Azərbaycanda jurnalist hazırlığı: keçmişə, indiyə və gələcəyə baxış

– Jurnalistika Universitetinin yaradılması ilə bağlı ideya gündəmə gətirilib. Buna münasibətiniz necədir?

– Mən bu ideyanı dəstəkləyirəm. Bu jurnalistikamızın inkişafına təkan verər. Jurnalistika fakültələrinin maddi-texniki bazası təkmilləşdirilməlidir. Hər bir tələbənin, müəllimin audlitoriyada internetə çıxış olmalıdır. Yaradıcılıq studiyaları mükəmməlləşməlidir. Müəllim kadrları müasirləşməlidir. Hər müəllim öz yerinə mütəxəssis hazırlamalıdır. Bəxtiyar Vahabzadənin yaxşı bir sözü var, müəllim tələbəni öyrətməli deyil, ona qığılcım verməlidir. – Cəmiyyətin bütün sahələrində yaşanılan keçid dövrü jurnalistikamızda özünü necə büruzə verir? – Jurnalistikamız hələ keçid dövründən çıxmayıb, amma çıxmaq üzrədir. Keçid dövrünün hələ müəyyən təzahürləri qalmaqdadır. Qəzetlərin satılmaması, yaxud çox az satılması, qəzetlərin iqtisadi cəhətdən çox çətinlik çəkməsi buna misaldır. Gərək qəzet sponsor tapsın. Onda da qəzet sponsorun dediyini yazmağa məcbur olacaq. Bu da azad mətbuatın formalaşmasına maneədir. Mətbuatın azad olması üçün onun maliyyə mənbəyi olmalıdır. Bunun da yeganə düzgün yolu reklamdır. Reklam bizdə çox məhduddur. Reklam bazarı demokratik əsaslarla tənzimlənməlidir. Reklam vermək istəyən də seçimində azad buraxılmalıdır. O özü seçməlidir ki, reklamını hansı mətbu orqana versin. Jurnalistikanın problemləri cəmiyyətlə birbaşa bağlıdır. Hal-hazırda jurnalistikamız da keçid dövrünü yaşayır. İnsan ömrü miqyasından yanaşsaq, bu, hələ xeyli çəkə bilər, tarixin axını ilə getsək, buna qısa bir müddət lazımdır ki, bu dövr də keçsin. Və onda Sabir demişkən, “yağı yağ üstə çıxıb, ayranı ayranlıq olacaq”. Jurnalistika birbaşa cəmiyyətlə bağlı olan sahədir. Həsən bəy Zərdabi deyirdi ki, hər bir vilayətin qəzeti gərək o vilayətin aynası olsun. Bu mənada cəmiyyətin inkişaf səviyyəsi jurnalistikanın inkişaf səviyyəsi deməkdir. Bu gün xarici ölkələrdə olduğu kimi mətbuat Azərbaycanda dördüncü hakimiyyət rolunu yerinə yetirməyə çalışır, amma alınmır. Yəni jurnalistika ilk üç hakimiyyəti informasiya ilə təmin eləməlidir. Həm də o, hakimiyyətlə kütlə arasında əlaqə yaratmağı bacarmalıdır. Bunu bacarırsa onda dördüncü hakimiyyətdir. Bizdə hələ ki bu tam alınmır, ancaq cəhdlər var.

– Mətbuatda qütbləşmə tendensiyasına necə baxırsınız?

– Cəmiyyət özü iki yerə bölünübsə, iqtidar və müxalifət varsa, bu mətbuatda da öz əksini tapmalıdır. Bu, qanunauyğunluqdur. Dünya özü də iki qütbə-cənub və şimal qütbünə bölünüb. Qütbləşmə pis şey deyil. Amma gərək vahid nüvə ətrafında qütbləşməyi bacarasan. Bizim cəmiyyətimizin çatışmayan cəhəti odur ki, biz həmişə müxtəlif nüvələr ətrafında cəmləşirik. Bu da, təbii ki, mətbuata da sirayət edir. Həm iqtidar, həm də müxalifət mətbuatına. Deyək ki, vahid azərbaycançılıq ideyası ətrafında birləşsək, cəmiyyətdə də heç bir narazılıq olmaz. Amma bizim nüvələrimiz başqa-başqadır. Bizdə azad mətbuatın təzahürləri var, amma sadəcə çalışıb o nüvələri birləşdirməliyik. Mətbuatımız da buna xidmət eləməlidir. Şəxsən mən Əli bəy Hüseynzadənin üçəm düsturunun tərəfdarıyam. Yeganə çıxış yolumuz budur: türkçülük, islamçılıq və müasirlik. Bu üçünün ortaq nöqtəsini tapmalıyıq, gündəlik həyatımızdan tutmuş mətbuatımıza qədər tətbiq eləməliyik. Və o ideya ətrafında birlişməliyik. Əks halda nə cəmiyyət, nə də mətbuat indiki vəziyyətdən çıxa bilməyəcəyik. Mətbuatda plüralizm də eyni nöqtəyə aparıb çıxaran müxtəlif yollardır. İnsanların ağzına və ağlına gələni danışması plüralizm demək deyil. Vahid ideologiyadan çıxış edib müxtəlif fikirləri ifadə edə bilərik. Bizim cəmiyyətimizin yeganə çatışmazlığı məqsədsizlikdir. Bu, taksiyə oturub “sür” deməyə oxşayır. Taksi sürücüsü də “hara?” soruşanda cavab verə bilmirik. İndiki vəziyyətimiz buna bənzəyir. Necə ki, cəmiyyətimiz vahid nüvə ətrafında birləşməyib, jurnalistikamız da bu vəziyyətdə olacaq.

– Hazırda siz informasiyanı daha çox hansı mənbədən alırsınız?

– Son vaxtlar internetdən və bir də insanlarla ünsiyyətdən.

– Qeyd elədiyiniz kimi, onlayn jurnalistika bu gün ənənəvi medianı qabaqlayır. Sizcə, bu “informasiya bolluğu” bizi hara aparacaq?

– Burada da müəyyən süzgəc olmalıdır. Kim özünə hansı informasiya lazımdırsa, onu götürməlidir. Yoxsa bir insan başı bu qədər informasiyanı emal eləyə bilməz. Sinir xəstəliklərinin bu qədər artması da əslində lazımsız informasiya bolluğu ilə əlaqədardır. Hərə bu “informasiya qazanından” özünə lazım olan qədər götürməlidir.

– Ümumiyyətlə, bu xaosu necə tənzimləmək olar?

– Bütün başlanğıclarda belə olur. Hətta Amerikada da, Yaponiyada da ilk dövrlərdə belə olub. Gənclərə müəyyən mənada yol göstərməliyik. Düzdür, indiki gənclərə yol göstərəndə acıqları gəlir. Amma elə bir yol tapmaq lazımdır ki, onlar bu xaosu yönləndirə bilsinlər. Düşürəm ki, bu xaos özü bir istiqamət tapacaq, bulanıq sular da durulacaq. Əslində jurnalistikanın üç funksiyası – xəbərləmə, maarifləndirmə və əyləndirmə – bunlar inkişaf eləmiş ölkələr üçündür. Çünki onlar müəyyən mərhələni keçiblər, öz müstəqil dövlətlərini qurublar, ərazi bütövlüklərini bərpa ediblər, demokratiyaya nail olublar, keçid dövründən çıxıblar, iqtisadi rifaha nail olublar. Ona görə bu kimi ölkələrin əhalisi bilmədiklərini öyrənmək və əylənmək istəyirlər. Amma bizim kimi keçid dövründən olan gənc dövlətlər üçün bu saydıqlarım törəmə funksiyalardır. Nə vaxt ümumilli problemimizi – Qarabağ prolemini həll edəcəyik, onda bu funksiyalardan da lazımi şəkildə bəhrələnəcəyik. Bizim mətbuatımızın indi birinci funksiyası bayaq da qeyd elədiyim kimi cəmiyyətin məqsədini müəyyənləşdirməkdir. Mətbuatın əyləndirmə funksiyası bu gün xörəyə atılan duz rolunu oynamalıdır. Amma bizdə əyləncə önə keçib.

– Sizin təbirinizcə desək, biz indi çox “duzlu” yeyirik.

– Bəli, bizə çox “duzlu” yedirirlər.

(Ardı var)

Sevinc MÜRVƏTQIZI

525-ci qəzet.- 2012.- 14 sentyabr.- S.6.