Səksəndə görüşənədək

KAŞ BU BIZƏ QISMƏT OLA

Eldar Əli oğlu Məsimovun 70 yaşı tamam oldu. Onu bir alim, bir insan, bir vətəndaş kimi yaxından tanıyanlar üçün bu deyim, şübhəsiz ki, isti bir təsir bağışlayacaq. Eldar müəllim də ömrünün yetmişini haqladı deyərək çoxları köks ötürəcəklər. Ölməz şair “Ömür dediklərin bir karvan yolu” misrasını elə belə sadəcə deyim xatirinə demirdi. Karvana bənzəyən ömrümüzdə qulaqlarımıza hər zaman dəvə düzümlərinin zınqırovunun səsi gəlib, gözlərimizdə qumlu səhraların tozanağı qopmasa da, ömür nə səssiz axan sulara, nə də səmtsiz əsən küləklərə bənzəyir. Bir düz xətt boyunca uzanan ömür adlı bu yolun nə qədər qollu-budaqlı olduğunu hər bir ömür sahibinin özündən özgə kim bilir ki?..

Daha bir ölməz şair isə “Dünyaya gələ bilmək dünyada qala bilmək yaman zor işdir...” – deyirdi. Ömür həm də məsuliyyətdir. Hərdən mənə elə gəlir ki, ömür yoluna yaxından bələd olduğum Eldar Məsimov dünyaya gəldiyi ilk gündən özünün bir insan və bir vətəndaş kimi cəmiyyət və xalq qarşısındakı yerini və məsuliyyətini əvvəlcədən dərk edə bilibdi. Qarşısına məqsəd qoyduğu yolun ən ağırını, ən əzablısını seçibdi. Əbəs yerə deməyiblər ki, elmin yolları hamar olmur.

1957-ci ildə Şəmkir rayonundakı Çinarlı beynəlmiləl kənd orta məktəbini qızıl medalla başa vuraraq, Xarkov Dövlət Universitetinin fizika fakültəsinə qəbul olub. 1963-cü ildə o, artıq ali təhsilli mütəxəssis idi, özü də ali məktəbi fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdi. Buradaca nə zamansa eşitdiyim hikmətli bir rəvayəti xatırlayıram. Deyirlər bir səyyah sonsuz səhrada çətinliklərə, əzablara sinə gərərək yol gedə-gedə, tez-tez üzünü sonsuz göylərə tutaraq, “Xudaya, görürsünüzmü, mən başladığım bu yolu necə çətinliklə gedirəm?!” deyirdi. Bu zaman səyyahın qulaqlarına qayıbanə bir səs gəlir: “Sən yoluna davam et. Mən səni başladığın yolu başa vurub mənzilə çatanda görəcəyəm”...

Eldar Məsimov başladığı yolun bütün çətinliklərinə, əzablarına sinə gərib, uğurlu bir nəticəyə nail olan alimdir. Elmi titullar, adlar, konfranslar, simpoziumlar, səfərlər, təəssüratlar, mühazirələr, mükafatlar, işgüzar görüşlər və nələr, nələr... Bunlar bir alim ömrünün qayğılı, keşməkeşli yaşantılarıdır. Sadəcə desək, bir ömrün xəritəsidir.

Bəli, əsl insan ömrünün də xəritəsi olur. Bu xəritə önündə dayanıb, istənilən nöqtəyə barmaq qoyub, saatlarla danışıb, müzakirələr aparmaq olar. Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Fizika İnstitutunun aspiranturasını başa vuran Eldar Məsimov qısa bir zamanda – 1969-cu ildə aşağı temperaturlar fizikası sahəsində dissertasiya müdafiə edərək, fizika-riyaziyyat elmləri namizədi adını alır. Sonra İtaliyanın Roma Universitetində uzunmüddətli ezamiyyətə yollanır. Bu səfərdə gənc alimin məqsədi biofizika ixtisası üzrə elmi-tədqiqat işləri aparmaq, elmi bilik və müşahidələrini daha da artırmaq idi. O, buna da nail olur. 1984-cü ildə M.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetində su və onun müxtəlif məhlullarının tədqiqinə həsr olunmuş doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru adına layiq görülür.

Alim həmkarları onun barəsində yazdıqları bir məqalədə Eldar Məsimovu bu sahədə doktorluq dissertasiyası müdafiə edən ilk azərbaycanlı kimi vurğulayırlar.

Dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi hələ zamanında “... bir inci saflığı varsa da suda” deyirdi. Elm və texnikanın müasir inkişafı həyati varlığın başlıca əsası sayılan suyun tərkibində neçə-neçə incilərin olduğunu meydana çıxardı. Məlum oldu ki, suda bir yox, min bir inci saflığı gizlənir. Hər zaman bizə dumduru görünən bu saf suyun saflığında hələ axtarılıb-araşdırılası nə qədər incəliklər, hələ də açılmayan nə qədər sirlər, suallar qalmaqdadır. Eldar Məsimovun kitabxanamda olan “Maddə quruluşu” kitabını vərəqləyirəm. Bu sahədə mütəxəssis olmasam da, diqqətimi cəlb edən bir çox bölmələr mənə hədsiz maraqlı görünür: “Suyun xassələrindəki qeyri-adilik onun canlı orqanizmə bir sıra funksiyaları yerinə yetirməsinə kömək edir. Su mühit kimi orqanizmdə osmos və diffuziya vasitəsilə maddələrin daşınması, hüceyrə və orqanların qorunması (məsələn, beyin xarici mexaniki təsirlərdən, kəllə sümüyü ilə yanaşı, kəllə-beyin mayesi vasitəsilə də qorunur), çox böyük istilik tutumuna və buxarlanma istiliyinə malik olması hesabına orqanizmin soyuqdan və istidən qorunması kimi çox vacib funksiyaları yerinə yetirir. Su böyük enercili şüalanmanı udma qabiliyyətinə malikdir və canlı orqanizmlərdə enercinin ötürülməsində böyük rol oynayır”.

Bax beləcə, bəzən adi baxdığımız suyun görün nə qədər böyük hikmətləri bizə sadə görünməkdədir. Mən həmişə fizikada bir poeziya, poeziyada isə bir fizika var, fikrini əsas götürənlərdənəm.

Məqsədim Eldar Məsimova nə xasiyyətnamə yazmaqdır, nə də onun ünvanına hədsiz tərifli sözlər söyləməkdir. Düşünürəm ki, hər bir insan, söhbət şəxsiyyətdən gedir, öz xasiyyətnaməsini özü hamıdan yaxşı yazır. Tərifli sözlər isə, şübhəsiz ki, tərifli insanların ünvanlarına deyiləndə, sözlər də yerini tapmış olur.

Eldar müəllimi dostları və həmkarları çox sevirlər. Çünki o, dostlara qarşı həmişə həssas və diqqətlidir. İnsanlara etibar, sədaqət nümayiş etdirməyi sanki özünün bir vəzifə borcu hesab edir. Qarşılığını görməyəndə isə alnını ovuşdurub dərin bir fikrə getməyi var. Maddi maraqların mənəvi keyfiyyətləri üstələdiyi bir zamanda belə hallar, təəssüf ki, tez-tez baş verir. Amma fizikanın və təbiətin qanunlarını yetərincə bilən alim dostum yeri gələndə onu cəmiyyətin qanunları ilə üzləşdirə bilir, baş verənlərə təbii bir hal kimi baxmağı bacarır.

Bakı Dövlət Universiteti Eldar müəllim üçün olduqca doğmadır. O, 1970-ci ildən burada çalışır. Deyişi asan gələn bu tarixin ömrü isə artıq 42 ili haqlayır. Eldar müəllim doktorluq dissertasiyasını müdafiə edəndə, onun 43 yaşı var idi. Burada adam sadəcə üç nöqtə qoyub, başqa bir fikrə keçməyi üstün tutur.

Professor Eldar Məsimovun çalışdığı, ömrünü və elmi fəaliyyətini həsr etdiyi biofizika sahəsi, 1992-ci ildən müdiri olduğu “Maddə quruluşu” kafedrası elmin asan olmay1an sahələrdindən hesab olunur. Həmyerlimiz Nobel mükafatı lauyreatı, akademik Landau “Mən fizikanı seçməmişəm, fizika məni tapıb” deyirdi. Bu sözlərdəki böyük məna bəlkə də dahi alimin fizikasız həyat yoxdur anlamına bir işarə idi. Eldar Məsimov ölkəmizdə və onun sərhədlərindən kənarda müxtəlif elmi populyar curnallarda çap edilmiş 400-dən artıq məqalənin, 27 monoqrafiyanın, dərsliklərin, dərs vəsaitlərinin müəllifidir. Onun rəhbərliyi ilə 20 namizədlik, 2 doktorluq dissertasiyası müdafiə olunmuşdur. O, bir alim kimi respublikamızda və bir çox ölkələrdə yüksək qiymətləndirilir. Şübhəsiz ki, elmi əlaqələr həm də bir vətəndaş kimi onun yüksək insani xarakteri ilə əlaqəlidir. Professor Eldar Məsimov kimi insanlar Azərbaycandan kənarda xalqımızı yüksək şəkildə təmsil etməyi bacarırlar. Bu da təbiidir ki, bəzən bir insan vətənindən kənarda böyük bir xalq haqqında təsəvvür yarada bilir. Heç bir mübaliğəsiz demək olar ki, Eldar Məsimov belə insanlardandır.

Onun həyat fəaliyyəti təkcə bir elm adamının ömür-gününü əhatə eləmir. Müxtəlif zamanlarda Respublika Təhsil Nazirliyində Elm İdarəsinin rəisi, Bakı Dövlət Universitetinin tədris işləri üzrə prorektoru vəzifələrində çalışıb, universitetin rektor əvəzi olmuşdur. Bu gün Eldar Məsimvo çalışdığı fizika fakültəsinin kafedra müdiri olmaqla yanaşı, həm də Bakı Dövlət Universitetinin nəzdindəki “Fizika problemləri” ETİ-nin “Bioloci sistemlər fizikası” şöbəsinin müdiri vəzifəsini daşıyır.

1990-1995-ci illərdə XII çağırış Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı olmuşdur. Onun elmə və təhsilə verdiyi töhfə yüksək qiymətləndirilir. Rusiya Pyotr Elm və İncəsənət Akademiyasının əvvəlcə müxbir üzvü, 2003-cü ildə isə həmin akademiyanın həqiqi üzvü seçilmişdir. Rusiya Təbiətşünaslıq Akademiyasının Təltif və Mükafatlar Komissiyası şöhrətli alimə “Bioloci strukturların təşkili prinsipləri” elmi məktəbinin yaradıcısı adını vermiş, onu Alfred Nobel və V.Vernadski adına medallarda təltif etmişdir. Eldar Məsimov eyni zamanda həmin təşkilat tərəfindən “Əməkdar elm və təhsil xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür.

Hər bir yazını başlamağın və bitirməyin öz çətinlikləri olur. Şöhrətli alim, gözəl insan, dostum və eloğlum Eldar Məsimov haqqında düşündüklərimin bir qismini oxucularla bölüşə bildim. Amma dediyim kimi, istənilən yazını başa vurmağın, onun sonuna nöqtə qoymağın da öz çətinlikləri olur. Dediklərimi dedim, deməkdiklərim isə qalır. Tanrı ona da, mənə də ömür bəxş eləsə, demədiklərimi onun 80 illiyində deyəcəyəm. Qoy elə hər ikimiz bir qədər intizarda qalaq. Amma hər halda nöqtə qoymazdan əvvəl bir fikrimi demədən ötüşə bilmirəm. Tanıyanlar bilir ki, Eldar müəllim kifayət qədər təvazökar və ciddi adamdır. “Yubileyimin təmtəraqlı keçirilməsinin əleyhinəyəm. İndi bunu istəmirəm. Amma bircə onu istəyirəm ki, bir zamanlar qızıl medalla başa vurduğum Çinarlı qəsəbə orta məktəbində bir Eldar Məsimov guşəsi yaradılıb, orada sadəcə “Eldar Məsimov-70” sözləri yazılsın və mənim kitablarımın, məqalələrimin, keçdiyim həyat yolunun müəyyən bir təsviri əks olunsun...”

Fikirləşirəm, görəsən bu guşə indi orada yaradılıbmı?!.

NECƏDİ

Şirin xəyallarım gəzməsin gendə,

İsinirəm duyğuların harayında, ünündə.

Əziz dostum, indi bu ad günündə

Şəkmkirçayın nəğməsindən

Bir ərmağan düzəldib,

Onu sənə bağışlasam,

Necədi?

Qar yağanda Seyfəlidən yuxarı,

Qırov düşüb üşüdərdi bağları.

Dərələri duman çəkən buxarı,

Keçidləri sənlə aşsam,

Necədi?

Qoy ana Kür nəğməmizi oxusun,

Xalıları çəmən güllər toxusun.

Mən demirəm Qoşqar dağı, Kəpəzi,

Bütün mükafatlar, adlar əvəzi

Yasamaldan əsən mehə qoşulub,

Səni öpüb, alqışlasam,

Necədi?

Taleh HƏMİD

525-ci qəzet.- 2012.- 13 yanvar.- S.4.