Açıq cəmiyyət, plüralizm və mətbuat: Reallığın təhlili, perspektivə baxış

- Mətbuat Şurasının fəaliyyətini, bu qurumun mətbuatın, curnalistikanın inkişafı yönündə gördüyü işləri necə qiymətləndirərdiniz?

- Bu gün Azərbaycan Mətbuat Şurası çox lazımlı və unikal işlər görür. Amma onun da imkanları məhduddur. Mətbuat Şurası dövlət təşkilatı deyil. Səlahiyyətləri məhduddur. Hesab edirəm ki, Mətbuat Şurasının dövlətin himayəsinə ehtiyacı var. Bəzən bu fikrə irad tuturlar ki, əgər Mətbuat Şurası dövlətin himayəsinə keçsə, onda müstəqil olmayacaq. Razılaşmıram. Mətbuat Şurası kifayət qədər azaddır və yaxşı işlər görür, çoxşaxəli fəaliyyət göstərir. Dövlət dəstəyi olsa, daha çox işlər görə bilər.

Mətbuat üzrə Müvəkkil strukturunun yaradılmasına da müsbət baxıram. Çünki bu, mətbuatın hörmətinin, nüfuzunun qalxmasına səbəb olardı. Bu sadaladığımız tədbirlər yalnız buna xidmət edən amillərdir. Doğrudur, Azərbaycan hökuməti, prezidentimiz bu gün mətbuatın inkişafı üçün kifayət qədər səy göstərir. Hələ ümummilli lider Heydər Əliyevin dövründə qəzet və curnalların borcları bağışlanıldı. Sonra Kütləvi İnformasiya Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Fondu yaradıldı, hazırda curnalistlər üçün bina tikilir. Bütün bunlar qəzetlərin normal inkişafı, curnalistlərin rifahı üçün zəmin yaradır. Bunların hamısı yaxşıdır. Amma daha yaxşı olardı ki, bütün bunlar hamısı haqqında danışdığımız konsepsiya çərçivəsində toplansın. Qoy sabah o konsepsiyada olsun ki, hazırki bina istifadəyə veriləndən sonra növbətiləri tikiləcək. Biz də curnalistikaya aid nəsə axtaranda həmin konsepsiyanın müddəalarına müraciət edək. Gələcəkdə həmin konsepsiyanın müddəalarına uyğun olaraq qanun və sərəncamlar da vermək olar.

- Məhkəmələrdə qəzetlərə kəsilən fantastik cərimələrə münasibətiniz və sizcə, niyə məhkəmələrdən həmişə qəzetlər borclu çıxır?

- Qəzetlərin cərimələnməsi məsələsi bir curnalist kimi məni də ciddi narahat edir. Məhkəmələrin bununla bağlı çıxardıqları qərarların əleyhinəyəm. Sizin təbirinizcə desək, rəqəmlər doğrudan da fantastikdir. Heç bir reallığı əks etdirmir və bu rəqəmlərin haradan götürüldüyü də məlum deyil. Şərəf və ləyaqətin təhqiri konkret rəqəmə bağlanmır. Heç kəs deyə bilməz ki, mənim şərəf və ləyaqətimin qiyməti 30 min manatdır, filankəsinki 100 manat. Bu, absurd bir məsələdir. Anlayışım yoxdur o rəqəmlər haradan çıxır, necə müəyyənləşdirilir. Azərbaycan Respubikası Cinayət Məcəlləsinin 147 və 148-ci maddələri var. Orada təhqir və böhtana görə cərimə dərəcələri və cərimə olmazsa, azadlıqdan məhrumetmə və həbs cəzası nəzərdə tutulur. Bu gün Azərbaycanda rəsmi rəqəmlər bunlardır. Yəni minimum əməkhaqqının müəyyən misli qədər. Nə qədər olsa da həmin fantastik rəqəmlərə gətirib çıxarmaz. İclasların birində ulu öndərimiz üzünü məmurlara tutub dedi ki, heç ömrünüzdə görmüsünüzmü mən hansısa qəzeti məhkəməyə verəm? Bir az mətbuata qarşı dözümlü olun. Açıq şəkildə bununla məmurları tolerant olmağa çağırmışdı. Lakin bir məsələ var ki, bəzi qəzetlər ölkənin təhlükəsizliyi, vətəndaş qarşıdurması və yaxud hansısa məsələ ilə bağlı məsuliyyətsiz bəyanatlar verirsə, onları nəinki məhkəməyə vermək, ümumiyyətlə, bağlamaq lazımdır. Amma butun hallarda qəzetlərin astronomik cərimələnməsini məqbul saymıram.

- Mətbuatımızın problemlərdən qurtulması, inkişaf etməsi üçün hansı tədbirlərin görülməsini zəruri hesab edirsiniz?

- Onu demək istəyirəm ki, bəzilərinin hesab etdiyi kimi, yalnız Qərbə baxaraq güclənməyin, ölkədə qayda-qanun yaratmağın əleyhinəyəm. Hər bir ölkənin, məmləkətin özünün mental xüsusiyyətləri, öz inkişaf perspektivləri və tarixi inkişaf yolu, modeli var. Biz kimlərinsə xoşuna gəlmək üçün, təqdirini qazanmaq üçün fəaliyyət göstərməməliyik. Öz inkişaf yolumuzu, perspektivimizi özümüz müəyyən eləməliyik. Uurnalistka yaradıcılıq sahəsidir.

Ölkənin bütün zamanlarda da öndə gedənləri ziyalılar olub. Bu nöqteyi-nəzərdən də özündə dəyərli ziyalıları birləşdirən sahə kimi hər bir dövlətin, hökumətin borcu mətbuatı inkişaf etdirməkdir. Bizim indiki gənc nəsil kitaba, mütaliəyə o qədər də həvəsli deyil. İnternet və televiziya daha çox gənclərimizin maraq dairəsindədir. Elektron kütləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətinin təşkilində elə bir qayda-qanun yaratmalıyıq ki, onlar cəmiyyətin yetişməsinə, gənc nəslin düzgün formalaşmasına stimul versin, onu səfərbər eləsin. Mətbuatın maarifçilik funksiyasını bu gün əyləncə əvəzləyib. Bu, normal deyil. Hər bir hökumətin kütləvi informasiya vasitələri ilə bağlı konsepsiyası olmalıdır. Bu konsepsiya cəmiyyətin firavan yaşaması üçün sosial cəhətdən daha da təminatına xidmət eləməlidir. Bunun üçün də lazımdır: maarifçilik, maarifçilik, maarifçilik. Bölgələrdə, eləcə də paytaxtda yaşayan insanları sivil birgəyaşayış qaydalarına öyrətməliyik. Bunun birinci yolu qəzet-curnaldır. Ona görə də bu məqsədlə Azərbaycan mətbuatının cəmiyyətə təsirinin maksimum səmərəliliyini təmin etmək üçün reket curnalistikaya son qoyulmalıdır, QHT adı ilə fəaliyyət göstərən şübhəli qurumlar sıradan çıxarılmalıdır. Hamımız cəmiyyətdə birgə fəaliyyət göstərməliyik. Biz hələ yenicə keçid dövründən sıyrılıb çıxan gənc dövlətik, bir xoşbəxtliyimiz var ki, sosial-iqtisadi göstəricilərimiz yüksəlir, xalqın rifahı artır.

İstər neft, istərsə də qeyri-neft sektorunda inkişaf gedir. Bu resurslardan istifadə edilərək Azərbaycan cəmiyyətində rifah təmin edilməlidir, bunlar bütövlükdə insan resursunun inkişafına xidmət eləməlidir. Azərbaycanın infrastrukturu, makrostrukturu, hökumətimizin bütün siyasəti insan amilinin rifahına yönəlib. Orta təbəqənin fəallaşmasına, Azərbaycanın, xalqın taleyi, inkişafı üçün, cəmiyyətdə öz yeri, rolu barəsində bir məsuliyyət hiss eləməsinə, çalışmaq lazımdır ki, bu insanlar ölkənin taleyi üçün çiyinlərində bir məsuliyyət olduğunu hiss eləsinlər. Bu da mətbuatın işidir. Yenə buna qayıdıram, mətbuatı gücləndirmədən, müasir tələblər səviyyəsinə qaldırmadan cəmiyyət qarşısında duran qlobal məsələlərin həllinə heç cür nail ola bilməyəcəyik. Mətbuatın keyfiyyəti yüksəldilməlidir. Burada peşəkar kadrların yetişdirilməsinə nail olmalıyıq ki, gələcəkdə bizim yeganə informasiya mənbəyimiz olan curnalistikanın hörmət, inamı və nüfuzu artsın. Fikirləşirəm, daha doğrusu ümid edirəm ki, zaman-zaman üzdəniraq “curnalistlər” də bu işin perspektivsizliyini görüb əl çəkəcəklər. Bu problem “Qordi düyünü” deyil ki, bir zərbəyə həll edəsən. Vətəndaş cəmiyyəti tam oturuşandan sonra bu problemlər aradan qalxacaq.

- Gələcəyin jurnalistlərini hazırlayan pedaqoqlardan biri kimi mətbuatımızın gələcəyini necə görürsünüz?

- Azərbaycan mətbuatının gələcəyinə çox nikbin baxıram. O nikbinliyin də əsasını tanıdığım yaşlı, orta nəsil və gənclərin olması təşkil edir. Yaxşı analitik təfəkkürü olan, gözəl qələmi və rəhbərlik qabiliyyəti olan insanları görəndə məmnunluq hissi keçirirəm və sevinirəm ki, bunların sayı az deyil. Onların üzə çıxarılması da biz pedaqoqların borcudur. Çox istedadlı gənclərimiz var, sadəcə onlara sahib çıxmağı bacarmalıyıq. Onlara stimul vermək lazımdır. Dövlət də müxtəlif vasitələrlə buna çalışır. Gələcəkdə bu tendensiyanın daha da genişləndirilməsini arzu edərdik. Dövlət mətbuatın inkişafı üçün çox çalışır. Pessimist olmağa dəyməz, ümumilikdə, curnalistikamızın vəziyyəti pis deyil, ümid edirəm ki, gələcəkdə daha yaxşı olacaq.

Sevinc MÜRVƏTQIZI

525-ci qəzet.- 2012.- 8 sentyabr.- S.22.