Əjdər OL!

Təsəvvür edin ki, iyul ayında ürəyin istəyən iki- üç dostunla İsmayıllıya- istirahətə gedirsən. İndi də fikirləşin ki, düz - dünyanı selləmə yağış tutub, sizin də maşınınız, təkəri partladığı üçün palçıqlı kənd yolunda qalıb. Bərk dilxorsunuz. Üstəlik də, toya tələsirsiniz.

Bax, Əjdər Ol haqqındakı bu yazını ikinci variantdakı adamların ovqatı ilə qələmə alıram. Yəni, bu başdan ürəyində “Əjdəri yaxşı tərifləyəcək” fikri ilə əllərini ovuşduran bəzi yaxın, uzaq dostlar yüz faiz arxayın olsunlar ki, düşündüklərimi elə düşündüyüm kimi yazacağam- bəzəksiz- düzəksiz. Nə isə, başladıq.

Qısa deyim, indiyə kimi Əjdər Olun poeziyası və nəsri haqqında çap olunan əksər yazılar mənə tərif kimi görünüb, canıma yatmayıb. Mən demirəm ki, o məqalə, yaxud resenziyaların müəllifləri, üzr istəyirəm Əjdəri “yıxıb-sürüməlidirlər”. Yox, sadəcə, onlar məncə, ölçünü- biçini gözləməyiblər. Nəinki ədəbi tənqiddə, ümumiyyətlə, insanın bütün işlərində- bu yemək- içməyə də aiddir, danışmağa da, gülməyə də- bir qoruq- qaytaq olmalıdır. Həddi aşanda hər şey baş- ayaq olur. Məni qınamayın, onu da gizlətmirəm ki, Əjdəri öyən yazıları oxuyanda, hərdən düşünürəm ki, deyilənlər doğrudursa, mən Qorxmaz çox xoşbəxt adamam, çünki Yeseninlə, nəinki eyni şəhərdə yaşayıram, hətta onunla dostam, arada çay içirik də.

Burda haşiyə çıxmasam olmaz. Arada dost- tanışlardan kimsə sözün şitini çıxaranda, yaxud haqsız danışanda araya söz qatıram.

Nəsiminin bir “Etməgil” rədifli qəzəli var:

Üzünü məndən nihan, etmək dilərsən, etməgil!

Gözlərim yaşın rəvan etmək dilərsən, etməgil!

Sən sözün gözəlliyinə bax: “etməgil”. Və bu sözü bir- iki dəfə təkrarlayıram. Beləcə, söhbətin məcrasını dəyişirəm. İndi, yazımın bu məqamında böyük Nəsiminin bu “etməgil”i hardan gəlib yadıma düşdü, bilmirəm.

Qoy heç kimin ürəyində xal qalmasın: mən Əjdərin dostuyam. Bir- birimizin xeyir- şərinə getmişik. Uşaqlarım onu televizorda görən kimi tez qışqırırlar: “Ata, gəl, Əjdər əmi danışır”.

Münasibətlərimiz quzey qarı kimi tərtəmizdir. Sadəcə, mən xətrini istədiyim bir adam haqqında şit- şorba yazılar oxumaq istəmirəm. Üstəlik də...Bu yerdə indiki ədəbi aləmdə tez- tez rastlaşdığım bir xəstəlikdən ikicə kəlmə demək istəyirəm. Deyək ki, üç yazar oturub çay içir. Dəxli yoxdur, onlardan hər hansı biri çaypulunu verib gedən kimi, qalan ikisi anındaca onun arxasınca mütləq və mütləq rişxəndlə deyir: “ Bu da özünü şair sayır. O nə hekayə idi o yazmışdı? Özüm ölüm, oxumaq olmur. Əşi, yazma da”. Hamısı olmasa da, göydəki Tanrı şahiddir ki, çoxu mən deyən kimidir. Bir dəfə söhbətləşəndə, nə dedimsə- Vallah, yadımda deyil- Əjdər tutuldu:

- Qorxmaz, sən nə qırmızı adamsan?!- dedi.

Tək Əjdər yox, bütün dostlarım- onlar azdır- bilir ki, mən “qırmızı”yam. Üç saat çay içdiyin dostunun arxasınca danışmaqdansa, elə sözü rəngləmədən, ütüləmədən, yəni, qırmızı şəkildə üzə demək, daha yaxşıdır. Əslində, Əjdər də dostlar haqqında yazanda ütüdən istifadə etmir. İnanmırsınızsa, onun Namiq Abdullayev, Rafiq Tağı və Əlisəmid Kür haqqındakı esselərini oxuyun.

Mən Əjdərlə 1988- ci ildə, yazıçıların Şüvəlandakı Yaradıcılıq Evində tanış olmuşam. İş yoldaşı idik. İmzasını isə mətbuatdan tanıyırdım. Onda, ilk baxışda mənə ətiacı adam təsiri bağışladı. Çox sərt, özündənrazı və ciddi bir görkəmi vardı. Bizi doğmalaşdıran fantast yazıçı Namiq Abdullayev oldu. Bircə cümlə ilə deyim ki, evi olmadığı üçün gözəl Namiq müəllim Yaradıcılıq Evində yaşayırdı .Çox qəribədir ki, ilk günlərdən ciddi xasiyyətinə görə, Əjdərə “çinovnik” deyirdim. Qabağa gedib deyim ki, “çinovnik” məsələsində, Əjdərlə bağlı səhv etməmişəm.

Deyəsən, 1989-cu ilin avqustuydu. Yazıçılar Evinin köhnə korpusunun ikinci mərtəbəsindəki eyvanında yazıçı Namiq Abdullayevlə söhbətləşirdik. Gecə saat on iki olardı. Birdən Namiq müəllim şarappadan qayıtdı ki, içmək istəyirəm.

- Bu gecə yarısı hardan araq tapaq?- könülsüz- könülsüz dilləndim,- səhər açılar, gedib alıb gətirərəm.

- Sən dəqiq bilirsən ki, səhər açılacaq?

Yenə də dilimi sürüməyə başladım:

- Bunu mənə günorta deyəydin, alaydım da.

- Günorta özüm almışdım, Əjdər qamarlayıb qoydu seyfinə.

Ədəbi aləmdə olanlar bilir ki, araq- Namiq müəllimin ən zəif yeriydi. Əjdər də içki məsələsində ona Ağa Məhəmməd Şah Qacar kimi yanaşırdı. Qoymurdu bütün pulunu içkiyə xərcləsin. Hətta çox vaxt pensiyasını və qonorarını əlindən götürər, özü də üstünü düzəldib, ona ayaqqabı, pal- paltar alar, bir də şəhərə gedib- gəlməyə cibxərcliyi verərdi.

- Əjdər açarları evə aparmır,- Namiq müəllim ümidlə dilləndi.

Hər şey mənə aydın oldu. Əjdərin iş otağının pəncərəsi yerdən yarım metr hündürlükdəydi. Çürümüş mıxları əyib, böyük lay şüşəni rahatca çıxartdım. Stolun üstündəki açar topası ay işığında parıldayırdı...

On dəqiqədən sonra eyvanda oturub, dünyanın gözəlliyindən danışırdıq. Yazıçı dostumun kefi açılmışdı.

Bəli, Əjdər Namiq müəllimi içkidən aralandırmaq, bir növ, onu xilas etmək istəyirdi. Ancaq dərindən fikirləşəndə, elə mənim bu hərəkətimi də Namiq müəllimi xilas etmək kimi yozmaq olardı.

Dostluq etdiyimiz yazıçı Rafiq Tağı Əjdərə “dövlətçi” deyirdi. Arada onun vətən, torpaq, müstəqillik və azadlığımıza həsr etdiyi şeirlərindən misallar gətirərdi. Sözünü də həmişə belə tamamlayardı: “ Gör nə qədər isti yazıb?!”. Münasibətlərimizin istiliyini bilməyiniz üçün bir məqamı da vurğulamalıyam . Mən, Rafiq və Əjdər imkan olan kimi, metronun “N. Nərimanov” stansiyasına bitişik bağda görüşüb çay içərdik. Yaxud da tez- tez telefonla danışardıq. Rafiqin sağlığında, Əjdərlə telefondakı əksər dialoqlarımızın “Salam- əleyküm” hissəsini nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm:

- Salam, Əjdər.

- Salam. ( səsindən buz sallanıb)

- Təzəcə Rafiqlə danışdım, səndən yaxşıca döşədik.

- Bildim- (buz yerindədir)

- Rafiq mənə tapşırdı ki, səninlə danışanda sözümü qısa eləyim, vaxtını almayım.

- Düz deyir, sözünü qısa elə (buz yaşıla çalmağa başlayır- qalınlaşır).

Yazı yorucu olar deyə, bu dialoqu uzatmaq istəmirəm.

Əjdərlə münasibətlərimiz dostluq həddinə çatan vaxtlarda ürəyimi deşən bir sözü dilimə gətirdim: “ Sən qəzet- jurnala normal bir şəkil verə bilmirsən? Sifətində bir az təbəssüm olsun da”. O, nə desə yaxşıdır: “ Elə ən təbəssümlü şəkillərimi seçib verirəm”. Mən belə başa düşürəm ki, Əjdərə görə, kişinin üzündə təbəssüm zəiflik əlamətidir. Neyləyəsən, bu adam, gülmək bir yana, təbəssümü də özünə yasaq edib. Qoy bu sözü də deyim: gözəl bir məclisdir, necə deyərlər süfrədə can dərmanı var. Mənim şair dostum başlanğıcda qədəhə süzülən əlli qram arağı sürüdə- sürüdə gətirib çıxarır məclisin sonuna. Görürsən ki, onun da yarısı qədəhdə qalıb. İndi, gəl, çatlama! Yox, səhərdən bəri dediklərim, görürəm ki, Əjdərin portretini tam işıqlandıra bilmir. Onda, qoy birini də deyim: hə...evdən mənə zəng edirlər ki, kənddən anam gəlib. İnanın ki, onda, az qalır, iş yerimin beş addımlığındakı teleqüllənin üstünə çıxıb, ordan evə uçum. Bu mən. İndi keçək Əjdərə. Təsəvvür edirəm ki, AzTv-nin diktoru, dostum Nəsimi əlində kağız, həyəcan içində studiyaya doğru qaçır:- “Qorxmaz, ordumuz Xankəndini ermənilərdən təmizləyib. Gedirəm xəbəri oxumağa!” Mən də sevincək, ürəyim ağzımdan çıxa- çıxa Əjdərə zəng edirəm: “Xankəndini almışıq!” İndi, sizcə, Əjdər mənə necə cavab verər? Yüz il düşünsəniz də, yenə tapa bilməzsiniz. “ Bəs necə olmalıydı?” Özü də bu sözləri çox sakitcə, tövrünü pozmadan deyəcək. Sonra da mütləq əlavə edəcək: “Bir az iş çoxdu, axşam görüşüb söhbət edərik. Başqa sözün yoxdu ki?” Gəl, indi dağılma! Bu situasiyada belə sakitcə danışan, daha doğrusu, adamı öldürən Əjdərin adi telefon zənglərimə necə cavab verdiyini, yəqin ki, təsəvvür edirsiniz. Ancaq tələsməyin. İndi sizə elə gəlir ki, Əjdəri artıq tanıyırsınız. Yox, bir az səbr edin.

Rafiqin Əjdərlə bağlı danışdıqlarından: “Əjdər mənə gecə zəng elədi ki, sabah bütün millət bulvarda olacaq, türk şahinlərinə baxacaq, biz də bir yerdə gedərik. Qayıtdım ki, Bakının hansı tərəfində durub baxsan, göydəki Türk təyyarələrini görə bilərsən. Mütləq bulvara getməliyik? Qısası, sözləşdiyimiz vaxtda bulvarda olduq. Dənizkənarı parkda əsl bayram idi, böyük təntənə yaşanırdı, hamı sevinirdi. Doğrudan da, Türk şahinləri səmada böyük ustalıq nümayiş etdirirdilər. Fərəhdən köksümüz qabarmışdı. Gördüm ki, Əjdər dodağının altında nəsə danışır. Demə, təyyarəçilərin göydə göstərdikləri çox mürəkkəb “tryuklar” onu həyəcanlandırıb. Ona görə də, Əjdər Allaha dua edirmiş ki, Türk şahinlərinə heç nə olmasın. Mən ona nahaqdan “dövlətçi” demirəm ki!”.

Yadımdadır, Rafiq bu danışdıqlarını tam səmimi qəbul edəcəyimə şübhə etdiyi üçün, daha doğrusu, “çürükçü” olduğumu bildiyi üçün, köməkçi arqumentlərə əl atırdı: “ Gəl, düzünü deyək də. Yazı- pozu öz yerində, ədəbi aləmdə bu qədər adam tanıyırsan. Onların içində beş- on keyfiyyətli adam varsa, biri Əjdərdir”. Razılıq əlaməti olaraq başımı yelləsəm də, Rafiq söhbətin bu məqamında düz gözümün içinə baxıb, sözlərinə inanıb- inanmadığımı yoxlamaq istəyir. Hər halda, sözlərinin boşa getmədiyinə əmin olur.

Burda bəstəkar Azər Dadaşovun bir sözü yadıma düşür. O deyir ki, hərdən ruhdan düşəndə, güzgünün qabağında durub özümə əmr edirəm: Azər Dadaşov, Əjdər ol.

Belinskinin, təxmini yadımda qalan belə bir fikri var: yaşamadıqlarını yazan şairin işi çör- çöplə oynamaq kimi bir şeydir, yəni, onlarda sənətdən əsər- əlamət olmur. Bu fikri tərsinə çevirəndə belə alınır: şair, həqiqətən yaşadığı hiss- duyğuları qələmə alanda, oxucu ona inanır. Əjdərin vətən, torpaq, istiqlalımız haqqındakı şeirləri, Rafiqin dediyi kimi, çox istidir, çox səmimidir. Yəqin bu istiliyin, səmimiliyin səbəbini də Belinskinin bu fikrində axtarmaq lazımdır.

Mən indi Əjdərin “Azərbaycan”, “ Oxşama”, “Gözaydınlığı”, “Soyadım, adım Vətən” şeirlərini oxuyanda, görürəm ki, bəzi şairlərimizin gözdən saldığı, bezdirdiyi “ vətən” mövzusu şair dostumun qələmində, həqiqətən də, kama çatır. Bu mövzu öz ucalığında durur. Əjdər bu şeirlərində vətəni Abbas Səhhət nəfəsi ilə vəsf etmək gücündə görünür. Sözləri boğazdan yuxarı deyil, ürəkdən gəlir. Baxırsan ki, şair bu şeirləri qələmlə yox, ürəklə yazıb. Elə Rafiq sağlığında “dövlətçi” deyəndə, daha çox Əjdərin vətənə möhkəm bağlılığını nəzərdə tuturdu.

Yaxşı, belədə, istər- istəməz, sual olunur: Bəs, Əjdərə qarşı məndə bu soyuqluq hardandır? İyirmi beş ilə yaxındır çörək kəsirik. Həmişə mənə hörmətlə yanaşır. Dar günlərimdə mənə qardaşlıq edib. Qürurludur, özünü həmişə ağayana aparır. Sözünün sahibidir. Sözü üzə deməkdə məndən də qırmızıdır. “O olmasın, bu olsun”da Rza bəy demişkən, bəs Əjdərin nəyi xoşuma gəlmir? Hə...Bu sualı özümə çox vermişəm. Yox, hələ dayanın. Vicdanın oyanmağı yaman olur. Deyəcəklərim çoxdur. Əjdər 2008- ci ildə çapdan çıxmış şeir kitabımın redaktoru olub. O kitaba ön söz də yazıb. Yeri olsa da, olmasa da- məndən inciməyin- həmin “ ön söz”dən üç- dörd cümlə misal gətirəcəyəm: “ Neçə illərdir radioda, televiziyada, qəzetlərdə jurnalistlik edən Qorxmaz Şıxalıoğlunun bir kitabçalıq şeiri də var. Hesaba vursaq, hələlik onun ömrünün hər ilinə bir, uzaqbaşı iki şeir düşür. Və mən həmin poetik nümunələri oxuyandan sonra gördüm ki, bunların içərisində Qorxmazın özünün, məhz özünün beş- on şeiri ola- olmaya. Qalanları kimlərinsə ədəbi təsiri ilə yazılan, yaxud azacıq da olsa, ustad mərtəbəsinə qalxmış müasirlərinin qanadının kölgəsi düşmüş, ya da axıra qədər ifadə oluna bilməmiş şeirlərdir”. Gördüyünüz kimi, burda tərifli, parıltılı heç nə yoxdur. Amma yuxarıda dediyim kimi, Əjdər sözün düzünü deyəndir. Yenə həmin “ön söz”dəndir: “Mən Qorxmazın “öz şeirlərindən” bir balaca danışmaq istəyirəm. Onun bu şeirləri çox təbiidir, ürəyəyatan, səmimidir. Şair öz xarakterinə, xasiyyətinə tam uyğun olaraq sözü bədii çalarda, düz adamın gözünün içinə deyir”. Bəli, bu “ön söz”də mənim üçün Əjdərin ən qiymətli fikri sonuncu misrada ifadə olunandır. İndi siz baxın ki, Əjdərin “ön söz”ünü son anda kitabdan çıxartdım. O məndən incimədi, bəlkə incisə də, biruzə vermədi. Bu, təbii ki, onun ürəyinin təmizliyindən irəli gəlir. Düşünürəm ki, görən, belədə mən də Əjdər kimi ola bilərdimmi? Birmənalı cavabım yoxdur. Bəs onda bu soyuqluğun səbəbi nədir? Bu barədə çox düşünmüşəm. Mən bunu izah etməkdə çətinlik çəkirəm. Ancaq hər şeyin bir izahı olmalıdır axı. İstər tikintidə fəhlə işləyəndə, istər əsgərlikdə, istərsə də universitetdə oxuyanda, yəni, hər yerdə mən çoxluğun əleyhinə getməyi xoşlayan olmuşam. Siz Allah, pis başa düşməyin, haqq- nahaq, təklənənlərin tərəfində durmuşam. Bu xasiyyətimə görə, çox əziyyət çəkmişəm.

Ancaq neyləyim ki, bu, qanımdadır. İndi də Əjdərə olan bu münasibətin fəlsəfəsini, yəni məğzini özümə aydınlaşdıranda görürəm ki, əslində, məni ondan aralıda saxlayan, çoxluğun Əjdəri tərifləməsidir. Mən də, dediyim kimi, həmişə çoxluğun əksinə olmuşam. Pisdi, yaxşıdır- bilmirəm. Hərhalda, düşündüyümü, ürəyimdəkini yazıram.

2008- ci il martın altısı idi. Mən, Rafiq və Əjdər Dəvəçiyə gedirdik. Əjdərə qarşı ürəyimdəki buz da o gün sındı. “Niyə”sini yazdığım bu şeirdə görəcəksiniz:

ƏJDƏR OLA

Dörd il əvvəl,Dəvəçidə tanıdım səni-

şair dostumuz Ağalar Mirzənin

dəfninə getdiyimiz gün.

Yadımdadır,

Ağaların oğluna, bacılarına

ürək- dirək verirdin;

tank kimi qəm- kədərin

üstünə yeriyirdin...

Yadımdadır o mağar,

sənin sözün- söhbətin,

səsinin ləngəri.

Onda, birdən mənə elə gəldi ki,

mağarın bir küncündə oturub,

sənə baxır Ağalar.

Sənin dost sədaqətin,

duz- çörəyə hörmətin

yaman kövrəldib onu.

Yadımdadır, o gün sən mənə

“dost” sözünün

dərinliyini göstərdin.

O gün öləcəyim günü

saldın yadıma-

gördüm ki,

kənddəki həyətimizdə durub,

balalarıma ürək- dirək verirsən;

tank kimi qəm -kədərin

üstünə yeriyirsən.

Yadımdadır ki, Dəvəçidə Ağaların qohumları ilə sağollaşıb, maşına oturanda Əjdərə birinci sözüm bu oldu: “Mən daha ölümdən qorxmuram”. Dörd ildən çox keçib o vaxtdan. Bu haqda yazmaq üçün neçə dəfə əlimə qələm götürsəm də, son anda fikrimdən daşınmışam. Yenə təkrar edirəm, bunları yazmasaydım, guya nə olacaqdı ki? Əjdər yenə də həmin Əjdər olacaqdı. Sadəcə, bu dörd ildə, Dəvəçiyə getdiyim gün yadıma düşəndə, həmişə içimdə xəyanətkar adamın ovqatı yaşanıb, əzab çəkmişəm. Hardasa, bir- iki ay əvvəl şeir adına oxuduğunuz bu yazını qaraladım. Və sonra da, ümumiyyətlə, Əjdərlə bağlı düşüncələrimi qələmə almağı qərarlaşdırdım.

Qabaqlar Əjdərə baxanda fikirləşirdim ki, bu adam gərək general olaydı. Çünki çinar kimi boy- buxun, sərt xasiyyət, ciddilik, tələbkarlıq, yüksək məsuliyyət hissi...Sanki Allah onu hərbçi- general olmaq üçün yaratmışdı. Ancaq o, hərbçi yox, şair oldu.

Əjdər aranda -Hacıqabulda böyüyüb. Görünür, meşəsi, dağı, qayası olmayan bu rayonda o, xəyala dalmaq üçün səmadan başqa heç nə tapmayıb. Ona görə də çarəsiz qalan Əjdərin baxışları tez- tez göylərə zillənib. Yazda, payızda ötüb keçən durna qatarlarına baxıb kövrəlib. Bəlkə, ona görə Hərbi Akademiyaya yox,şair Füzuliyə üz tutub. Pedaqoji İnstitutun filologiya fakültəsini bitirib. Füzuli demişkən, mən bu nəhəng söz ustası haqqında nə bilirəmsə, Əjdərdən öyrənmişəm ( ixtisasca tarixçiyəm, orta məktəbdə də Füzulini yaxşı öyrətmirlər). Bir dəfə - on beş il əvvvəl olardı- Əjdər dedi ki, çox sevdiyim müəllimim gələcək. Mən Sabir Əliyevi Əjdərin söhbətlərindən tanıyırdım. O, Gəncə Pedaqoji Universitetində dərs deyirdi. Filologiya elmləri doktoru, dərin füzulişünas idi. Axundovun heykəlinin yanında görüşdük. Yerdə qar vardı. Əjdər üz- gözündən nur tökülən bu kişi ilə məni tanış etdi. Sanki Füzuli şeirinin bütün işığı onun üz- gözünə hopmuşdu. Sabir müəllimin birinci sözü belə oldu: “ Əjdər, sənin bu dostun xərabət əhlinə oxşayır”.

İndi də Axundov heykəlinin yanından keçəndə, o qarlı yanvar günü və bir neçə il əvvəl dünyasını dəyişmiş Sabir müəllim yadıma düşür. Onda, yaxınlıqdakı isti kafedə çörək yeyə- yeyə Sabir müəllimin şirin söhbətlərinə qulaq asdığım o günə görə Əjdərə həmişə ürəyimdə minnətdar olmuşam. İndi Bakının bu yeri mənə kənddəki evimiz qədər doğmadır.

Yenə qayıdıram beynimdə yulğun, yovşan assosiasiyası yaradan Hacıqabula. Əjdərin bu yerlərlə bağlı aran üzümü kimi şipşirin şeirləri var ( onun “Gələcəkdə yaşayıram” adlı ilk kitabında oxumuşam bu şeirləri). O şeirlərə sonra qayıdacağam.

Hərdən düşünürəm ki, bu adam Musa Yaqub kimi İsmayıllıda, özü də cənnətmisallı Buynuz kəndində doğulsaydı, yəqin Puşkini ötüb keçərdi. Hətta, bir dəfə bunu şux zarafat kimi nəzmlə dilə gətirmək də istədim. Ancaq sonra fikrimi dəyişdim. Çünki on iki -on üç il əvvəl də Əjdərlə bağlı yarızarafat, yarıgerçək bir yazı qaralayıb “525-ci qəzet”də çap etdirmişdim. Düşündüm ki, birini də yazsam, yaxşı çıxmaz, ya da, Əjdərin dost kimi mənə ayırdığı güzəşt limiti tükənə bilər. Lakin o köhnə şeiri yada salmaq olar ( şeir uzun olduğu üçün ixtisarla verirəm) O şeirin belə bir başlığı var:

“Bir gün yazıçı Rafiq Tağı ilə şair dostumuz Əjdər Olun doğulduğu Muğan kəndinə getmişdik”

Kəndin Muğan, Muğanlıqdan əsər yox,

Torpağında, havasında təhər yox,

Bağça yoxdur, bostan yoxdur, bəhər yox,

Ay Əjdər Ol, get, özünə kənd ara.

Bir tərəf Hacıqabul, bir yan Kürdəmir,

Vallah, bu kənd deyil, təndirdir, təndir.

Hələ ki, ağlına düşməyib kəndir,

Ay Əjdər Ol, get, özünə kənd ara.

Qaş- qabaq sallayıb üfüq necə də,

Burda saç ağarar bircə gecədə.

Gözümə dəymədi bir boz sərçə də,

Ay Əjdər Ol, get, özünə kənd ara.

Dağlarda qartal ol, səhrada nər ol!

İgid ol, ərən ol, ər ol, Əjdər ol!

Bu kənddən köçməyə tez səfərbər ol,

Ay Əjdər Ol, get, özünə kənd ara.

Hardasa, şeirin çapından bir- iki həftə sonra “525- ci qəzet”də Məmməd Aslanın böyük bir şeirini gördüm. Bu şeir də “Ön söz”lə çap olunmuşdu.

“Xatirini çox istədiyim Qorxmaz Şıxalıoğlu oturub- oturub bir turşməzə şeir yazıb dərc etdirdi ki, nə şirinliyini udmaq olur, nə acı təəssüratını. Şair dostu Əjdər Olun doğma kəndi barədə nə qədər ustalıqla yazsa belə, nə qədər zarafatyanalıqla qələm işlətsə belə, “Get, özünə kənd ara” şeirindəki rişxəndə, öz-özünü xorlamaya dözə bilmədim” (bu şeiri də ixtisar etmişəm).

Axır sən də uydun hər dəbə, Qorxmaz,

Artarsan mərtəbə- mərtəbə, Qorxmaz.

Dünyadan bixəbər, ay bəbə Qorxmaz,

Kəndini şairin başına qaxma.

Kəndsiz qalan bilər kənd- kəsək nəymiş:

Hər insan övladı yurdunda bəymiş!

Sözün oxa dönüb qəlbimə dəymiş,

Kəndini qaçqının başına qaxma.

Ölüsü- dirisi... bir dünyası var:

Axşam düyünü var, səhər yası var,

Onun öz rüzgarı, öz havası var,

Axşamı səhərin başına qaxma.

Hikmət qaynağıdır o Muğan kəndi:

Bir özgə aləmdir, bərəsi- bəndi.

Xor baxdın, gileyi ərşə dirəndi,

Samanı sünbülün başına qaxma!

AzTv-nin çayxanasında Məmməd Aslanla rastlaşdım:

- Mənə yazdığınız şeiri oxudum, yaxşıdır. Evdə arvad mənə deyir ki, ya Məmməd Aslanı məhkəməyə ver, ya da ona kəskin bir cavab yaz. Ancaq məsələ bundadır ki, biz yüz ton duz- çörək kəsmişik, ona görə sizi məhkəməyə verə bilmərəm. Amma şeirinizə mütləq cavab yazacağam.

Məmməd müəllim zarafat etdiyimi bilsə də, mənim ona cavab yazıb- yazmayacağım sarıdan, deyəsən, arxayın deyildi:

- Ə, tərbiyəsiz ( o, ərk elədiyi bəzi cavanlara belə deyir), bir iş idi, oldu- qurtardı...

Yenə qayıdıram Hacıqabula. Bizim rayona Bakıdan iki yol var: Şamaxı və Kürdəmir yolu. Kürdəmir yolu yeknəsək olduğu üçün, hələ tələbəlik illərindən, həmişə Şamaxı yolu getmişəm. Hardasa, on- on iki il əvvəl, Gəncədən ezamiyyətdən gələndə, maşınımız xarab olub, qaldıq Kürdəmir çölündə. Hava çisəkləyirdi. Torpağın və quru yovşanın ətri adamı məst edirdi. Bu ətirli havanı ciyərlərimə çəkə-çəkə, sanki birdən ayıldım. Gördüm ki, illər boyu isti, şoran, yovşanlı, qarağanlı aran torpağına olan soyuqluğuma görə, içimdə bir xəcalət hissi baş qaldırmaqdadır. Düşündüm ki, bütün dünyanın var- dövlətini yığsan, ondan bir ovuc torpaq əmələ gətirmək mümkün deyil. Bəs belədə, bu aran torpağının hər qarışına niyə qurban olmayasan? Sözü uzatmıram, elə bu həqiqətin üstündə, üç il əvvəl Küdrü düzündən ( Şamaxı, Kürdəmir və Hacıqabulun müəyyən ərazilərini əhatə edir) rejissor dostum Vəli Səyyadi ilə bir televiziya filmi çəkdik: “ Nəhayətsizliyin rəngi”. Demək, burda hansı tərəfə baxsan, üfüqlərə dirənən, nəhayətsiz çöl görərsən. O filmdəki kadrarxası mətnin son cümlələri belədir: “Deyirlər ki, dünya yeddi rəngin üzərində qərarlaşıb. Amma mənə elə gəlir ki, o, bu yeddi rəngin içində bütöv görünmür. Səsin, Varlığın, Zamanın sirrində, bəlkə də, gözə görünməyən səkkizinci rəng var. Bu, nəhayətsizliyin rəngidir”. İndi qayıdıram Əjdərin aran mövzusunda yazdığı şeirlərə. Fikirləşəndə görürəm ki, o, poeziyamıza Aranın sehrini, gözəlliyini, nəhayətsizliyinin rəngini gətirib. İnanmayanlar onun ilk kitabındakı bu mövzuda yazdığı şeirlərini oxusunlar.

Bu da son.

1977- ci ildə Dərnəgüldəki 15 saylı yataqxanada qalırdım. Onda, tikinti idarəsində fəhlə işləyirdim. Və işimə nifrət edirdim. Qışda, səhər tezdən hər dəfə isti paltarı soyunub, sement qoxusu verən tozlu iş paltarını ( həm də nəm olardı) geyəndə, and içirdim ki. mütləq universitetə girəcəyəm. Gecə- gündüz oxuyurdum. Ən çox sevdiyim gün də beşinci gün, daha doğrusu, beşinci günün axşamı idi ( indi də günləri adla yox, sayla tanıyıram) .Niyə? Çünki o gün iş həftəsi başa çatırdı. Yataqxanada qalanlar bilir: birinci mərtəbədə “ Qırmızı guşə” deyilən böyük bir otaq vardı. Beşinci günün axşamı özümü verirdim ora. İlahi, qarşıda da iki dənə uzun gün- altıncı və bazar günü. Deyək ki, altıncı günün axşamı o qədər şirin olmurdu. Çünki işə cəmi bir gün qalırdı .Ancaq beşinci günü...(mən onda bilmirdim ki, cümə günü müsəlman dünyasının ən əziz günüdür) bir Allah bilir ki, mən bu günü necə həsrətlə gözləyirdim. Düz səhərə kimi oxuyurdum. Roza adlı gözətçi bir qadın vardı . Gecə görürdüm ki, mənə kartof qızardıb gətirib: “ Bilirsən, mənə ləzzət eləyir- bütün yataqxana yatıb, sən kitab oxuyursan. Ye, bir azdan çay da gətirəcəyəm”. Mən indi də o zaman altmışa yaxın yaşı olan həmən işıqlı qadını hörmətlə xatırlayıram. İnanın ki, o qadın yadıma düşəndə, gözlərim yaşarır.

Yəqin, fikirləşirsiniz ki, bunların Əjdərə nə dəxli? Tələsməyin. Bu yazını kompüterdə yazdıranda, vərəqin sonundakı tarix məni diksindirdi. Demə, bu yazını beşinci günü axşamı yazmışam- ən çox sevdiyim gündə. Bax, bu məqamın- bu yazını ən çox sevdiyim gündə qələmə almağımın Əjdər Ola dəxli var.

Qorxmaz Şıxalıoğlu

525-ci qəzet.- 2012.- 25 oktyabr.- S.26-27.