Sabir Rüstəmxanlının “Əbədi sevdası”

...Bu gün elə iddialar eşidirsən ki, təəccüblənməyə bilmirsən. Kimsə sözü hörmətsiz edən cızmaqarası ilə gah dili yaşatdığından dəm vurur, gah da Allahın onu seçib xüsusi istedad verməsindən danışır. Amma imzalar içində SÖZÜ boy verən və bir azadlıq mücadili kimi sözünü qanıyla yazan, elə buna görə də xalqın şairi adını qazanmış Sabir Rüstəmxanlı:

Dərdli deyingən olar

Deyirlər.

Mənim dərdim artdıqca

Dilim bağlanır,

Özümə çəkilirəm.

Qayadan uçan suyam

İçimə tökülürəm...

– söyləyir.

8-9 il əvvəl ondan müsahibə götürmüşdüm. Yadımdadır ki, ədəbiyyat söhbəti olduğu üçün şad olduğunu söyləmişdi. Şairin siyasəti elə onun sözü deyilmi? Sonra onu bir az da yaxından tanıdım. Bir gənc qız, özü də Qarabağdan didərgin, atasını-anasını müharibədə itirmiş, bir az özünə inamsız olan müəllif hansısa bir tədbirdə ona kitabını bağışladı və onu sabah “Vahid” Poeziya Evində keçiriləcək təqdimat mərasiminə dəvət etdi. Tədbir 20 noyabra təsadüf edirdi. Sabir müəllim səhər 11-də başlanan tədbirə üzündəki xəfif təbəssümə bənzəyən böyük bir çiçək dəstəsi ilə gələndə çoxu təəccüblənmişdi. Ürəkdolusu çıxış elədi, 20 noyabr faciəsini xatırladan şair o gün Qarabağın o zərif səsindən danışdı. Və bu mənim yaddaşıma həkk olundu ömürlük. Bu günlərdə elə uzaqdan-uzağa hiss elədim ki, Sabir müəllim də, Aqil Abbas kimi, adamlara elədiyi yaxşılıqları unudur. Nədən ki, onların Vətənə, adamlara, müəlliflərə münasibəti hansısa bir təmənna xatirinə yox, öz könül səslərini dinləmələri ilə bağlıdır. Fəqət kimsə bu sevgini, qayğını şairin Vətən sevgisini qısqananlar kimi unudur, kim isə fürsət axtarır o yaxşılığın cavabını qaytarmaq üçün. Nədənsə Sabir Rüstəmxanlının “Təhsil” nəşriyyatında yenicə çapdan çıxmış “Əbədi sevda” adlı kitabını əlimə götürəndə bunları düşündüm.

Düzü, hələ kitabla tanışlıqdan əvvəl elə düşünmüşdüm ki, yəqin, kitabın adı sevgi şeirləri ilə bağlıdır. Amma sonra gördüm ki, canlı “Dərd muzeyi” olan könlü-gözü Vətən yanğılı, yurd nisgilli şairin bütün istəklərinin sonu gəlib uğruna can qoyduğu o taylı-bu taylı bütöv Azərbaycan sevdasına çıxır. Bu şeirlərin elə oxunaqlı dili var ki, kitab əlindən yerə düşmək istəmir və bir də baxırsan gecə yarıdan keçib artıq. Həm də bu şeirlər şairin şəxsiyyəti ilə o qədər uyarlıq təşkil edir ki, ona görə belə ciddi, qüvvətli, alovlu, maraqlı və səmimidir.

“Əbədi sevda” adlı bu 576 səhifəlik, şeirlər və poemalardan ibarət olan kitabda əsərlər ayrı-ayrı bölmələr daxilində oxucuya təqdim olunur. Beləliklə gəlin “İçimdə dərd ağacı” adlı birinci bölməyə nəzər salaq. “Vətən” adlı bu çox sevdiyim şeir mənə çoxdan tanış olsa da ilk dəfə oxuyurmuş kimi təsirlənirəm. Şeir adamın sanki yaddaşını dindirir:

...Bir əlçim buluddu,

Bir ömür umuddu,

Bir içim sudu.

Yandıqca odlanan ocaqdı,

Daddıqca dadlanan arzudu.

Bir dərə bahar leysanıdı,

21 Azərin qanıdı,

Cavad xanın qətl yeridi,

Sabirin “Fəxriyyə” şeiridi,

Dağları dumanda itən-

Vətən...Vətən!

Və ya “Zaman məndən keçir” şeirində

Min ilin qanıdır –içimdə diri,

Dünyada kim ölür? Yaddaşı itən!

Ürəyim bir qaçqın düşərgəsidi,

Keçir körpələrin göz yaşı məndən.

Söyləyir Yurdun cəfakeş şairi. Sonra “Yurdun bayrağı” bölməsi gəlir. “Qorxum qalmadı” şeirinin sonunda şair ümidlə səslənir:

Qayıtdı, qayıtdı

Bayrağımın əsl rəngi,

İlhamın qanadı,

Günəşin odu...

Torpağım azadlıq doğacaq sabah!..

Qorxum qalmadı!..

Bu bölmədə şairin Vətənə həsr olunmuş himni də var, marşı da. Müəllifin söylədiyi “Marş” düşünürəm ki, ana yurdu düşmən əsirliyində olan hər birimizin marşı”dı:

Babaların igid ruhu dirildi

Qisas deyir türk yaddaşı – şanımız.

Ömür bizə Vətən üçün verildi,

Qurban getsək, halal olsun qanımız.

“Mən demədim” adlı bölümdə isə diqqətimi “Xocalıdan sonra” adlı şeir daha çox çəkir:

Xocalıdan sonra özümdən zəhləm gedir,

Qohumumdan, qonşumdan,

“Müstəqillik yolundan”,

“Azadlıq vuruşundan”,

görüşümdən, şeirimdən, sözümdən

zəhləm gedir!

“Tanrıyla görüş” bölməsindəki “Anam” adlı şeiri bu mövzuda yazılan şeirlərdən özünəməxsus doğmalığı və canlılığı ilə seçilir:

Dağların başında, qəm dumanında

Sirrinə sığınan qalaça – anam!

Ruhum yaşadıqca, sözüm durduqca

Sözümün canıtək qalacaq anam!

“Dostların qəlbimdə ucalan yeri” bölməsindəki şeirləri oxuduqca həm də müəllifin məsləkdaşı böyük şair X.R.Uluturku düşünmüşəm nədənsə. Və bir də baxdım “Xəlil Rzaya mərsiyə” şeiri könüldən xəbər bilən kimi özünü yetirdi:

Turan çələngi hördün Türküstanın səsindən,

Altaydan Ağdənizə yürüşlər həvəsindən,

Azadlıq ruhun uçdu ömrün dar qəfəsindən,

Odum, odqoruyanım, Ulutürk Xəlil Rza,

Ölümündən doğulan, ey böyük Xəlil Rza!..

“Təklik” bölümündə şair yaşadığımız zamanın və adamlarımızın bu günkü düşüncələrini reallıqla əks etdirir. Doğrudan belədi, kimi dindirirsən başqasından gileylənir. Bir də baxırsan adam özü o danışdığından da betərdi...

Dünya söz böyütmür, qeybət böyüdür!

Bütün qeybətlərə –”qardaşlıq” qəbri!

Qeybət məzarlığı çiçək-çiçəkdir.

Bu şeytan toxumu düşməyən yerdən

Ruhumuz təzədən göyərəcəkdir!

“Qoşmalar, gəraylılar” adlı bölümdə isə adından da göründüyü kimi şairin bu janrda olan şeirləri yer alıb:

Çəkdim sinəmə tüstütək,

Mən bu xalqın min ahını.

Ovxarladım hər sözümlə

Pas aparan silahımı.

“Qorusun” adlı bu şeirdə şair

Ev tikənəm, qonşum quyu qazandı,

Sağ əl yazır, sol əlimsə pozandı,

Başqasına cavab vermək asandı,

Allah bizi özümüzdən qorusun.

– deyir. Amin!

Bu da “Mahnılar”. Bu bölmədə şairin nəğməyə çevrilmiş şeirləri verilib. Musiqisi Gülər Həsənovanın olan “Gecdi daha” mahnısının sözləri həqiqi sevgini əks etdirməsi ilə unudulmazdı...

Tanımışam axır səni

O xəyallar keçdi daha.

Sən ömrümün bir parçası-

Səndən qopmaq gecdi daha.

“Dünya ovcumdadır” bölümündə şairin səfərləri, onun üz tutduğu məkanlardan dünyaya, insanlara səslənməsi öz əksini tapır. “Mən yol dəlisiyəm” şeirində deyilir:

Mən yol dəlisiyəm,

Yürüş dəlisi,

İstər aran olsun, istər dağ olsun.

Hər izin, cığırın sonu üç nöqtə...

Qoy onu yenidən uzatmaq olsun.

“Türkiyə duyğularından” “Son nəğmədə” isə ayrı bir poetik ruh var:

Qızıl yarpaqlar yağır,

Mən də onlardan biri.

Düşmüşəm eyvanına

Yox kimsənin xəbəri

Budaqlar məni atdı,

Səndən niyə küsürəm.

Son nəğməm fəryad çəkir

Deməyə tələsirəm.

Bu da “Kiçik şeirlər” bölməsi. Şeirlər kiçik həcmli olsa da məna böyüklüyü ilə diqqəti çəkir.

Dağ çayı yatağına sığmır,

Mən səbrimə

Dağ çayı düzə tələsir,

Mən qəbrimə!

Bu bölmələrdən sonra şairin “Orxonla görüş” və “Atəş böcəyi”(Mahmudəli Çehrəqanlıya) adlı poemaları gəlir. Şairin şeirlərinin ruhu poemalarında da öz əksini tapır. Yəqin ki, şairin hər kəlməsində ürəyi olan yazıları haqqında ən dəyərli sözü tənqidçilər söyləyər... Mən isə bir oxucu kimi qələminə və şəxsiyyətinə böyük hörmət bəslədiyim, “Əbədi sevda” adlı bu kitabından aldığım zövqə, yaşadığım həyəcanlara görə müəllifə təşəkkür edir, yeni uğurlar diləyirəm...

Mina RƏŞİD

525-ci qəzet.- 2012.- 13 noyabr.- S.7.