Oralarda kimlər var: Allahverdi Eminov

ALLAHVERDİ EMİNOV KİMDİR

1941-ci ildə Salyan rayonunda doğulub. Dəmiryolçu ailəsində. Orta məktəbi 1955-ci ildə Lənkəran şəhərində bitirib.

1959-cu ildə indiki Pedaqoji Universitetin tarix-filologiya fakültəsinə daxil olub,1964-cü ildə oranı bitirib,1965-1968 tədris illərində Salyan rayonu Kərimbəyli kənd orta məktəbində çalışıb.

1968-ci ildə Azərbaycan ETPİ-nun aspiranturasına girib,1971-ci ildə tamamlayıb.1971-ci ildə disertasiya müdafiə edib, pedaqoji elmlər namizədi adını alıb.Dosentdir.

1974-76-cı illərdə “ Azərbaycan məktəbi” jurnalında,1976-84-cü illərdə “Azərbaycan müəllimi” qəzetində çalışıb.

2001-2005-ci illərdə Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Salyan filialının direktoru olub.

Müxtəlif vaxtlarda Ali Təhsil Müəssisələrində dosent vəzifəsində çalışıb. Hazırda Bakı PMİYİ-nin dosentidir.

Əsərləri : Araşdırmalar: Səməd Vurğunun poetikası, İsmayıl Şıxlının poetikası.

Mir Cəlalın poetikası, Musa Yaqubun poetikası, Baba Mahmudovun musiqi fəlsəfəsi, Roman: Payıza qədər

- Allahverdi müəllim, uzun, upuzun illər öncə biz bir yeddiillik məktəbdə oxumuşuq və məni bir şey son dərəcə maraqlandırır: necə olub ki, bir kənddə yaşaya-yaşaya, bir kənd məktəbində oxuya-oxuya mənim Sizdən xəbərim olmayıb. Bəlkə siz xatırlayasınız? Nədən bizim yolumuz heç olmasa bir dəfə də olsun hər hansı bir bəhanə ilə kəsişməyib?

- Bunun bir günahı sənin yaddaşındır, sərt alınmadı ki? Sən məndən bir sinif aşağı oxuyurdun, amma müəllimlərimiz eyniydilər: Abuzər Ağayev, Yasəmən Eminova, Havanisə Bəşirova, Camal Cəbiyev ədəbiyyat, riyaziyyat, botanika, coğrafiya dərslərini deyirdilər. Xatırlayıram ki, yuxarı siniflərdə sənin rayonda çıxan “Sosializm yolu” qəzetində kolxozdan xəbərlərin çıxırdı. İlk dəfə açıqlayacam: Sənin bu “yaradıcılıq işin” məni ruhlandırdı, mən də başladım. Deməli, mənim yazı-pozu aləminə gəlməyimdə Tofiq Abdinovun (imzan belə idi) rolu az olmamışdı. Sənə məni bu əzablı yollara saldığın üçün öz təşəkkürümü bildirirəm. İkinci açıqlama da verirəm: Rəhmətlik ananla mənim anam yaxın rəfiqə olmuşlar. Bizə gələndə səndən söz düşürdü.

Qaldı “yolumuzun heç olmasa bir dəfə də hər hansı bir bəhanə ilə kəsişməməsinə?” - O vaxt cığal uşaqlar yox idi, hamımız müharibə illərində doğulmuşduq. Yaşca bizdən böyüklər (2-3 arası): Bahadır Nəzirov, Aydın Yusifov, Feyzi Kərimov, Həzrətqulu Quliyev, Meydan Mamayev, Məmmədsəlim Məlikov da sakit şagirdlərdilər. Zəng olacaq, balaca məktəbin balaca həyətinə düşürdük. Xatırlayıram ki, mən yeddidə oxuyanda sənin “qəribəliyindən” müəllimlər, bir də Bahadır Nəzirov söz salırdı, deyirdilər ki, Məhərrəm kişinin (Allah rəhmət eləsin) oğlu Tofiq qaynayıb-qarışmır. Bir dəfə Abuzər müəllim nədənsə söz düşdü, dedi ki, ötən dərs VI sinifdə idim, Tofiq Abdinov mətndənkənar danışdı, öz fikrini dedi, ona “5” yazdım.

Bahadır yerindən əlavə elədi ki, Tofiq şeir yazır. O vaxt hər kəs şeir yazmırdı!.. İndi yadıma düşdü. Quyçu kəndində “Molla Həşim” kimi tanınan savadsız cadugər molla ona-buna dua yazırdı. Sənin “Molla Həşim” adlı bir satirik şeirin “Sosializm yolu” qəzetində çıxdı. Gözəl ziyalımız Kamil Məmmədovun yadına düşər - klubun səhnəsində məktəbin köməyilə “Hacı Qara” və “Vaqif”i tamaşaya qoymuşdu. Onun özü ömrüm boyu hafizəmdən çıxmayan Hacı Qaranı və Vaqifi oynadı. Bu sətirləri yazanda Kamilin rolları, xüsusilə, Hacı Qarasını dünənim kimi xatırladım, xüsusilə, bazarda ikən alveri baş tutmayan bu xəsisin ah-naləsini. Tamaşaya elə bil dünən baxmışam. İndi ona “professionallıq” deyirlər. “Vaqif”də Kamil sənə rol vermişdi, epizodik idi. Görünür, uşaqlıqdan sənin də, mənim də içimizdə toqquşmaq, qabaqlaşmaq, artıq-əskik danışmaq hissləri olmamışdır.

- Və bütün bunların üstündə çox təbii olaraq soruşum ki, Siz bizim tərəflər üçün çox da adi olmayan bir ixtisası PEDAQOGİKA sahəsini seçmisiz. Bunun bir səbəbi varmı?

- Əlbəttə, səbəbsiz heç nə yoxdur. Əslinə qalsa məntiqi sorudur, çünki o gözəl, savadlı müəllimlərimizin dilindən “pedaqogika” anlayışını eşitməmişik. “Təlim”, “tərbiyə” dəbdə idi və təhsil adı altında gedirdi. İnsanda elə duyğular var - mübhəm qalır, bunlar əsasən elmlərlə bağlıdır, onlarda fundamentallıq prosesləri hələm-hələm üzə çıxmır; yalnız poeziyadır - şeirdir ki, çox erkən özünü “faş” eləyir. Sən böyük hərflə Şairsən və bu duyğunu yaşamısan...

Yaxşı bilirsən ki, Eminovlar soyadı Qazax rayonunun I Şıxlı kəndinin ən qədim nəslidir və 37-ci il babamı, əmimi Sibirə apardı, ağlı kəsənlər deportasiyaya üstünlük verdilər. Qazaxda isə Müəllimlər İnstitutu (ikiillik) olmuşdu, dayılarım, xalalarım, digər qohumlarım buranı bitirib, Azərbaycan bölgələrinə işə göndərildi. O cümlədən, dayılarım, xalalarım, əmim qızı Salyanda çox sonralar məskunlaşdılar, daha doğrusu, oxuduğumuz Qırmızıkənd məktəbində dərs dedilər. Evimizə “Azərbaycan müəllimi” qəzeti və “Azərbaycan məktəbi” jurnalı gəlirdi. Həvəslə oxuyurdum. İstəsən, 50-ci illərdən üzü bu tərəfə həmin mətbuat orqanlarında hansı pedaqoq-alimlərin hansı tematikada məqalələri çıxıb - dəqiqliyilə deyə bilərəm. Məsələn: professorlardan Əhməd Seyidov, Mərdan Muradxanov, Tələt Əfəndiyev, Əyyub Tağıyev, İtelson, Şövqi Ağayev, Ağamməd Abdullayev - bunlar yaşlı nəsildi. Görünür, məktəb həyatı, şagird-müəllim münasibətləri, valideyn nüfuzu və s. məsələlər məni istər-istəməz düşündürmüşdür. Etiraf edim ki, bu, hələ məndə peşə baxımından yerini tutmamışdı - boş qalmışdı.

Pedaqoji sahəyə düşəndə iş elə gətirdi zəngin kontingentli kollektivə düşdüm və mənimki alındı. Şagirdləri sevməyə, onların da məni sevməsinə real zəmin yarandı. Sinfə girəndə hisslərimlə əlbəyaxa olurdum, rəngim dəyişirdi. Və üç ildə mərkəzi qəzet və jurnallarda pedaqoji mövzuda beş-altı elmi məqaləm çıxdı. Amma bu da məni pedaqogikaya çəkmədi. Filoloqluğu seçmişdim.

Uzunçuluq olmasın: Ədəbiyyat İnstitutuna aspirantura üçün elan verilmişdi. Biz gənclərin dostu, istedadlı şair Abbas Abdulla ilə instituta gəldik. Abbas Abdulladan rəhbərlik heç nə gizlətmədi, açıqca dedilər ki, bu bir yer filankəsin (o, yazıçı idi) oğlu üçündür. Gələn il gələr. Ruhdan düşmürdüm, resenziyalar, bədii oçerklər, kiçik hekayələr yazırdım.

- Sualımın davamı kimi deyərdim ki, mənim bildiyim informasiyaya görə, Sizin qohumunuz indi çox böyük bir ictimai xadim və elm adamı olan Əjdər Ağayev bizim o uzaq kənddən pedaqogikanı seçəndə, onun da bir səbəbi olmamış deyil və ola bilsin ki, bu sahəni seçmənizdə onun bir təkanı olub?

- Tofiq, bəlkə də proqnoz kimi deyirəm: hamımızın hörmət elədiyimiz Əjdər müəllim də mənlə razılaşar ki, o da pedaqoq olmaq istəməmişdir. Birinci il ali məktəb imtahanını universitetin geologiya-minerologiya fakültəsində vermişdi... Tale onu pedaqogikaya gətirdi. Bilmirəm, o, qəbul olunsaydı nə “möcüzə” yaradardı - ancaq poetik ürəyi duyduğu şeirlər yazardı. Amma nə yaxşı, o poetik Məkan ona qismət olmadı. Sualında çox haqlısan: Mən bir neçə yerdə vurğulamışam ki, Əjdər müəllim bir məqamda “ümidverici söz” deyib. Tofiq bəy, bəlkə də ərkimnən irəli gəlir - keçmişə qayıdıram: Bəli, “pedaqogikaya” gəlməyimdə mənə ilk optimist təkanı Əjdər Ağayev vermişdi.İlk sualı da fəhmən sən verdin.1968-ci ildə, sentyabrın birində məktəbə gəldim ki, sinfə girim; gördüm mənimlə üç il çiyin-çiyinə işləyən nə Araz İsmayılov, nə Məzahim Rəhmanov, nə Hüseyn Hüseynov, nə İsrafil İbadov var. Darıxdım, lap “irisinnən”, niyə? Şagirdləri tarlaya, pambıq yığımına aparmışdıq. (Rəsmi. 1968. Salyan rayonu). Həmin müəllim dostlarımnan bir nəfər də məktəbə gəlməmişdi. Sən demə, yay tətili dövründə işlərini “düzəltmişlər”, yeganə mən qalmışam. Bilirsiz də, tənhalıq üçün bu, nə deməkdir?

Yay idi, Əjdər müəllimin təzəcə toyu olmuşdu. Bir qohum kimi də gəldim onu təbrik eləyim. Həyətdə görüşdük. Xeyli söhbət elədik və mən dedim ki, DETPİ elan verib aspiranturaya, “bir” yerdir, necə, məsləhət görürsüz, sənəd verməyə dəyərmi?..

Əjdər müəllim konkret məsləhət gördü:

- Obyektivlikdir. Mirzə Məmmədov (o, eks təhsil naziri vəzifəsindən sonra həmin institutun direktoru idi) olan yerdə narahatçılıq yoxdur. Tofiq, əzizim, bəli, Əjdər Ağayevin bu məsləhətindən sonra sənədlərimi DETPİ-yə verdim və qəbul olundum. Vaxt olur, belə “yeganə” məsləhətdən sonra alınmış uğur... unudulur. Sənin də taleyində belə hallar olub. Bizim mənəvi faciəmiz odur ki, bu məsələni ortalığa qoymuruq. Bəzən bir “söz” insan taleyini həll edir. Mən onu eşitdim: Əjdər müəllim məsləhət bildi və imtahanın gedişini yaşadım...

Əjdər Ağayev gələcək üçün “kəşfimin” ruhi-bünövrəsini qoydu.

Tofiq, əzizim, hayıf ki, sonralar bu “ağsaqqallıq” unudulur. Bir yerə cəm olmuruq, xeyirxahlıq rəsmiləşmir! İnsanlar yaşa dolduqca müdrikləşirsə, yenə də hansı bir müdrikəsə ehtiyac duyur.

(Davam edəcək)

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2012.- 29 sentyabr.- S.23.