“Yaradıcılıq təşkilatları və yaradıcı şəxslər haqqında” qanun layihəsi yenidən gündəmə gətirilir

MİLLİ MƏCLİSİN (MM) MƏDƏNİYYƏT KOMİTƏSİNİN SƏDRİ NİZAMİ CƏFƏROV: “ÇALIŞACAĞIQ Kİ, “MƏDƏNİYYƏT HAQQINDA” QANUN DƏRİNDƏN İŞLƏNMİŞ ŞƏKİLDƏ MÜZAKİRƏ OLUNSUN”

– Nizami müəllim, qarşıdan parlamentin növbəti yaz sessiyası gəlir. Komitəniz bu sessiyaya konkret hansı qanun layihəsi və ya layihələri ilə gedir?

– Mədəniyyət komitəsi çalışacaq ki, ötən əsrin 90-cı illərinin ortalarında qəbul olunan “Mədəniyyət haqqında” qanun yeni redaksiyada, çox dərindən işlənmiş bir şəkildə müzakirə olunsun. Ən azı komitəmizin özünün müzakirəsindən keçsin. Çünki bu qanunun yeniləşdirilməsinə, təkmilləşdirilməsinə böyük ehtiyac var.

– Yaz sessiyasında “Yaradıcılıq ittifaqları və yaradıcı şəxslər haqqında” qanun layihəsi ilə bağlı müzakirələr nəzərdə tutulmur? Elə ən azı komitəniz səviyyəsində...

– Biz bu qanun üzərində də öz işimizi davam etdirəcəyik. Burada problem sadəcə, maliyyə təminatı ilə bağlıdır. Biz bu məsələni də müvafiq qurumlarla, ən əsası, Maliyyə Nazirliyi ilə razılaşdırmalıyıq.

– Sözügedən qanun layihəsinin ilkin variantında burada nəzərdə tutulan müddəalların daha çox üç yaradıcılıq təşkilatına – Yazıçılar Birliyinə, Bəstəkarlar İttifaqına və Rəssamlar İttifaqına şamil olunacağı nəzərdə tutulurdu. Ancaq sonradan bu sıraya bir neçə yaradıcılıq təşkilatlarının adları da əlavə olundu. Odur ki, bilmək istərdik, əgər bu qanun layihəsi yenidən müzakirələrə çıxarılarsa, orada konkret olaraq hansı təşkilatlar nəzərdə tutulacaq və ya nəzərdə tutula bilər?

– Biz bunu da gərək çox yüksək səviyyədə həll edək. Çünki bunun özü də çox ciddi bir məsələdir. Həm də bir maliyyə məsələsidir. Bu gün bizim xeyli tarixi olan, yəni, 70 illik, 50 illik tarixi olan qurumlarımız var ki, bunlar mədəniyyətimizə çox şeylər veriblər. Mənə elə gəlir ki, məhz o qurumların aparatı, administrasiyası, yəni, idarə sistemi maliyyələşdirilməlidir, necə ki, maliyyələşdirilir. Bu da ümummilli liderimizin bizə qoyub getdiyi o əmanətlərdən biridir. Elə ki, arada bir balaca boşluq oldu, Yazıçılar Birliyinin, Bəstəkarlar İttifaqının, Rəssamlar İttifaqının, Kinematoqrafçılar İttifaqının, Teatr Xadimləri İttifaqının nə vəziyyətə düşdüyünün şahidi olduq. Hətta, bu qurumlar dağılmaq ərəfəsindəydi. Düzdür, indi belə bir fikirlər də var ki, bu qurumlar tam ictimai əsaslarla olmalıdır və qeyri-hökumət təşkilatları ilə əlaqədar qanun bunlara da şamil edilməlidir, amma bizim ümummilli liderimizin qoyduğu ənənə tamamilə əksini deyir ki, bunlar ayrıca, xüsusi yanaşılmalı təşkilatlardır. Biz də bu yöndə müvafiq qanunda elə nəzərdə tutmalıyıq ki, yəni, məhz bu qurumlar maliyyələşdirilsin. Doğrudur, biz bunu çox eşidirik və hətta, bir sıra məqamlarda razılaşırıq ki, bu çox da demokratik bir məsələ deyil, çünki sabah, birisi gün yeni yaradıcı qurumların yaranması imkanı da var, bununla belə hər halda, o tarix də, o məhsuldarlıq da var, axı?! Bütün bunları nəzərə alaraq biz ya birbaşa bu qurumların adlarını qanunda çəkməliyik, yaxud da biz qanunu ümumi şəkildə verməliyik. Və hansı qurum maliyyələşdirilə bilərsə, bu məsələ icra hakimiyyətinin səlahiyyətinə buraxıla bilər.

– Komitənizin payız sessiyası ilə bağlı iclasında millət vəkilləri tərəfindən mərasimlərlə bağlı qanun layihəsinin hazırlanması və müzakirələrə təqdim olunması yönündə də fikirlər səslənmişdi. Belə olan halda, bu məsələnin taleyi nə yerdədir?

– “Mərasimlər haqqında” qanun layihəsi üzərində yəqin ki, Sosial siyasət komitəsi ilə birlikdə işləyəcək, əməkdaşlıq edəcəyik. Hər halda, belə bir qanunun yaradılmasının ümumi prinsiplərini ən azından hazırlayacağıq.

– Nizami müəllim, uzun illərdən bəri ətrafında çeşidli müzakirələr gedən və artıq Milli Elmlər Akademiyasının Xüsusi Komissiyası tərəfindən təsdiq olunan soyadlarla bağlı məsələnin həlli istiqamətində hansı addımların atılması nəzərdə tutulur, gözlənilir?

– Doğrudan da, soyadlarla bağlı məsələ bizim cəmiyyətdə çox böyük miqyas alıb. Biz onu da müzakirə edəcəyik. Bu məsələ müvafiq icra orqanlarında baxılır, onlarla məsələhətləşmələr aparılır, aparacağıq və hər halda belə düşünürəm ki, bütün məqamlarda adlar – soyadlar üzrə xüsusi bir qanunun yaradılmasına böyük bir ehtiyac var. Çünki bu məsələ çox yaxşı olardı ki, yüksək səviyyədə həll olunsun, yəni, cəmiyyətə prezidentin sərəncamı ilə təqdim edilsin. Amma bundan sonra da müəyyən detallar var ki, onların necə hüquqi təfsir olunması, mütləq ayrıca, özü də geniş bir qanunla mümkün ola bilər.

– Siz tez-tez adlar və soyadlarla bağlı məsələnin Ailə Məcəlləsində bir – iki maddə şəklində əksini tapa biləcəyinin də istisna edilmədiyini dilə gətirirsiniz. Ancaq “ Adlar və soyadlar haqqında” qanun layihəsi hazırlayan millət vəkili Rafael Hüseynov bunun əleyhinə çıxaraq, bu yöndə mütləq ayrıca bir qanunun qəbul olunmasının vacibliyini söyləyib. Ona görə bu məsələ konkret hansı formada, yəni, Ailə Məcəlləsində, yoxsa, ayrıca qanun şəklində çözümünü tapa bilər? Bunlardan daha çox hansı ehtimalolunandır?

– Hər halda, bu məsələ həm Ailə Məcəlləsində əks olunmalı, həm də detalları ilə bağlı ayrıca bir qanun olmalıdır ki, bu qanunu da biz yenə parlamentin müxtəlif komitələrinin iştirakı ilə bir yerdə hazırlamalıyıq. Həm Sosial siyasət, həm də İnsan hüquqları, həm də Mədəniyyət komitəsi birlikdə bu yöndə ayrıca bir qanun layihəsi hazırlayıb, ortaya qoymalıdır. Bu həm də bir ad, dil məsələsidir. Ona görə bir neçə komitənin iştirakı ilə, ancaq əsas yükü Mədəniyyət Komitəsi öz üzərinə götürməklə, bu məsələ həll edilməlidir.

– Bu qanunun qəbulundan sonra adlar və soyadların dəyişdirilməsində, milliləşdirilməsində məcburilik, yoxsa könüllülük prinsipi əsas götürüləcək? Eyni zamanda, burada məcburilik kimlərə, könüllülük kimlərə şamil olunacaq?

– Bu məsələdə məcburilik yeni doğulan uşaqlara aid olunacaq. Eyni zamanda, yaşlı nəsil də, daha doğrusu, əvvəlki nəsil də əlbəttə, bu hüququndan istifadə edə bilər.

– Bəs, Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqlar – rusdillilər nəzərdə tutulmur – ləzgilər, talışlar, avarlar, tatlar və sair, onlarla bağlı məsələ necə olacaq?

– Burada məsələ belə qoyulur ki, kim özünü azərbaycanlı hesab edirsə – bizdə azsaylı xalqların çoxu əslində Azərbaycan xalqının içindədir, yəni, türk mənşəli azərbaycanlılarla qaynayıb-qarışıblar və mütləq əksəriyyət özünü azərbaycanlı hesab edir – öz soyadlarını dəyişdirməlidir. Amma təbii ki, burada da müəyyən istisna nəzərdə tutmaq lazımdır. Əgər birdən kimsə düşünsə ki, o ləzgidir, talışdır və yaxud kürddür, tatdır və onun öz xalqının milli soyad sonluğu, forması var, o zaman təbii ki, ondan istifadə edəcək.

– Milli Elmlər Akademiyasının Xüsusi Komissiyasının təsdiq etdiyi qaydalarda soyadlarla bağlı ən müxtəlif formalar nəzərdə tutulur. Siz, bir komitə sədri, Nizami Cəfərov olaraq onlardan daha çox hansının seçilməsini məqbul hesab edirsiniz?

– Bu günə olan vəziyyət belədir ki, hazırda Azərbaycanda soyadların 80 faizi “ov”, “yev”dir, 10 faizə qədəri “lı”, “li”, “lu”, “lü”dür, 10 faizə qədəri isə “zadə”dir. Bu, artıq bizim cəmiyyətimizin bu məsələyə münasibətdə mövqeyidir. Mən bilirəm ki, rəsmi olaraq o formanı çox az adam daşısa da, amma, bizdə şəkilçisiz soyad forması, xüsusilə, yaradıcı ziyalılarımız arasında daha geniş yayılıb. Məsələn, Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Məmməd Araz, Rəsul Rza, Məmməd Rahim və sair və ilaxır. Yəni, mən hər halda daha çox şəkilçisiz soyad formasının perspektivdə olacağına inanıram və əgər mən də soyad formamı dəyişsəm, yəqin ki, bu şəkilçisiz formadan istifadə edəcəyəm.

Kamil HƏMZƏOĞLU

525-ci qəzet.- 2011.- 26 yanvar.- S.4.