Jalə Əliyeva:
“Xaricdə səslənən mahnılarımızın
müəlliflik hüququnun qorunmasına ciddi ehtiyac var”
Müsahibimiz millət vəkili,professor Jalə Əliyevadır
– Jalə xanım , məlumdur ki , üzvü olduğunuz Mədəniyyət komitəsinin
yaxından iştirakı
ilə hazırlanan “Mədəniyyət haqqında”
yeni qanun layihəsi artıq parlamentin birinci oxunuşunun müzakirəsindən
keçib. Bir komitə üzvü
və millət vəkili olaraq, bəs siz yeni
qanun layihəsi barədə nə fikirdəsiniz?
– “Mədəniyyət haqqında” mövcud qanunun qəbul edildiyi tarixdən 15 ilə yaxın müddət keçir. Bu müddət ərzində
ölkədə bütün
sahələr üzrə
gedən böyük və nəhəng dəyişikliklər təbii
ki, mədəniyyət
sahəsindən də
yan keçməyib.
Azərbaycan , bütün sahələr üzrə
nail olduğu artım
tempi , əldə etdiyi
uğurlarla, dünyanın
diqqət və maraq nöqtəsinə çevrilə bilib. Eyni zamanda, Azərbaycan
öz qədim mədəniyyətini, bu mədəniyyətin ayrılmaz
parçası olan muğam ,
əvəzsiz ifaçılıq
, nadir xalçaçılıq , rəngkarlıq, rəsm sənətini və sair sənət nümunələrini bütün
dünyaya nümayiş
etdirərək, altına
öz imzasını ata bilib.
Azərbaycanın , sadəcə, son dörd
ildən bəri qatılmaqda olduğu “Euroviziya” mahnı yarışmasında ard-arda
əhəmiyyətli yerləri
tutması , ötən
il isə bu yarışmanın qalibi olması ölkəmizin öz milli mədəniyyətini
qoruyub inkişaf etdirdiyi kimi, dünya mədəniyyətinə
açıq olduğunu
və öz milli-mənəvi dəyərlərinə
sadiq qalmaqla bərabər, eyni zamanda, dünya mədəniyyətinə də
müvəffəqiyyətlə inteqrasiya etdiyini bir daha göstərdi.
Və təbii ki, mədəniyyət sahəsində siyasətin
əsas prinsiplərini,
dövlət mədəniyyət
fəaliyyətinin formalarını,
onun hüquqi və iqtisadi əsaslarını, mədəniyyət
işçilərinin hüquq
və vəzifələrini,
onların statusunu və sair, müəyyən
edən yeni qanunun hazırlanmasına
, hazırkı qanunun
günün tələbləri
doğrultusunda yenidən
işlənməsinə ehtiyac
yaranmışdı.
İlk növbədə,
yeni qanun bir çox müddəaları ilə
dövlət mədəniyyət
siyasətinin əsas prinsiplərini müəyyənləşdirən
və əhatə edən əhəmiyyətli
bir sənəd kimi dəyərləndirilməlidir. Çoxdan bəri
gözlədiyimiz bu qanunda, qarşıya qoyulan məqsəd demək olar ki, öz həllini
tapıb. Yeni qanun,
bu sahənin tənzimlənməsi baxımından
son dövrlərdə yaranan
boşluqları doldurmağa
və ortaya çıxan suallara cavab verməyə qismən imkan yaradacaq. Bununla belə, bütün müsbət tərəfləri
ilə bərabər düşünürük ki,
bu qanunun daha sonrakı oxunuşlara qədər, mədəniyyət sahəsinin
müasir yaxşı
və pis tendensiyaları , o cümlədən, bu yöndə müxtəlif təkliflər
nəzərə alınaraq,
daha dərindən təhlil edilməsinə və təkmilləşdirilməsinə
ehtiyac var...
–Özünüzün yeni
qanun layihəsi ilə bağlı konkret təklifləriniz varmı?
–Mən, artıq birinci oxunuşdan keçən sözügedən
qanun layihəsinin hələ komitəmizdə
müzakirəsi zamanı
səsləndirdiyim bir
neçə təklifimin
və bir neçə məsələnin
üzərində yenidən
dayanmaq istəyirəm.
Birincisi,
dil haqqında danışmaq istəyirəm.
Etiraf edək ki, dilin
ilkinliyinin qorunması,
inkişafı və gələcək nəsillərə
saf bir şəkildə
ötürülməsi bəlkə
də strateji əhəmiyyətli bir məsələdir. Lakin təəssüflər
olsun ki, hətta, bir əsrlik rus işğalından da qurtula bilən dilimiz son zamanlarda müxtəlif təsirlərin
altında eybəcər
çalarlar qazanır.
Xüsusilə, ekran, efir məkanından eşitdiyimiz
dil, təqdim edilən reklam çarxlarının dili,
küçələrdə rastlaşdığımız lövhəciklərin
dili və sair məqamlar illər öncə Azərbaycan dili haqqında qanun qəbul olunsa da, bu məsələ
üzərində bir
daha düşünməyə
əsas verir. Buna görə də
mədəniyyətin ayrılmaz
bir parçası olan dillə bağlı olaraq, qanuna xüsusi bir fəslin və ya müddəaların
daxil edilməsi yaxşı olardı.
İkincisi, mədəniyyət sərvətlərinin
mühafizəsi ilə
məsələsinə toxunmaq
istəyirəm. Doğrudur, qanun layihəsində bununla bağlı xüsusi maddə var, lakin Azərbaycan,
torpaqlarında 20 ildən
artıqdır haqsız
müharibə gedən,
bir milyondan çox vətəndaşı
öz vətənində
qaçqın durumuna
düşən bir ölkədir. Və sadəcə, torpaqlarımız
deyil ,
bu torpaqların üzərindəki tarixi mədəniyyət abidələri,
azərbaycanlıların bu
torpaqların əzəli
sakinləri olduqlarını
əks etdirən ən qədim sənət nümunələri
də ermənilər
tərəfindən ya
işğal edilərək
özününküləşdirilib, ya da yerlə-yeksan
edilib. Fikrimcə, bu xüsusi
durum, qanunda heç olmasa bir müddəa
ilə əksini tapmalıdır.
Üçüncüsü, milli musiqimiz, müəllif mahnılarımız
xaricdə anonim adla populyarlıq qazanır və bu parçaları dinləyən heç bir kəs bu
nümunələrin Azərbaycana
aid olduğunu bilmir. Bir müddət
sonra bu musiqi və mahnı nümunələrimizi
də “Sarı gəlin”imizin bugünkü
taleyi gözləyir.
Ölkə sərhədlərindən
kənarda səslənən
musiqi və mahnılarımızın müəlliflik
hüququnun qorunmasına
da ciddi ehtiyac var...
–Son illər dəbdə olan şou- bizneslə bağlı nə deyərdiniz ?
–Bilirsiniz, bu söz birləşməsi
və ona aid olan nümunələrə
münasibət birmənalı
deyil. Ümumiyyətlə , şou-biznes nədir, sənət nümunəsidirmi, o, bazar
iqtisadiyyatının mədəniyyətə
də tətbiq edilən bir parçasıdırmı? Bizə lazımdır,
yoxsa, lazım deyil, həmçinin, mənəviyyatımızın, zövqümüzün formalaşması
üçün nə
dərəcədə vacibdir?
Bütün bu suallara çox tez-tez rast gəlirik. Yeni qanun layihəsində isə bu sahəyə
ötəri olaraq toxunulub. Qanun layihəsinin dövlət
mədəniyyət fəaliyyətinin
əsas formalarından
söz edilən üçüncü maddəsinin
3.0.3. hissəsində
şou-biznes kinematoqrafiya
, nəşriyyat, memarlıq
və dizayn, multimedia kimi mədəni sənayenin bir forması olaraq nəzərdə tutulur.
Bu baxımdan , yaxşı olardı ki, yeni qanun layihəsində
bu sahədə mövcud olan çoxsaylı sualları
cavablayacaq və ümumiyyətlə, bu sahə ilə bağlı məsələləri
qanunvericiliklə tənzimləməyə
əsas verəcək,
müddəalar da yer alsın.
KAMİL
525-ci qəzet.- 2012.- 11 aprel.- S.5.