaxtın dəyimanında bir çox daşlar əriyib quma çevrilir”. Çox əyilməyən dik duran başlar bir-bir əyilir.” Amma atamla Qasım əminin aralarında olan bu küsülülük qalır, soyumur.

Təxminən otuz-otuz beş ildən sonra bir çox məsələlər aydınlaşır. Bir çox gizli mətləblərə aydınlıq gətirilir. Bir çox düyünlər açılır. Məlum olur ki, atamı elə o gecə qoruyub, azad edən, nəinki təkcə elə o gecə, həmişə, harada olmasından asılı olmayaraq atamı, ona qarşı olanlardan nəinki atamı o dövr ki, bütün Azərbaycan ziyalılarını, düşünən beynlərini bütün KQB bəlalarından hifz edən, o gənc zabit, sonralar misilsiz dövlət xadimi olan ulu öndərimiz, mərhum prezidentimiz Heydər Əliyev idi.

Sonralar o da məlum olur ki, o müdhiş gecə Qasım əmi atamı ötürmək üçün otaqdan çıxanda həmin bu çağrılmamış qonaq stolun üstündəki atamın əl yazısını görüb maraqlanıb, elə əsərin adını oxuyan kimi də məsələnin nə yerdə olduğunu başa düşüb cəld əsəri götürüb pencəyinin cibinə qoyur. Qasım əmi atamı ötürüb öz otağına qayıdan kimi “qonaq” artıq istədiyini etmişdi. Qasım əmi də bu çağrılmamış qonağı öz iş otağında tək qoyduğunu və səhv etdiyini başa düşüb cəld qonağın gözündən yayınıb atamın ona bağışladığı poemanı götürüb gizlətmək istəyir. Onu stolun üstündə görməyəndə rahat olur. Elə başa düşür ki, atam bu çağrılmamış qonağı görən kimi bu yazı ilə maraqlanmasın deyə götürüb özü ilə aparıb. Qasım əmi rahatlıqla nəfəs alır.

Hə bu çağrılmamış qonaq da əldə etdiyi bu qəniməti kiçicik bir ulduza tez satsın deyə, elə on-on beş dəqiqə oturub cəld özünü verir vaxtilə dillərdə əzbər olan “Dəniz qırağına”.

Daha sonralar, çox-çox illər sonra hər bir qaranlıq məsələ kiçicik bir təsadüf nəticəsində aydın oldu. Bütün sirli məqamlar, müəmmalı məsələlər, sıxılmış düyünlər bir-bir açılır. Açıldıqca da hər şey üzə çıxır. Üzə çıxdıqca da... Daha sonra atamla Qasım əmi barışırlar. Amma artıq hər şey gec idi. Çox gec idi. O da məlum olur ki, həmin günün, yəni atamın KQB-dən azad olunub evə qayıtdığı günün səhəri heç nədən xəbəri olmayan Qasım əmi atamı pilləkənlərdə görəndə soruşmaq istəyirmiş ki, Bəxtiyar axşam nə zaman görüşürük və dünən mənə bağışladığın poemanı nə zaman özümə qaytarırsan. Atam isə dünən gecə KQB-nin dindirmə otağında hansı qorxunu keçirdiyindən, nələr eşitdiyindən, onu gələcəkdə nələr gözlədiyini bildiyindən, ölümü belə göz önünə gətirdiyindən əsəbləri tamam korlanmışdı. Özündə deyildi. Sonralar özünün dediyi kimi orada o dünyanı gözü ilə görüb yenidən qayıtmışdı. Hətta səhər evə gəlib içəri girəndə nənəm də yaman qorxmuşdu. Çünki dünən gecədən səhərə kimi evdə heç kim yatmamışdı. Hamı həyəcan içində idi. Bir günün içində atamın sifəti uzanmış, bir gecənin içində saçlarına dən düşmüşdü.

Ona görə də Qasım əmini pilləkənlərdə görəndə ona sözünü deməyə belə imkan verməmişdi. İndi isə bu hadisənin üstündən çox-çox illər ötmüşdü. Bu köhnə dostlar indi unudulmuş dostluqlarını, bir daha geri qayıtmayacaq cavanlıqlarını yada salıb qucaqlaşırlar, öpüşürlər, o ötən və yaşanılması bir daha mümkün olmayan günlərini yada salıb ağlayırlar. Artıq nə atam əvvəlki ötkəm cavan Bəxtiyar idi, nə də ki Qasım əmi.

İndi isə kənardan baxan elə başa düşərdi ki, bu iki qoca elə ömrü boyu belə mehriban, belə ayrılmaz dostlar olublar. Amma başa düşməzdilər ki, bu iki qoca niyə ağlayır, nəyi yada salıb belə qucaqlaşırlar,. Bu isə sonrakı peşmançılığın göz yaşlarıydı. Həm də bu daha əvvəlki öpüşmək, əvvəlki qucaqlaşmaq deyildi. Heç əvvəlki dostluq da deyildi və heç bir vaxt da olmayacaqdı. Hər ikisi də bunu çox gözəl başa düşürdü. Başa düşürdülər ki, bu onların ölümqabağı axırıncı görüşləridir. Bir daha heç vaxt görüşməyəcəklər. Onun üçün də sanki halallaşırdılar. Çünki hər şey bitmişdi, qurtarmışdı artıq. Bir nəfər xainin, əclafın, bir nakişi hərəkəti bu dostluğu, bu qardaşlığı əbədi olaraq pozmuşdu. Və o xainin qorxusundan hər ikisinin evində yüzlərlə şeirlər, onlarla poemalar yandırılıb məhv edilmişdi.

Qasım əmi dünyasını dəyişəndə atam özünə yer tapa bilmirdi. Gözünün yaşı qurumurdu. Tez-tez deyirdi: – Axı niyə hər şey belə oldu? Bu belə olmamalıydı axı.

Günlərin bir günü boz payız axşamlarından birində atamgilin qapısı döyülür. Gələn qonaq beli bükülmüş, əyninə nimdaş köhnə bir palto geymiş, üz-gözünü tük basmış, başı ağarmış qoca bir kişi idi. İçəri girər-girməz elə dəhlizdəcə atamı qucaqladı, gözləri doldu, çənəsi əsdi. Atam əvvəlcə onu tanımadı. Sonra bir diqqətlə üzünə baxıb:

– Aaay filankəs, bu sənsən nə yaman dəyişmisən! Dəhlizdə niyə durmusan, keç, keç içəri, xoş gəlmisən, səndən nə əcəb!

Bu çağrılmamış qonaq vaxtilə həmənki o çağrılmamış qonaq idi. Əvvəlki alaq otu idi. Elə indinin özündə də keçmiş xasiyyətinə tam uyğun olaraq çağrılmamış gəlmişdi. İllər öz işini görmüşdü. Qonaq rabitəsiz halda danışırdı. Deyirdi ki, zəmanə dəyişib. İndi heç kim onu saymır, heç kim onu tanımır, tanıyanlar da ona hörmət eləmirlər, hörmətdən düşüb. (Heç sənin hörmətin olub ki?)

Deyirdi ki, arvadı xəstədir. Onu xəstəxanaya düzəldə bilmir, götürmürlər, dərman ala bilmir, pulu çatmır. Təqaüdlə dolanır, təqaüd ona çatmır. Elə hey deyirdi ki, zəmanə korlanıb hamı xarablaşıb. Deyirdi ki, mən elə onda da kiçik dar bir mənzildə yaşamışam elə indi də. Amma bu saat hamı özünə bağlar tikdirir, villalar alır, cah-cəlallı evlər tikdirir. Atam gülə-gülə onun sözünü kəsərək:

– Ay filankəs, axı sənin ev yıxmaqdan başın ayılmırdı ki, ev də tikdirəsən?

O atamın sözündəki kinayəni başa düşməyərək:

– Yox, ay Bəxtiyar, axı mən belə olmamışam.

Nə isə.... Atam elə bir nəfərə zəng eləməklə onun həyat yoldaşını ən yaxşı xəstəxanaya yerləşdirir və tapşırır ki, onun pulunu da almasınlar.

Çağırılmamış qonaq getməyə hazırlaşanda atam onun cibinə pul qoydu. Dedi, fikir eləmə indi həyatdır da, hər şey olur. Bu pula dərman alarsan.

Atam hətta sürücüsünə tapşırdı ki, onu evlərinə aparsın. Çağırılmamış qonağı atamla bərabər liftə qədər ötürdük. Heç liftin qapısı örtülməmiş hövsələsi çatmayan bu çağrılmamış qonaq əlini cibinə salaraq atamın onun cibinə qoyduğu pulu çıxararaq saymağa başladı. Liftin qapısı örtüldü, qoca getdi. Və biz bir də onun üzünü görmədik. Sonralar heç ölümündən də xəbər tutmadıq.

lll

...Hə, Qasım əminin atama bağışladığı o qara qələm itir. Atam deyirdi ki, başqa qələmlə yaza bilmirəm. Başqa qələmə əlim yatmır. Fikirlərimi toplaya bilmirəm. Mənim öz qələmimi tapın. O itən qələm mənim bütün sirlərimi bilirdi. Ürəyimdəkiləri bilirdi, məni duyurdu. Yox... bu adi bir kapriz deyildi. “Başqa bir qələmlə yaza bilmirəm” – deməsi də özünə təlğin deyildi. Əlbəttə yox. Bu illər boyu alışdığı, öyrəşdiyi, gecələr stol arxasında bir yerdə olduğu, bir yerdə zəhmət çəkdiyi, özünün dediyi kimi “ən sadiq, ən etibarlı” dostundan ayrılmamaq istəyi idi.

Bu isə həmin o vaxtlar idi ki, atam sifarişlə “Leninlə söhbət” poemasını yazmaq ərəfəsindəydi. Amma heç cürə başlaya bilmirdi. Bəzən yorulduğunu bəhanə edirdi, bəzən tənbəllik edir, bəzən də,..

Hələ o qara qələm itməmişdi. Atam deyirdi ki, ay balam bilmirəm bu nə illətdir. Ha əlimə qələm alıb “Lenin”i başlamaq istəyirəmsə, qələm sözümə baxmır, gah mürəkkəbi qurtarır, gah quruyur, gah qələm vərəqi cızır, pis yazır, gah da nə bilim nələr olur... Vallah atam elə belə də deyirdi.

Atam bu qəribə və möcüzəli hadisəni ən yaxın dostu, ailəmizin sirdaşı, həmişə qardaşı bildiyi dünya şöhrətli alim Xudu əmiyə, Xudu Məmmədova danışdı. Və deyəndə ki:

– Ay Xudu, bilmirəm bu nə məsələdir. Əlim heç nəyə yatmır. Sən bilirsən də, sənə demişəm axı, çoxdandır ki, Lenin haqqında bir poema yazmalıyam (yazmaq istəyirəm yox, məhz yazmalıyam, məcburam). Amma heç cürə başlaya bilmirəm ki, tez də yazım qurtarım əlimdən çıxsın,mənim də canım qurtarsın. Vallah bu poemanı başlayana kimi yeddi-səkkiz şeir yazıb qurtarmışam. Özü də mən biləni pis də alınmayıb. Amma buna isə heç cürə əlim getmir. İndi nə bilim sənə dediyim kimi qələm sözümə baxmır. Elə ki, qələm pis yazmağa başladı, vərəqi cızdı öldür məni heç nə yaza bilmirəm. Xudu müəllim bir xeyli güldü. Sonra da özünəməxsus sakit yatımlı, həlim bir səslə :

– Bəxtiyar, bu dilsiz-ağızsız qələm bəs öz etirazını sənə necə bildirsin. Qələm deyir ki, ay balam, “Gülüstan”ı da mənə yazdırasan, rus imperiyasının iyrəncliklərini də mənə yazdırasan, sovet quruluşunu da bir yerdə söyək, müstəqillik deyib bar-bar bağıraraq azadlıq deyib dad döyək, daha sonra isə Leninlə bağlı əsər yazaq. Mən yazmıram, get özünə başqa bir qələm al. Bəs bu qələm yazıq neyləsin?

Atam birdən sanki ayıldı, ciddiləşdi.

– Sən bir işə bax e, ay Xudu, heç ağlıma da gəlməmişdi. Görürsən bir.

Vallah doğru deyirsən. Bu qara qələm məndən dəyanətliymiş.

Hə, atam bu Leninlə bağlı poemasını başlayıb yazana qədər “Muğam” poemasını başladı və bitirdi. Daha sonra “Lenin”ə başlayanda... qələm birdən-birə itdi yox oldu. Vəssəlam. İndi bəlkə də bu bir təsadüfdür!.. Yuxarıda dediklərimi indi bir tərəfə qoyaq. Əlbəttə bu bir təsadüfdür. Möcüzəli bir təsadüf. Amma axı hər təsadüfdə bir zərurət də var.

lll

Ailəmizin yaxın dostu, nəinki ailəmizin bütün Azərbaycan xalqının, türk dünyasının təbliğatçısı, ədəbiyyatşünas, milliyyətcə alman olub, hələ gənc yaşlarından sidq ürəklə islam dinini qəbul etmiş, Hans Peter adını dəyişib Əhməd Şmide olmuş həmin bu adam günlərin bir günü Almaniyadan evimizə zəng etdi. Atamla adətən məktublaşardılar. Amma indi birdən-birə telefon zəngi!

Əhməd bəy soruşurdu ki, ay Bəxtiyar, düzünü de görüm sənə nə olub? Mən sənin bütün məktublarını arxivimə yığıram – nədənsə sonuncu bir-iki məktubun xoşuma gəlmir. Elə bil ki, sənin xəttinlə yazılmayıb. Həm də elə bilki məktublarında o əvvəlki hərarət, o əvvəlki istilik, əvvəlki o emosiya yoxdur. Deyirəm, bəlkə sənə nəsə olub mənə demirsən. Bəlkə sən diktə edirsən yerinə başqa birisi yazır. Əhməd Şmide düz deyirdi. Atamın xətti tamam dəyişmişdi. Xasiyyətinə tam uyğun olaraq xəttində də bir hövsələsizlik, bir əsəbilik əmələ gəlmişdi. Həm də Əhməd bəy həmişə xariclə olan telefon danışıqlarına dörd qulaqla qulaq asan KQB əməkdaşlarının fikrini çox böyük bir məharətlə azdıraraq dəqiqləşdirmək istəyirdi ki, görəsən başqa xətlə yazılan bu məktublar həqiqətən atamın öz əli ilə yazılır, yoxsa burda da hər şeyə müdaxilə edən o idarə əməkdaşlarının barmağı var. Belə məsələlərdə Əhməd bəy olduqca arif adam idi. Atam da, tükü tükdən, sözü sözdən seçərdi, amma heç nəyə əhəmiyyət verməz, heç nədən ehtiyat etməzdi. Elə sözü bir başa deyərdi.

Atam Əhməd bəyin nəyə işarə etdiyini dərhal başa düşdü. Güldü. Və bu qələm məsələsini ona danışdı. Hətta Bakıda olarkən Əhməd bəy bir dəfə atama gülə-gülə demişdi ki, bu sovet hökuməti sizi bütün yazarları, şair və yazıçıları əməlli-başlı diplomatlaşdırıb. Hamınız diplomatik dillə yazırsınız. İstədiyiniz qədər hökumətinizi söyürsünüz, onun eyblərini açıb yazırsınız, amma elə bir dildə yazırsınız ki, heç nəyi də sizə sübut etmək olmur. Ona görə ki, diplomatik dillə yazırsınız. Buna görə hələ bir orden, medal da alırsınız. Çox qəribədir. Elə məsələ də bundadır ki, sizin bütün yazdıqlarınızı KQB də çox gözəl başa düşür, anlayır, hə, amma sizi mükafatlandırır.

Əhməd bəy də söz verdi ki, bəs bu yaxın günlərdə sənə əla bir qələm göndərəcəyəm.

Bəli... Əhməd bəy avtoqələm göndərənə qədər atam bəlkə də ən azı on-on beş qələm dəyişdi. Heç biri də karına gəlmədi. Atam deyirdi ki, indiki avtomat qələmlərin içi boş olur, ürəkləri olmur. Onlar yazıları hiss etmirlər, duymurlar, onlardan istifadə edənləri başa düşmürlər. Yazırsan-yazırsan bir iki ay istifadə edirsən, içinin mürəkkəbi qurtaran kimi də qələmi tullayırsan. Qələmlə dostluq etmək olmur. Ona mürəkkəb doldurub yenidən yazmaq da olmur. Mən o köhnə itən qələmimlə uzun illər dostluq etmişəm. Hər dəfə içinin mürəkkəbi qurtaranda, əslində onun içinin mürəkkəbi qurtarmırdı, mənim ürəyim boşalırdı. Hə, sanki mən ona öz yeni fikirlərimi doldururdum. O da yenidən yazırdı. Amma indikilər, eh...

Deyirdim ki, ay ata, indi heç kim qələmdən istifadə etmir. Qələm dövrü qurtardı. Hamı indi kompüterdən istifadə edir, kompüterlə yazır. Sən də özünə bir kompüter al, ondan istifadə et. Bu daha rahatdır, əlverişlidir. Bir şeyi yazıb səhv etdiyin vaxt, daha onu pozmaq, üstündən xətt çəkmək lazım gəlmir. Elə sətirləri geri qaytarıb o əvvəlki fikirlərini, əvvəlki yazılarını yaddaşdan tamam silib yenidən yazırsan. Vəssəlam.

Atam əlini yellədib:

– Tüfəng çıxdı, qılınc getdi, ay haray,

Mənmi qocalmışam, ya zəmanəmi?

Hə, demək sənin sözündən belə çıxır ki, qələmlə bir şey yazıb sonra əgər o yazıdan qorxub ehtiyat edib onu silmək istəsən, üstündən xətt çəkib onu tamam pozmaq olmur. Xəttin altındakı o yazı qalır, oxunur. Və kiminsə əlinə düşə bilər. Amma kompüter elə bir şeydir ki, yazdığından xoflanıb eləsən, heç kimin əlinə düşməsin deyə onu rahatca silmək olar, fikirlərini istənilən cür dəyişmək olar. Yox, ay oğul, yox. Bizim dövrdə deyərdilər, yazılana pozu yoxdur. Söz bir dəfə deyilir. Sizin dövrdə isə başqadır. Mən də bir sözü, bir fikri bir dəfə deyirəm. Sonra da onu dəyişmirəm.

“Min-min illər bu dünya

beləcə fırlansa da,

Dəyişməzdir əqidəm,

çox da dünya fırlanır”

Mən üstündən xətt çəkdiyin o vərəqlərimi də, o üzə çıxmayan fikirlərimi də arxivimə yığıram. Qoy qalsın, bəlkə bir zamanlar üzə çıxdı. Həm də ay oğul, sənin dediyin o kompüter elə bir cihazdır ki, virus deyilən xırda bir şeylə ona həmlə edən kimi dərhal təntiyəcək, özünü itirəcək. Əqidəsini dəyişəcək, düşündüklərinin hamısını beynindən siləcək. İndi sən, ay oğul, xasiyyətcə, təbiətcə mənə oxşayırsan, eynən mənsən. Oğul, öl, amma əqidəni dəyişmə. Albert Eynşteyn deyərdi ki, “Texniki tərəqqinin müqabilində insanlıq çox ləng inkişaf edir. Faciə onda olacaqdır ki, texniki tərəqqi insanlığı məhv etsin”.

Əlqərəz, Əhməd bəy dediyi kimi həqiqətən atama Almaniyadan əla, olduqca yaraşıqlı bir avtoqələm göndərdi. Yaraşığına söz ola bilməzdi, yazmağı da gözəl idi. Əla yazırdı. Atam elə bu qələmdən də bir iki gün istifadə edib atdı bir tərəfə. Dedi, əşşi, bu da ürəyimə yatmır, görmürsüz o qədər yaraşıqlı o qədər gözəl düzəldiblər ki, lap belə əxlaqsız qadına oxşayır.

Başa düşmürdüm öz-özümə fikirləşirdim ki, axı qələm hara, özü də elə yaraşıqlı qələm hara, əxlaqsız, o pis arvad hara? Atama deyirdim ki, ay ata, o itən qara qələmin də yaraşıqlı idi də, bəs ona niyə heç belə söz demirdin.

Atam da gülə-gülə deyərdi:

– Ay oğul, səhv salma, o itən qara qələmdə kişi gözəlliyi, kişi yaraşığı var idi, bunda isə..... Əşi, özün görmürsən...

Yox, məni düzgün başa düşün, atam nə yeniliyin, nə də gözəlliyin əleyhinə deyildi. Qətiyyən yox. Atam gözəllik dəlisi idi. Təbiət gözəlliyinə, qadın gözəlliyinə biganə qala bilmirdi. Amma qondarma gözəlliyə, qondarma yeniliyə, xüsusilə də insanlığa zidd olan yeniliyin əleyhinə idi. Barışmaz idi.

Axır vaxtlar bilmirəm nədənsə, o itmiş qara qələm haqqında tez-tez fikirləşirəm.

Doğrudanmı o qara qələm küsüb getdi, yoxsa onu kimsə götürdü... Amma günlərin bir günü o qara qələm mənim yuxuma girdi.

Gördüm ki, atamın mənə vaxtilə bağışladığı “İslam ensiklopediyası” kitabını vərəqləyirəm. Birdən... nəsə yerə düşdü. Əyilib baxanda gördüm ki, o itmiş qara qələmdir. Ay aman! Atam bunu gör bir neçə ildir ki, axtarır, bu isə burda gizlənib. Dərhal götürüb sevinə-sevinə atama zəng edirəm. Sevinə-sevinə deyirəm ki, ay ata, qələmin tapılıb. Vallah heç inanılası da deyil. Bu illər uzunu yazılmamağına, istifadə olunmamağına baxmayaraq, heç mürəkkəbi də qurumayıb, həmişəki kimi elə yağlı yazır ki... Həyətə düş, mən də gəlirəm. Gəlim onu sənə verim...

Təəccüblüdür, atam heç sevinmədi də. Səsi də nədənsə elə bil boğuq çıxırdı. Dedi ki, ay oğul, indi qələm mənim nəyimə lazımdır ki, götür, qoy sənin olsun, sənə bağışlayıram.

– Ay ata, çox sağ ol. Mənim qələmlərim çoxdur. Axı sən bunsuz qala bilmirdin. İtmişdi deyə özünə yer tapmırdın.

Atam kədərli bir səslə:

– Eh ay oğul, əgər hər itən şey tapılsa idi onda, yaşamağım mənası olmazdı ki... Yaşamaq maraqsız olardı. Dünyaya gələn gündən nəsə itirə-itirə gəlirik. Təki insanlıq itməsin. Onu sənə verirəm. Qoy həmişə yanında qalsın. Bu qələm heç bir vaxt öz əqidəsinə zidd getməyib, sən də öz əqidənə zidd getmə. Onu heç nəyə məcbur etmə.

– Ay ata, axı,..

Birdən öz səsimə yuxudan ayıldım. Hava hələ açılmamışdı, otaq yarıqaranlıq idi. Bu nə qəribə yuxu idi ki, mən gördüm. Ay aman! Otaqdan iki ildir ki, həsrətində olduğum atamın ətri gəlirdi. Bir dəfə yazılarımın birində dediyim kimi, armud ətri gəlirdi.

Sözsüz ki, o qələm bir də tapılmayacaq və mən bir də o qələmi görməyəcəyəm. O qara qələm də atamla bağlı bir çox xatirələr kimi xəyalımda yaşayacaq. Şirinli-acılı xatirələr kimi. Vəssəlam.

Bağışla məni, ay Ata. İki ildir ki, üstünə gəlmirəm. Çünki sənin yoxluğunla barışmaq istəmirəm. İtkinlə barışmaq istəmirəm. Sənin daşa çevrilməyini görmək istəmirəm. Amma bilirəm ki, ən çox mənim gəlməyimi gözləyirsən. Yuxularımda da bunu görürəm. Amma... İndi bunu kim necə başa düşürsə, qoy elə də düşünsün. Və bir də...

Nə yanar kimsə mənə

atəşi-dildən özgə,

Nə açar kimsə qapım

badi-səbadan qeyri.

(Füzuli)

Kişinev, 2010

İsfəndiyar VAHABZADƏ

525-ci qəzet.- 2011.- 8 yanvar.- S.26-27.