Müslüm Maqomayev. Gəncə epizodları

BÖYÜK MUSİQİÇİ SADƏ İNSANLARIN XATİRƏLƏRİNDƏ

O, 20-ci əsrin bir neçə onilliyi ərzində Avrasiya materikinin böyük bir hissəsində yasayan insanların zövqünü formalaşdıran şəxsiyyətlərdən olub. Dünyanın dörd bir guşəsində əsl sənəti duyanlar da bu böyük azərbaycanlını tanıyıb və seviblər. Vətənimizin istənilən şəhər və kəndində adı böyük ehtiram və fəxrlə çəkilən Müslüm Maqomayevin xatirəsinə Gəncədə xüsusi rəğbət hissləri olduğunu desək, yanılmarıq. Gəncəlilərin yaddaşında Müslüm həm də dahi Nizaminin ekran obrazını yaradan sənətkar kimi yer tutub. 1982-ci ildə “Nizami” filminin burada aylarla davam edən çəkilişləri dövründə Müslüm xeyli müddət əsl gəncəli olubmuş. Hətta ona burda gəncəlisayağı, sevgi ilə “Müslümlə” deyən dostları da olub. (Bilməyənlərə bildirək ki, “lə” sözünü köhnə gəncəlilər qardaş hesab edilən dostlara müraciətdə çox işlədirlər və bu, “lələ” sözünün yerli bir variantıdır).

İstər filmin çəkilişi dövründə, istər də Müslümün ondan qabaq və sonralarda Gəncəyə gəlişi zamanı yaxın dostluq münasibətində olduğu adamlardan biri mərhum Hacı Həmzəyev olub. Köklü gəncəli Mirhəmzəlilər nəslinin nümayəndəsi olan Hacı müəllim ixtisasca diş həkimi idi. O, həmçinin Gəncənin adət-ənənələrini, tarixini, bu şəhərin sənət aləmini mükəmməl bilən köhnə gəncəli kimi Müslümün ən yaxın məsləkdaş və həmsöhbəti olub. Böyük musiqiçi və onun xanımı Tamara Sinyavskaya Hacı müəllimin ailəsinin ən istəkli qonaqları idilər. Dostlar həm də səfalı Gəncə diyarında qarış-qarış gəzmədikləri yer qoymayıblar. Rəhmətlik Hacı müəllimin evindən götürdüyümüz fotolar həmin səmimi anları əbədiyyətə həkk ediblər.

Amma Gəncədə Müslümün əziz obrazı yalnız fotoşəkillərdən deyil, burada onunla ünsiyyətdə olmuş sənət adamlarının yaratdıqları tablolardan da boylanır. Gəncənin köhnə Zərrabi məhəlləsində yaşayan sənətkar, hazırda Gəncə Dövlət Dram Teatrının baş rəssamı Vahab Cəfərov da o vaxt özü kimi gənc dostlarıyla Müslüm Maqomayevin qədim Sərdar bağında yerləşən Yaşıl Teatrdakı konsertindən əvvəl ona yaxınlaşaraq salamlaşdıqlarını və bu adi salamlaşmanın sənət haqda bir saatı keçən çox dəyərli söhbətlə nəticələndiyini xatırlayır.

“Onun mülahizələri elə bil, mənim üçün bir manifest oldu. Orijinallıq və yüksək estetik meyarların hər növ sənətin başlıca şərti olduğunu vurğulayan Maqomayevin yalnız nitqi deyil, sifətinin cizgilərinin hərəkəti, gözlərinin işığının deyərdim ki, səsinin ritmilə dəyişməsi özü bir enerji mənbəyi idi” –deyən V. Cəfərov vurğulayır ki, məhz həmin söhbət onu hansısa rəsm işləyərkən orijinal olmayan nə varsa, onu qəti rədd etmək prinsipinə sadiq qalmağa sövq edib.

“Müslümün sənətinin gücü onda idi ki, burada hər şey – ənənələr və orijinallıq, klassizm və müasir energetika, hüzur və dinamika, bəşərilik və millilik vəhdətdə idi. Mən də çəkdiyim bu tabloda böyük səntkarımızı bu aurada təsvir etmək cəhdi göstərmişəm”-deyə, Vahab söhbətini tamamlayır.

Gəncənin daha bir qədim, Dördyol məhəlləsindəki, yaşı yüzü keçmiş bir evdə isə Müslümə həsr olunmuş daha böyük ölçülü, insan boyundan da hündür olan rəsm əsəri asılıb. Rəsmi mərhum sənətkarımız, Xalq artisti Mobil Əhmədov çəkib. O, vokal və səhnə ustası olmaqla yanaşı, həm də təhsilli rəssam olub axı. Əsərin tarixçəsi haqda Mobil müəllimin qardaşı, lap bu yaxınlarda Allahın rəhmətinə qovuşan Bəşir Əhmədov vaxtilə Müslüm Maqomayevin vəfatı ilə bağlı bu sətirlərin müəllifinin hazırladığı televiziya oçerkində bunları söyləmişdi:

“Müslüm Maqomayevin Gəncədə həmişə dostları olub. O, yay aylarında tez-tez Göygölə gələrdi. Qardaşımla da ora çox gediblər.Böyük musiqiçi Müslüm Maqomayevin də yaxşı rəssamlığı vardı. Mobillə bir-birinə dostluq şarjları da çəkib internetlə göndərərdilər. Mobil bir gün Gəncədə olarkən Müslümün böyük portretini işləmək qərarına gəldi. Əsərin ideyası belədir: Müslüm 20-ci əsrin sülh uğrunda mübarizləri arasında. Burada Yer kürəsinin ekvatorunda zəmanənin ən tanınmış sülh carçıları – Pablo Pikasso, Çarli Çaplin, Cəvahirləl Nehru, Pablo Neruda, Viktor Xara, Mstislav Rostropoviç, Roma Papası görünürlər. Öndə isə sağ qolunu yuxarı qaldırmış Müslüm “Buhenvald harayı” oxuyur...”

Doğrudan da Müslümün obrazı daha çox elə əlini “müslümsayağı” yuxarıda əbədi saxlayaraq yüksək mədəniyyətə və ideallara çağırış simvolu kimi yadımızda qaldı. Milyonların sevimlisi 2008-ci ilin bir payız günü “Anamın anasısan” deyə vəsf etdiyi doğma Azərbaycanına döndü. Əbədiyyətə Vətəndə qovuşmaq üçün.

Zakir MURAD

525-ci qəzet.- 2012.- 18 avqust.- S.18.