İstefada olan generalla söhbətdən doğan yazı

YAXUD AZƏRBAYCAN POLİSİNİN AD GÜNÜNƏ “YANLIŞ NAXIŞ”

AZƏRBAYCAN POLİSİ – 94

Bir hadisə heç vaxt yadımdan çıxmır. 1995-ci ilin mayında Bolqarıstana rəsmi səfər edən Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyevi müşayiət edən mətbuat işçiləri ilə söhbət edən bolqar mütəxəssis bizi əməlli-başlı çaşqın vəziyyətə salmışdı. O, Azərbaycan, onun tarixi, coğrafiyası, mədəniyyəti, təbii sərvətləri haqqında bizə bəzi suallar verib cavablar aldıqdan sonra zəndlə üzümüzə baxıb sanki demək istəyirdi: tarixinizi yaxşı-yaxşı öyrənin. Rus dilində sərbəst danışan həmin bolqar Cənubi Qafqaz üzrə mütəxəssis idi və etiraf edim ki, onunu ölkəmiz haqqında biliyinə heyran qalmamaq mümkün deyildi. İçi mən qarışıq bəzilərimiz ona həsəd apara bilərdi.

Oxşar vəziyyətlə mən bir də 15-20 gün əvvəl Yessentuki şəhərində rastlaşdım. Sanatoriyada tanış olduğum, ünsiyyət qurduğum İvan Sergeyeviçin yaşı 75-i keçsə də, sağlam bədəni, MDB məkanında baş verən hadisələrə özəl münasibəti və dəmir məntiqi ilə məni hər dəfə, az qala, küncə qısnayırdı. O, keçmiş SSRİ Daxili İşlər Nazirliyində kifayət qədər sanballı vəzifə tutmuş istefada olan general-mayor idi. Artıq üçüncü axşam idi ki, biz gəzinti zamanı Rusiyanın NTV kanalı ilə hər gün saat 19: 30-da yayımlanan “Şef” kinoserialını müzakirə edirdik. Bu film Moskvadan Sankt-Peterburqa ezam olunan polis polkovniki Rostarquyevin və onun komandasının fəaliyyətinə həsr olunub. Filmin yaradıcı heyəti Piterin şöbə rəislərindən biri olan polkovnik Rostarquyevin timsalında Rusiya polisinin qəhrəman obrazını çox mükəmməl yaradıb. Polkovnikin mübarizə apardığı obyektlər mənşəyinə, formasına, fəaliyyətinə görə çox müxtəlifdir. Narkobaronlar, qanunsuz fəaliyyət göstərən kazinolar, əhalini və dövləti çapıb-talayan ofşor banklar, böyük bizneslə məşğul olan fırıldaqçı firma və evtikmə şirkətləri, kütləvi iğtişaş törədənlər və onların təşkilatçıları, müxtəlif vasitələrlə məhkumluqdan vaxtından tez azadlığa çıxan “yeraltı dünya”nın məşhur isimləri və sair. Söhbət əsnasında mən istefada olan general-mayorun diqqətinə çatdırdım ki, polkovnik Rostarquyev filmin müəlliflərinin xəyallarında yaratdıqları obrazdır və reallıqdan çox-çox uzaqdır. İvan Sergeyeviç məni zəndlə süzüb dedi:

– Rostarquyev kimiləri Rusiyada yüzlərlədir. Əfsus ki, biz onları vaxtında tanıyıb qiymətləndirə bilmirik. Bir də ki, jurnalist, ümumiyyətlə sən polisin fəaliyyəti ilə bağlı məlumatlısan?

– Müəyyən qədər.

– Elə isə keçmiş SSRİ-nin daxili işlər nazirlərindən kimi və necə tanıyırsan?

– Puqo yaddaşımda qalıb. O özünü kabinetində güllələdi. Brejnevin daxili işlər nazirinin müavini olan kürəkəni haqqında da o vaxtlar yaxşı söz-söhbət gəzmirdi – deyib fikrimi tamamladım.

İvan Sergeyeviç qəfil söhbətin mövzusunu dəyişib soruşdu:

– Sizlər Heydər Əliyevin avtobioqrafiyasını və fəaliyyətini yaxşı öyrənmisiniz?

– Əlbəttə, o, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri və ölkəmizin real müstəqilliyinin təminatçısıdır. Bu gün Azərbaycan Respublikasının əldə etdiyi bütün uğurlar onun strategiyasının təntənəsidir.

Fikrimi davam etdirmək istəyirdim ki, general sözümü kəsdi:

– Əzizim, mənə elə gəlir ki, bu gün Rusiyada yaşayan yaşlı nəsil və sovetlər dönəmində rəhbər vəzifələrdə çalışanlar Heydər Əliyevi daha yaxşı tanıyırlar. O, seçilən sovet rəhbərlərindən biri kimi yaddaşlara hopub və Rusiya üçün heç də az iş görməyib. Heydər Əliyev xüsusi istedad sahibi, böyük rəhbər idi. Bizlər- keçmiş Sovet İttifaqının hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərləri həmişə ondan öyrənməyə çalışır və açığını deyim ki, əməlli-başlı çəkinirdik. Azərbaycanda hələ sovetlər dönəmində, sonra da müstəqilliyiniz bərpa olunandan sonra qayda-qanunu yaradan o oldu. Başda Daxili İşlər Nazirliyi olmaqla, digər hüquq-mühafizə orqanlarının gücü ilə Moskva, mərkəzi hakimiyyət Heydər Əliyevin hüquq-mühafizə orqanları rəhbərlərinin seçimində zərgər dəqiqliyinə həmişə həsəd aparırdı.

Söhbətin bu yerində general mənə daha bir sual ünvanladı:

– Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi hər iki uzun zamanda neçə daxili işlər naziri ilə işləyib?

Ani fikirləşib suala cavab vermək istəyirdim ki, general məndən aralandı. “Sabah görüşərik”- deyə Kurort Parkının sol səmtində yerləşən imperator II Nikolayın vanna qəbul etdiyi binaya bir daha tamaşa etməyə yollandı. Mənsə otağa dönüb yaddaşımı təzələməyə başladım. Azərbaycan polisinin tarixi, onun fəaliyyəti haqqında çoxsaylı yazılarımı xəyalımda canlandırmağa çalışdım. Böyük öndərin söylədiyi bu fikirləri xatırladım: “1969-cu ilin iyulunda Azərbaycana rəhbər seçiləndən sonra həmin ilin sonunda mənim ilk addımlarımdan biri DİN-də yaranmış ağır vəziyyəti aradan götürmək oldu. DİN rəhbərliyində dözülməz bir vəziyyət yaranmışdı. Onlar əhali arasında hörmətlərini itirmişdilər. Alınan şikayətlər həddindən artıq çox idi və mən DİN rəhbərliyində ciddi dəyişikliklər etmək zəruriyyətində idim. Mən bu addımı atarkən şübhəsiz ki, həmin vəzifəni, o sahəni- dövlət üçün mühüm olan sahəni etibarlı, bu işi apara biləcək, sədaqətli bir adama tapşırmalı idim. Mən Arif Heydərova çox inanırdım, etibar edirdim. Ona görə də mən onu daxili işlər naziri təyin etdim. Mən o vaxt Azərbaycanda rəhbər olarkən o, əsas dayaqlarımdan biri olub”.

Daha sonra mən ümummilli liderin xalqın tələbi ilə yenidən hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra DİN-in rəhbər işçilərinin iştirakı ilə Prezident Aparatında keçirdiyi müşavirə zamanı söylədiyi fikirləri yadıma saldım. O vaxt prezident belə deyib: “Respublikanını bu ağır vəziyyətində qarşımızda duran vəzifələrin yerinə yetirilməsi, DİN-in, onun orqanlarının fəaliyyətindən çox asılıdır. Məni şəxsən bir prezident kimi narahat edən odur ki, DİN böyük qüvvəyə malik olsa da, qarşısında qoyulan vəzifələri yerinə yetirə bilmir. Cinayətkarlıq həddən çox artıb. İnsanların hüquqları tapdanır. DİN-in, onun orqanlarının ətrafında qeyri-sağlam mühit var. Bu orqanın bəzi idarələri nazirliyin rəhbərliyi tərəfindən nə üçün idarə oluna bilmir?”

Dövlət başçısı bəzi mülahizələri və çıxışları dinləyir, öz qərarını belə açıqlayır: “Daxili işlər naziri vəzifəsinə Ramil Usubovu təyin edirəm. Ramil Usubova tam inanıram, prezident kimi ona etimad göstərirəm”.

Reallıq odur ki, ümummilli lider Azərbaycana rəhbərlik etdiyi hər iki dönəmdə daxili işlər naziri vəzifəsinə təyin etdiyi şəxsləri əvəzləməyib. Cəfər Vəliyevin daxili işlər naziri vəzifəsinə təyin edilməsi isə Arif Heydərovun qətlə yetirilməsindən sonra baş verib.

Mən generala verəcəyim cavabda ümummilli liderin daxili işlər naziri vəzifəsinə təyinatda əsas götürdüyü prinsipi də müəyyənləşdirdim: etibar, sədaqət, peşəkarlıq.

İvan Sergeyeviçlə növbəti görüşümüz zamanı onun daha hansı istiqamətdən “atəş açacağını” bilmədiyimdən Azərbaycan polisinin tarixi fəaliyyəti ilə bağlı bəzi məqamları da özüm üçün bir daha yəqinləşdirdim. Yəqinləşdirdim ki:

– Azərbaycanda ilk uyezd polis idarələrinin əsası 1840-cı ildə qoyulub. Həmin idarələr ilk vaxtlar Bakı, Gəncə, Şamaxı, Naxçıvan, Quba, Şuşa və digər bölgələrlə fəaliyyət göstərməklə tədricən ölkə ərazisini bütövlükdə əhatə edib. Belə vəziyyət 1918-ci ilin aprelinədək davam edib. Daşnak Şaumyanın rəhbərliyi ilə Bakı Xalq Komissarları Soveti yarananda o, özünün Daxili İşlər Komissarlığını da təsis edib. Bolşevik Alyoşa Caparidze onun ilk rəisi olub.

– Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə – 1918-ci il iyulun 2-də ölkəmizin tarixində ilk dəfə müstəqil polis qurumları yaradılıb. Cümhuriyyətin ilk baş naziri və daxili işlər naziri vəzifəsini Fətəli xan Xoyski tutub. Xoyskidən sonra daha beş nəfər- Cavanşir Behbudov, Xəlil bəy Xasməmmədov, Nəsib bəy Usubbəyov, Məmmədhəsən Hacınski, Mustafa bəy Vəkilov daxili işlər naziri vəzifələrində çalışıblar.

– 1920-ci ilin aprelində bolşevik Rusiyası Azərbaycanı işğal edəndən sonra ilk daxili işlər naziri vəzifəsinə Həmid Sultanov təyin edilib. Sovet Azərbaycanı dövründə 14 nəfər bu vəzifəni tutub. Onlardan üçü milliyətcə rus olub- Stepan Fyodoroviç Yemelyanov (08. 1929- 02.1941),Qusanov Anatoliy Mixayloviç ( 08.1953- 25. 03. 1954), Bulıqa İvan Yevistofiyeviç ( 30.04.1954- 10.07. 1956)

–Torpaqlarımızın azadlığı və suverenliyi uğrunda gedən döyüşlər zamanı 931 nəfər polis əməkdaşı şəhid, təxminən bir o qədər də əlili olub. 65 nəfər polis əməkdaşı Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülüb.

Generalla növbəti görüşə həm bu, həm də digər faktlarla özümü hazırlayıb getdim. Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan polisinə göstərdiyi qayğı və diqqəti, bu orqanda aparılan islahatları əks etdirən bəzi məlumatları da qeyd etdiyim dəftərçəmi çıxarıb tələbə müəlliminə imtahan verirmiş kimi onun qarşısında dayandım. O isə dəftərçəmi nəzakətlə büküb mənə qaytardı. “Bütün bunları Bakıya dönəndə yazar və çap etdirərsən. Deyəsən, sizdə iyulun 2-si Polis Günüdür. Həm də təbrik etmiş olarsan. Kim bilir, bəlkə, yaşlı zabitlərdən və DİN-in keçmiş rəhbər işçilərindən məni xatırlayan oldu. Mən istefada olan polis general-mayoru kimi Ali Baş Komandan başda olmaqla Azərbaycan polisini ad günü münasibətilə təbrik edirəm. Onlara cinayətkarlığa qarşı mübarizədə, ölkənin təhlükəsizliyinin təmin olunmasında, sabitliyin və insan hüquqlarının qorunmasında yeni-yeni uğurlar arzulayıram”-dedi.

Qarışıq fikirlər içərisində Bakıya döndüm. Hələ də “Şef” filminin və istefada olan generalla olan söhbətlərin təsirindən çıxa bilməmişəm. Düşünürəm, görəsən, bizdə bənzər filmlər niyə çəkilmir? Azdımı Azərbaycanın qəhrəman polis əməkdaşları? Bütün həyatını cinayətkarlığa qarşı mübarizəyə həsr edən, hər an ölümlə burun-buruna dayanan, içdiyi anda sədaqətlə xidmət edərək şəhidlik zirvəsinə ucalan Azərbaycan polisinin ölməz obrazı niyə ən yüksək səviyyədə ekranlaşdırılmasın? Hələ bir düşünün, bircə gün onlar fəaliyyətlərini dayandırsalar, nələr baş verər? Təsəvvür etmək belə çətindir.

Bu yazıya nöqtə qoymazdan əvvəl ümummilli liderin Azərbaycan polisinin yaranmasının 84-cü ildönümünə həsr olunan təntənəli mərasimdə söylədiyi fikirləri bir daha oxuyuram: “Daxili işlər orqanları Azərbaycan dövlətinin əsas sütunlarından, dayaqlarından biridir. Polis Azərbaycan dövlətinə, dövlətçiliyinə xidmət edir, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinə xidmət edir. Ona görə də bu gün bizim hamımızın bayramıdır”.

İyulun 2-si hamımızın bayramı olduğundan, mən də həmişə Azərbaycan polisinin tarixi və fəaliyyətindən yazan bir jurnalist kimi, bütün polis əməkdaşlarını peşə bayramı münasibətilə ürəkdən təbrik edir, müstəqil Azərbaycan Respublikasına və xalqına xidmətdə başucalığı, şəxsi həyatlarında xoşbəxtlik arzulayıram.

İllərdir ki, iyulun 2-də mətbuatda Polis Günü münasibətilə analitik təhlilə söykənən, əhatəli yazılarla çıxış etmişəm. Bu dəfə isə tamam başqa forma və tamam başqa səpkidə bir yazı alındı. Mənim yazılarımı izləyənlər yanaşma tərzini və formanı yanlış da hesab edə bilərlər. Belə olarsa, heç də incimərəm. “Yanlış da bir naxışdır” – deyib atalar.

“Yanlış naxışlı” yazının müəllifi: Səyyad AĞBABALI

525-ci qəzet.- 2012.- 29 iyun.- S.4.