Taleh Həmidin adına verilmiş xoşbəxtlik...

ŞAİR DOSTUMUN 60 İLLİK YUBİLEYİNDƏ XATIRLADIQLARIM

Unutdum,

Ömrün uzaq bir qatarında

Xoşbəxtliyimi.

İtirdim,

Tələbəlik illərində

Qatarda itirdiyim

Çantam kimi...

Bu sətirləri Taleh Həmidin nə vaxt, taleyin hansı acı zərbəsindən sonra yazdığını indi dəqiq xatırlaya bilmirəm. Amma xoşbəxt anlarının, fərəhli günlərinin çox şahidi olmuşam. O anların, o günlərin uzaq illərdə qalanı da var, ən yaxın tarixlərdə yaşananı da...

Səhv etmirəmsə,1989-cu il avqustun son günləri idi. Baş redaktoru olduğu “Yeni fikir” qəzetinin birinci nömrəsi çıxmışdı. Xoşbəxt idi...

1991-cı ilin yayında birlikdə Moskvaya uçurduq. Onun şeirlərini rus dilinə tərcümə eləyən bir rus şairinin 50 illik yubileyində iştirak eləmək üçün. Uçmağa qanadı yox idi...

Günlərin birində məni “Yeni fikir”də aldığım maaşdan ikiqat çox əməkhaqqı ilə başqa bir işə çağırmışdılar. Bunu eşidən kimi dərhal qəzetin təsisçisi olan Dövlətnəşrkomun sədri, mərhum Rəşid Mahmudovun yanına getmiş, vəziyyəti danışmış və sevincək redaksiyaya qayıtmışdı: “Rəşid müəllim dedi ki, Müsəllimə yeni işdə təklif edilən məbləğdə maaş veririk və heç yana buraxmırıq”. Bu sözləri deyərkən qəlbən keçirdiyi məmnunluq hissi gözlərindən açıq-aşkar oxunurdu...

Allah Rəşid müəllimə rəhmət eləsin. Həmin gün, həmin an Taleh Həmidə xoşbəxt anlar yaşatmışdı... Biz yaşa dolduqca anlayırıq ki, bütövlükdə insan xoşbəxt ola bilmir. İnsan ömrü, sadəcə, xoşbəxt dəqiqələrdən, saniyələrdən və bir də bədbəxt dəqiqələrdən və saniyələrdən ibarət olur. Ömrümüzə birinciləri bəxş eləyənlərə isə həmişə minnatdarlıq borcumuz var.

Əslində, Taleh Həmidlə həmyerli olsaq da (hər ikimiz şəmkirliyik), bizi birləşdirən və yaxınlaşdıran qətiyyən bu amil olmayıb. Jurnalistikada ilk addımlarımı atan vaxtlarda mən gənc şair və publisist Taleh Babayevin imzasını yaxşı tanıyırdım və deyəsən, bir dəfə də görüşmüşdük. Heç demə, o da kənardan-kənara mənimlə maraqlanır, yazılarımı oxuyurmuş. Bunu 1989-cu ilin bir avqust günündə hiss elədim. Onda mən Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirib 4 il idi ki, “Azərnəşr”də redaktor işləyirdim. Hansısa iş dalınca getdiyim üçün nahar fasiləsindən bir az gec qayıtmışdım. Otağa girəndə iş yoldaşlarım dedi ki, şair Taleh Həmid gəlmişdi, səni axtarırdı, telefon nömrəsi qoyub, xahiş elədi ki, zəng vurasan.

Belə qəfil axtarış məni də şübhəyə saldı: xeyir ola? Axı biz heç düz-əməlli tanış deyilik... Qoyub getdiyi nömrəyə zəng etdim. Mətləbi uzatmadan Dövlətnəşrkomun orqanı kimi yeni qəzetin fəaliyyətə başladığını, özünün isə həmin qəzetə baş redaktor təyin olunduğunu bildirdi. Və məni də o qəzetə işə dəvət elədi - şöbə müdiri kimi...

Görüşdük və mən prinsipcə etiraz etmədiyimi bildirdim. Amma iş yerimdən - “Azərnəşr”dən də icazə almalıydım.

Bu təklif barədə “Azərnəşr”in o vaxtkı direktoru, rəhmətlik Əjdər Xanbabayevə məlumat verib, bu məsələyə münasibətini öyrənmək istədim. O, məni işdən buraxmaya da bilərdi. O vaxt belə şeylər də olurdu. Amma rəhmətlik Əjdər müəllim dedi:

- Orda maaş nə qədərdir?

- 200 rubl deyirlər... - mənim cavabım belə oldu.

O, stolunun siyirməsindən yeni qəzetin təsis olunması barədə qərarın surətini çıxarıb dedi:

- Düz deyirlər. Burda nə qədər alırsan?

- 180 rubl...

- Get, xeyirli olsun!

Beləcə, mən “Yeni fikir” qəzetində işləməyə başladım və Taleh Həmidin xoşbəxt günlərinin şahidinə çevrildim.

Və bu xoşbəxt günlərdən biri də Heydər Əliyevin Moskvada çıxan “Teatralnaya jizn” jurnalındakı müsahibəsinin 1991-ci ildə “Yeni fikir”də tərcüməsinin çap olunduğu gün idi. Taleh Həmidə xəbər vermişdilər ki, Heydər Əliyevin müsahibəsini Mərkəzi Komitədə kabinetlərdə stolun siyirməsində oxuyurlar. Qapını açıb içəri girən olanda siyirməni irəli itələyirlər ki, görən olmasın. Hamı bir-birindən xəlvət...

Bu xəbəri eşitmək həmin an Taleh Həmidin xoşbəxt olması üçün yetərli idi. Ona görə yox ki, o vaxt təqib və tənqid edilən Heydər Əliyev nə vaxtsa hakimiyyətə gələcəkdi, ona görə ki, Heydər Əliyevin o müsahibəsinə görə “Yeni fikir”in oxucularının sayı birə-beş artmışdı. Taleh Həmid bir qəzet readktoru kimi xoşbəxt idi.

Və bu xoşbəxtliyin bir müəllifi də rəhmətlik Əjdər Xanbabayev idi.

...Mən onda 4-cü mikrorayonda yaşayırdım. Səhər işə getmək üçün yolda avtobus gözləyirdim ki, “Azərnəşr”in direktoru Əjdər Xanbabayev özünün şəxsi “Jiquli”sini yanımda saxlayıb, maşına əyləşməyimi təklif etdi, yolumuz bir idi.

Onda 20 Yanvar faciəsi təzəcə baş vermişdi.

Maşına oturan kimi birinci sualı bu oldu ki, Heydər Əliyevin Moskvada daimi nümayəndəliyimizdə 20 Yanvar hadisələri ilə bağlı verdiyi bəyanatın lent yazısını görübsənmi?

“Yox” dedim.

Dedi, “evdə video-aparat da olmaz yəqin...”

“Yoxdur”,- dedim.

“Olsaydı, o lenti verərdim, baxardın”. Və sonra Moskvada baş verənləri birbəbir danışdı. Və birdən sözarası dedi ki, Heydər Əliyevin “Teatralnaya jizn” jurnalında müsahibəsi çıxıb, bizim qəzet redaktorlarının heç biri onu çap etməyə razılıq vermir, onu “Yeni fikir”də çap eləmək olarmı?

- Əjdər müəllim, mən Talehlə danışaram, - dedim,- məncə, problem olmaz, əksinə maraqlıdır...

İşə çatdıq və mən Əjdər müəllimin istəyini Talehə çatdırdım. Bu təklif onun üçün göydəndüşmə oldu. Və bir neşə dəqiqədən sonra mən jurnalı götürmək üçün Əjdər Xanbabayevin yanına qayıtdım.

Müsbət cavabla qayıtmağım onun kefini kökəltdi və jurnalı götürmək üçün növbəti gün saat 9-a vaxt təyin elədi.

Növbəti gün 9-da “Azərnəşr”də Əjdər müəllimin kabinetinin qapısını döydüm. “Gəl içəri, otur, jurnalı indi gətirirlər”, - dedi.

Bir az oturmuşdum ki, içəri tanımadığım bir adam daxil oldu və əlindəki diplomatı açdı, jurnalı çıxarıb Əjdər müəllimə verib çıxdı.

O çıxandan sonra Əjdər müəllim üzümə baxıb dedi:

- Tanıdın?

- Yox...

- Kişinin kürəkənidir, - dedi...

Mən bu adamın Mahmud Məmmədquluyev olduğunu çox sonralar bildim.

Taleh dərhal jurnalı tərcümə üçün tanınmış jurnalist və tərcüməçi Şakir Yaqubova göndərdi. O da mətni yüksək səviyyədə Azərbaycan dilinə çevirdi.

Bir neçə gün sonra iki səhifəlik müsahibə artıq “Yeni fikir”in çapa hazır versiyasında mətbəədə idi. O vaxt şəhərdə komendant saatı olduğundan (gecə saat 12-dən sonra küçəyə çıxmaq qadağan idi) biz qəzeti çap üçün təqdim eləsək də, çap prosesini gözləyə bilmədik. Yalnız növbəti gün qəzeti köşklərdə görəndən sonra anladıq ki, Heydər Əliyevin bədxahları bu müsahibənin çapa getdiyini görməyiblər və mane ola bilməyiblər. Qəzeti və müsahibəni köşklərdə görən Taleh Həmid xoşbəxt idi. Ən azı qəzetin əl-əl gəzəcəyini bildiyi üçün. Elə belə də oldu, qəzet əl-əl gəzdi...

Sonralar çox dəyişikliklər oldu. Heydər Əliyev deputat seçildi, Naxçıvan Ali Məclisinin sədri oldu və ilk dəfə Bakıya - Ali Sovetin sessiyasına gələndə fasilə zamanı parlament müxbirləri ilə foyedə mehriban bir görüşü oldu. Və onda bizlərdən bir-bir hansı qəzetdə işlədiyimizi soruşdu və növbə mənə çatanda “Yeni fikir” qəzetində işlədiyimi bildirdim. Dərhal onun müsahibəsinin ilk dəfə bu qəzetdə işıq üzü gördüyünü yada salıb, bizim qəzetin redaktoruna və kollektivinə salamlarını yetirməyi xahiş elədi.

Sonra yenə dəyişiklikər oldu. Heydər Əliyev yenidən hakimiyyətə gəldi və ulu öndərin “Teatralnaya jizn”dəki müsahibəsinin ilk dəfə hansı qəzetdə dərc olunması barədə iddialar başladı. Onda nə “Yeni fikir” yada düşdü, nə də Taleh Həmid. Əjdər Xanbabayev artıq dünyada yox idi. Taleh Həmid özü isə bu bəhsəbəsə heç qoşulmadı, başını salıb qəzetçiliyini elədi, şeirini yazdı. Hesab elədi ki, o, Heydər Əliyevin müsahibəsini verməklə öz redaktor borcunu yerinə yetirib və buna görə hansısa təmənna ummağın yeri yoxdur. Amma o vaxt elə bizim həmkarlarımız arasında kifayət qədər iddialı və təmənnalı adamlar var idi və onlar belə şeylərdən yararlanmağın yolunu da tapa bilmişdilər. Taleh Həmid o yolu axtarmamışdı, heç indi də, 60 yaşında da axtarmır.

...Bu yazının girişində Taleh Həmiddən misal gətirdiyim şeir belə bir bədbin notla başa çatır:

Təcili bir elan vermək

Keçir hərdən ürəyimdən.

Ağrılar var

Sinəm boyu

Yayılır.

Taleh Həmidin

Adına verilmiş

Xoşbəxtlik

İtdiyi üçün

Etibarsız sayılır.

Taleh Həmidin bu sətirləri hansı ağrılı duyğuların təsiri altında yazdığını xatırlamağa, anlamağa çalışıram. Bilirəm ki, yeniyetmə qızı Sevincin vəfatı onun xoşbəxt anlarının bir xeyli hissəsini dözülməz bir qəmlə, kədərlə əvəz eləmişdi. Sonra qardaşı Malikin vaxtsız vəfatı... Və yəqin şair ömrünün kədər fəsli onda gəlmişdi:

Ötən illərimə acı qatıbdı,

Səsimə səs vermir, yaman yatıbdı.

Yoxsa dincəlməyin vaxtı çatıbdı

Deyəsən, ay Taleh, yordum ömrümü.

Belə ağır faciələri yaşayan ömür yorulardı. Və yoruldu da... Düz on il əvvəl pozulan səhhətini bərpa etmək, itirdiyi sağlamlığını geri qaytarmaq sanki müşkülə düşmüşdü. Yanlış müalicə xəstəliyini şiddətləndirsə də, Taleh Həmid daxili iradəsini, mənəvi gücünü, həyat eşqini bir an belə itirmədi.

Gün var şirin, gün var acı

Mən dərd gördüm yox əlacı.

İstəmirəm taxtı-tacı

Yatmağa taxt axtarıram.

Bu misralar məhz o vaxt süzülüb ağ kağıza: ağrı-acı ilə mübarizə apardığı o çətin, əzablı günlərdə də Taleh Həmid yazıb-yaratmaq həvəsindən qətiyyən düşməmiş, ilhamının ovxarını əksiltməmişdi.

Onda bir az qəmli yazırdı, amma yazırdı...

Mən bütün yaşları bir yaşa qatdım

İçimdə sönməyən bir ocaq çatdım.

Hər gecə ölümlə baş-başa yatdım

Sabah açılanda “min şükür” - dedim.

Hər açılan sabaha şükür deyən Taleh Həmid həyatın bu ağır sınağını neçə illərdir geridə qoyub, şair-publisist kimi ədəbiyyatımıza, jurnalistikamıza yeni-yeni töhfələr verir.

Və “Taleh Həmidin adına verilmiş xoşbəxtlik...” indi etibarsız sayılmır! Çünki bu gün onun evi körpə Talehin (nəvəsi Taleh Həmidin) nəfəsi ilə yenidən xoşbəxtlik, sevinc, şadlıq ab-havasına bürünüb.... Taleh Həmidin adına verilmiş xoşbəxtlik tapılıb...

Qoy bu xoşbəxtliyin ömrü əbədi olsun!

Müsəllim HƏSƏNOV

525-ci qəzet.- 2012.- 23 iyun.- S.19.