Sumqayıtın təhsil həyatı: uğurlar da var, yeni vəzifələr də

Hazırda Sumqayıt şəhərində 50 məktəb, 56 məktəbəqədər, 8 məktəbdənkənar tərbiyə müəssisəsi fəaliyyət göstərir. Bu təhsil müəssisələrində 44 minə yaxın şagird təhsil alır, 8191 uşaq tərbiyə olunur. Onların təhsili və tərbiyəsinin təşkili ilə 6676 nəfər məşğul olur ki, onlardan da 5308 nəfəri pedaqoji işçilərdir. Son illərdə ölkənin digər bölgələrində olduğu kimi Sumqayıtda da təhsil sahəsində bir sıra işlər görülüb ki, bu da ümumən ölkədə uğurla həyata keçirilən təhsil islahatlarının tərkib hissəsidir. Şəhərdə bu sahədə aparılan işlərin uğurunun əsası ümummilli lider Heydər Əliyevin qoyduğu təhsil siyasəti və bu yolu bu gün inamla davam etdirən prezident İlham Əliyevin iradəsinin nəticəsidir. Heydər Əliyev Fondunun rəhbəri, millət vəkili Mehriban Əliyevanın təhsilin problemlərinin aradan qaldırılması ilə bağlı həyata keçirdiyi çoxsaylı təhsil layihələri də təhsilmizin inkişafının qarantına çevrilib.

Sumqayıt şəhər Təhsil Şöbəsinin müdiri Vidadi Bağırov deyir ki, Təhsil Nazirliyi ilə şəhər icra hakimiyyətinin birgə səmərəli əməkdaşlığı, şəhər təhsilinə olan xüsusi diqqət və qayğısıdır. Məhz bu əməkdaşlıq, təhsilə həm yerli, həm də respublika səviyyəsində olan qayğı və diqqət şəhərdə aparılan təhsil islahatlarının uğurla həyata keçirilməsinə zəmin yaratmış, uğurların əsasını qoymuşdur: “Son illərdə şəhərdə 4 yeni məktəb binası tikilib istifadəyə verilib, 7 məktəb üçün ümumilikdə 2200 yerlik əlavə tədris korpusu tikilib, 5 məktəb və 2 bağça əsaslı təmir olunub. Şəhəri ümumtəhsil məktəblərinə 3 mindən çox parta, yazı lövhəsi, müəllim stol və stulu verilib, müasir fizika və kimya laboratoriyalarının verilməsinə başlanılıb. Son 6-7 ildə şəhərin ümumtəhsil məktəblərinin maddi-tədris bazası xeyli yaxşılaşdırılıb. Müasir dövrdə təhsilin qarşısında qoyduğu əsas tələblərdən biri də təlim-tərbiyə prosesinə yeni təlim texnologiyalarının, xüsusilə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqidir. Bu sahədə prezident İlham Əliyevin İKT-nın geniş tətbiqi sahəsində ən böyük addımlarından biri kimi 2004-cü ildə imzaladığı Dövlət Proqramını xüsusi qeyd etmək olar. Bu proqrama əsasən şəhərin ümumtəhsil məktəblərinə 1499 kompüter, 48 noutbuk, 49 proyektor, 1129 kompüter stolu, 428 stul, 111 printer verilib, 114 informatika kabineti yaradılıb. Şəhərin, demək olar ki, bütün məktəblərinin sürətli internetə çıxışı təmin edilib, 2 məktəbimiz isə “Elektron məktəb” layihəsinə qoşulub. Təhsil Şöbəsi tərəfindən bütün məktəb direktorlarının, 50 nəfər təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavinlərinin, 44 nəfər laborantın, 3 min nəfərə yaxın müəllimin kompüterdən istifadədə peşəkarlıq səviyyələrinin artırılması üçün kursdan keçmələri təmin edilib”. V.Bağırovun sözlərinə görə, şəhər təhsilində kompüter texnologiyalarının populyarlaşdırlması, şagird və müəllimlərin bu texnologiyaya yiyələnmələrini stimullaşdırmaq, onlar arasında sağlam rəqabət yaratmaq məqsədilə 2008-ci ildən ölkədə ilk dəfə olaraq, “Gənc informatiklər” müsabiqəsi keçirilməyə başlanıb. Ötən dərs ilində bu müsabiqənin formatı daha da genişləndirilərək Elm-Təhsil və İnformasiya Texnologiyaları Festivalına çevrilib. Şəhərin və ölkənin 7 rayonundan 600 nəfərin qatıldığı Festival ictimaiyyət tərəfindən böyük maraqla qarşılanıb: “Sumqayıtda icra başçısı Vaqif Əliyevin təşəbbüsü və dəstəyi ilə yaradılan İnformasiya Texnologiyaları Akademiyası fəaliyyət göstərir. Akademiya şəhər təhsilində İKT-nin tətbiqi ilə bağlı aparılan işlərin bir növ mərkəzinə, müəllimlərin hazırlıq, treninq, təcrübə mübadiləsi məkanına çevrilib. İKT sahəsində məktəbdənkənar tərbiyə işlərinin davamı olaraq ötən il Akademiyada şəhərin 9 məktəbindən olan, kompüter bilikləri və bacarıqları ilə xüsusi fərqlənən 50 nəfər VI-XI siniflərdə təhsil alan şagird üçün İKT düşərgəsi təşkil edilib. Düşərgə müddətində şagirdlər 3 qrup üzrə müxtəlif kompüter proqramlarını öyrənməklə yanaşı, onların müxtəlif yerlərə ekskursiyaları da təşkil olunub”. V.Bağırov bildirib ki, sevindirici haldır ki, son zamanlar dərsliklərin həm məzmunu, həm də poliqrafik baxımından keyfiyyəti inkişaf etmiş ölkələrin dərsliklərindən geri qalmır. Bu islahat yalnız dərsliklərin verilməsi ilə yekunlaşmır, eyni zamanda məktəb kitabxanalarının fondunun zənginləşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir: “Təkcə onu demək kifayətdir ki, 2010-2011-ci dərs ili üçün şəhər ümumtəhsil məktəblərinə Təhsil Nazirliyi tərəfindən 117 adda 150 mindən çox kitab verilib. Hesab edirəm ki, dərslik siyasəti təhsilin məzmunun islahatında, məktəblilərin müasir standartlara uyğun bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnməsində, demokratik düşüncəli vətəndaşlar kimi yetişməsində mühüm və əvəzsiz rol oynayacaq”. V.Bağırovun dediyinə görə, şəhərdə şagirdlərin məktəbdənkənar tərbiyəsinin, asudə vaxtlarının təşkili istiqamətində aparılan işlərin önündə “Yay düşərgələri”nin təşkili gəlir. Şagirdlərin asudə vaxtının təşkili ilə bağlı yay tətili günlərində məktəblərdə düşərgələrin təşkili öz orijinallaığı ilə seçilən, heç yerdə olmayan müsbət təcrübə hesab edilə bilər. Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısının təşəbbüsü və dəstəyi ilə, şəhər Təhsil Şöbəsinin Gənclər və İdman Baş İdarəsi ilə birgə 2003-cü ildən şəhərin 6 məktəbində yay düşərgələri təşkil olunmağa başlanıb. Sonradan onun coğrafiyası genişləndirilərək bütün məktəbləri əhatə edib. Hazırda hər il 150 nəfər yaxın tərbiyəçinin rəhbərliyi ilə 2300-dən çox məktəbli günün bir hissəsində bu düşərgələrə cəlb edilir, 1 dəfə yüngül yeməklə təmin olunur. Düşərgələrdə işin məqsədyönlü təşkilinə nail olmaq üçün metodik vəsait hazırlanır. Bu vəsaitdə həm nümunəvi iş rejimi, həm oyunlar, həm tədbirlər və hər bir tədbirə verilən tələblər öz əksini tapır. 2009-cu ildən başlayaraq isə, şagirdlərimizin düşərgədəki istirahətlərini daha da yaddaqalan və maraqlı etmək məqsədilə xüsusi hazırlanmış qrafik əsasında hər düşərgənin bir gününün Quba rayonun Ərməki kəndi yaxınlığında yerləşən “Qırmızı qərənfil” istirahət mərkəzində keçirmələri təşkil olunub: “Ötən dərs ilində Uşaq və Yeniyetmələrin Yaradıcılıq Mərkəzi və Şahmat-dama məktəbi müasir üslubda əsaslı təmir və yenidənqurmadan sonra istifadəyə verilib. Eyni zamanda 1 nömrəli Uşaq Gənclər İdman Məktəbində aparılan irihəcmli işlər dərs ili ərzində davam etdirilib və bu məktəb də çox müasir üslubda yenidənqurmadan sonra ölkədə analoqu olmayan bir kompleksə çevriləcək və yaxın vaxtlarda istifadəyə veriləcək. İnanırıq ki, bu məktəblər şagirdlərimizin məktəbdənkənar asudə vaxtlarının səmərəli keçirilməsində və mənəvi tərbiyəsində mühüm rol oynayacaq”. V.Bağırov qeyd edib ki, təhsil islahatlarının ən böyük uğurlarından biri yeni qiymətləndirmə mexanizmlərinin tətbiqidir. Əsas və orta təhsil kursu üzrə buraxılış imtahanlarının Təhsil Nazirliyi tərəfindən mərkəzləşdirilmiş surətdə aparılması bu sahədə olan formalizm və subyektivliyi aradan qaldırılmasında, tədrisin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına ciddi təsir göstərib, orta məktəbin nüfuzunu artırıb: “Şəhər pedaqoji ictimaiyyəti ilk gündən mərkəzləşdirilmiş buraxılış imtahanlarının tətbiqini müsbət qarşılayıb. Çünki bu imtahanlar həm şagird və valideynlərin, həm də müəllimlərin məsuliyyətini artırıb, onları bu mühüm tədbirə ciddi hazırlaşmağa sövq edib. Hər il nazirlik tərəfindən keçirilən mərkəzləşdirilmiş sınaq və buraxılış imtahanlarına daha yaxşı hazırlaşmaq məqsədilə Təhsil Şöbəsində xüsusi tərbirlər hazırlanıb həyata keçirilir. İlk növbədə Təhsil Nazirliyi tərəfindən keçiriləcək sınaq imtahanlarından əvvəl Təhsil Şöbəsi tərəfindən 9 və 11-ci siniflərdə təhsil alan şagirdlər üçün ümumşəhər monitorinqləri keçirilir. Monitorinqlərin nəticələri həm Təhsil Şöbəsi, həm də məktəblərdə ciddi müzakirə edilir, zəif nəticə göstərmiş şagirdlər və onalarla aparılacaq işlər müəyyənləşdirilir, valideyin və müəllimlərin məsuliyyəti artırılır. Görülən tədbirlərin nəticəsi olaraq, Təhsil Nazirliyi tərəfindən keçirilən mərkəzləşdirilmiş buraxılış imtahanlarında şəhər ümumtəhsil məktəblərinin şagirdləri hər il uğurla iştirak edirlər. Belə ki, buraxılış imtahanlarında iştirak edən məzunlarımızın ən azı 95-96 faizi bütün fənlərdən müsəbət qiymət alaraq, imtahandan müvəffəq olurlar. Yeri gəlmişkən son illərdə şəhər üzrə ali məktəblərə tələbə qəbulunun nəticələrində müşahidə olunan artım dinamikası da məhz mərkəzləşdirilmiş buraxılış imtahanlarının başladığı 2006-cı ilə təsadüf edir. 2006-2007-ci tədris ilindən şəhərdə XI siniflərdə orta təhsil kursu üzrə buraxılış imtahanın mərkəzləşmiş şəkildə aparılması ilə əlaqədar Təhsil Nazirliyi tərəfindən keçirilən monitoriqnlər, eləcə də bu məqsədlə şəhər Təhsil Şöbəsi tərəfindən aparılan tədbirlər həm şagirdlərin imtahana daha ciddi hazırlanşmasına, həm müəllimlərin məsuliyyətinin artırılmasına gətirib çıxarmışdır. Hesab edirəm ki, monitorinqlər IX və XI siniflərlə məhdudlaşmamalı, digər sinifləri də əhatə etməlidir ki, bu da şagirdlərin inkişaf dinamikasının müşahidə edilməsi, məktəbdə aparılan proseslərin diqqətlə izlənilməsində mühüm rol oynayar. Belə çətin işin öhdəsindən gəlmək üçün bəlkə də zonalar üzrə müxtəlif qurumlar təşkil edilməlidir. 2010-cu ildə ali məktəblərə sənəd vermiş məzunlarımızın 41,5 faizi ali məktəblərə qəbul olub tələbə adını qazanıb”. V.Bağırov qeyd edib ki, şəhər məzunlarının ali məktəblərə qəbulu təkcə kəmiyyət deyil, həm də keyfiyyət göstəricilərinə görə respublikada öndə gedir. Belə ki, ötən il şəhər məzunlarının 109 nəfəri 600-dən çox bal toplayıb. Onlardan 7 nəfəri Prezident Təqaüdünə layiq görülüb. Məzunların qəbul imtahanlarında topladıqları orta bal göstəricisinin də son illərdə artım dinamikası müşahidə olunur. Belə ki, orta bal göstəricisi 2003-cü ildə şəhər üzrə 208-dən 2010-cu ildə 258-ə qədər yüksəlib. Təhsil Şöbəsi şəhər təhsilin vəziyyətinin öyrənilməsi, mövcud çatışmazlıq və nöqsanların aşkara çıxarılması, müvafiq qərarların qəbul edilməsi, məktəb və müəllimlərinin reytinqinin müəyyənləşdirilməsi üçün 1999-cu ildən etibarən ümumşəhər monitorinqlərini keçirir. Bir neçə ildir ki, ardıcıl və davamlı olaraq həyata keçirilən bu monitorinqlərin istər təşkili, istərsə də nəticələrin təhlili sahəsində xeyli uğur əldə edilib. Artıq bu gün tam əminliklə demək olar ki, təhsilin müxtəlif pillələri üzrə monitorinq – test sınaq imtahanlarının keçirilməsi və onun nəticələrinə əsasən məktəblərin fəaliyyətinə və müəllim əməyinə qiymət verilməsi həm pedaqoji işçilər, həm valideynlər, həm də şəhərin geniş ictimaiyyəti tərəfindən zəruri və lazımi bir tədbir kimi qəbul olunub. Danılmaz həqiqətdir ki, şagirdlərin bilik keyfiyyəti birbaşa müəllimlərin faliyyətindən onların dərsə münasibətindən asılıdır: “Bununla bağlı müəllimlərinin ümumşəhər monitorinqinin keçirilməsi zərurəti ortaya çıxıb. Keçirilən monitorinqin nəticələrinin təhlili müəllim hazırlığı sahəsində müəyyən problemlərin mövcudluğu ilə yanaşı, eyni zamanda məktəb rəhbərləri tərəfindən müəllimlərin işə qəbulu zamanı subyektivliyə yol verildiyi və heç də hər zaman ən layiqli olanın seçilmədiyini aşkara çıxarıb. Məhz bununla bağlı müəllimlərin işə qəbulu ilə əlaqədar 2008-ci ildən yeni qaydaların qəbulu çox lazımlı və vaxtında atılan bir addım kimi dəyərləndirirəm. Hesab edirəm ki, müəllimlərin müsabiqə yolu ilə Təhsil Nazirliyi tərəfindən vəzifəyə seçilməsi daha layiqli, daha savadlı müəllimlərin məktəbə gəlməsi ilə yanaşı, müəllim sıxlığının aradan qaldırılmasına, onların dərs yükünün normallaşmasına və bilavasitə əmək haqlarının artmasına mühüm kömək edən faktora çevriləcək. 2007-ci ildə şəhər üzrə ümumilikdə 85 müəllim işə qəbul olunmuşdusa, 2008-ci ildə 13 nəfər işə götürülüb”. V.Bağırov deyir ki, ümumtəhsilin məqsəd və vəzifələrinin məzmununu, pedoqoji prosesin və qiymətləndirmə sisteminin ümumi prinsiplərini əhatə edən “Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyası (milli Kurikulum)” ilə bağlı bir sıra məqsədyönlü işlər görülüb. Valideynlər, ictimaiyyətin nümayəndələri, pedoqoji kollektivlər arasında maarifləndirmə işinin aparılıb, müəllimlərin kurikulumla təlimə hazırlığı ilə bağlı təlimlər təşkil olunub, qabaqcıl müəllimlərin açıq dərsləri keçirilib. Hazırda məktəb direktorları, təlim- tərbiyə işləri üzrə direktor müavinləri, məktəb psixoloqları üçün kurikulumla bağlı təlimlərin keçirilməsinə başlanılıb. V.Bağırovun söylədiyinə görə, 1998- ci ildən Təhsil Şöbəsinin orqanı olan “Sumqayıt təhsili- sabah” qəzeti və “Xəbərlər” bülleteni nəşr olunur. Bunlar Təhsil Şöbəsi ilə təlim- tərbiyə müəssisələri arasında mövcud olan informasiya boşluğunu aradan qaldırmaqla bərabər, qabaqcıl təcrübənin, təlim- tərbiyə ilə bağlı yeniliklərin, təlimatların pedoqoji kollektivlərə çatdırılmasına imkan yaradır. Qəzet təhsil işçilərinin tribunasına çevrilib, geniş oxucu auditoriyası qazanıb. Təhsil şöbəsinin internet səhifəsi də fəaliyyət göstərir. Təhsil müəssisələri rəhbərlərinə informasiyanın mesajlar vasitəsilə ötürülməsi həyata keçirilir. Müşahidələr göstərir ki, məktəblərdə və digər təhsil müəssisələrində mühüm sahələrdə az iş aparılmasının və ya onun effektinin az olmasının əsas səbəbi yerlərdə bu işi görmək həvəsinin olmaması ilə, əksər hallarda isə bu işlərin necə görülməsi üçün bilgilərin, metodiki göstərişlərin, konkret nümunələrin və mexanizmlərin aydın olmaması ilə bağlıdır. Odur ki, Təhsil Şöbəsində ilk növbədə metodiki köməkliklərin göstərilməsinə, konkret nümunə hazırlanmasına başlandı: “Ötən illərin təcrübəsi göstərir ki, elə Təhsil Şöbələrinin də əsas vəzifələrindən biri və bəlkə də, başlıcası budur. Bu vəsaitlərdən “Məktəbin illik iş planı”, “Sinif rəhbərinin gündəliyi”, “Metodbirləşmənin iş jurnalı” və sair vəsaitlər nəinki şəhərin, eləcə də ölkənin digər bölgələrində pedaqoji ictimaiyyətin rəğbətini qazanıb. Görülən işlərin nəticəsidir ki, Təhsil Nazirliyinin səyyar kollegiyası təhsil naziri Misir Mərdanovun sədrliyi ilə burada keçirilib, Sumqayıt Şəhər Təhsil Şöbəsinin iş təcrübəsi dinlənilərək, ölkədə yayılması qərara alınıb. Əlbəttə, bütün bunlar bizi arxayınlaşdırmamalı, əksinə ölkədə aparılan təhsil islahatının uğurla həyata keçirilməsində səylərimizin artırılmasına xidmət etməlidir”.

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2011.- 29 yanvar.- S.10.