Sənətin cazibə qüvvəsi

ADMİU-nun “Estrada və Musiqili teatr rejissoru” kafedrasının müdiri –

professor, Xalq artisti

Bəlkə də bu günə qədər salam verib, hal-əhval tutduğum insanlar arasında yaşına, yaxınlığına görə İbrahim Əliyev kimi dostum olmayıb.

Salam İbrahim!

Böyüyüb boya-başa çatdığım Əlövsət Quliyev küçəsində (keçmiş Montin) yaşayan əksər sakinlər azərbaycanlılar idi. Təzə Pir məscidinin mərkəzi qapısının açıldığı küçə isə M.F. Axundzadənin adını daşıyırdı. (İndi də belə adlanır.) Bizim Əlövsət Quliyev küçəsi isə bu küçəyə perpendikulyar istiqamətdə yerləşirdi. Mənim yaşadığım Murtuza Muxtarov küçəsi ( keçmiş Poluxin) avtomobillərin hərəkətinə görə intensiv küçələrdən idi. Bu məhəllənin sakinləri dini-əxlaqi, milli-mədəni cəhətdən sabit, maddi imkanlara gəldikdə, ortabab həyat tərzi keçirən insanlar idi.

Çar Rusiyası tərəfindən Bakı işğal olunduqdan sonra pərən-pərən düşmüş İçəri Şəhər əhalisinin əksəri, eləcə də müxtəlif bölgələrdən olan insanlar, Təzə Pir məscidinin həndəvərində özünə yer-yurd salmaqla dini əqidəsinə sədaqətini bildirir, uşaqlarının da imanlı böyüməsinə çalışırdılar.

Bununla belə mədəniyyət, ictimai biliklər və gələcək nəsillərin inkişafı naminə təhsil proseslərinə də çox ciddi yanaşırdılar.

Hətta bu məhəllə sakinlərindən biri Məmmədtağı Məmmədovun şəxsi həyətinin zirzəmisində öz uşaqlarının təşkil etdikləri həvəskar teatrın üzvü də olmuşam (məktəb yaşına qədər). Göründüyü kimi, məhəlləmizin sakinləri incəsənətə, xüsusilə inkişafda olan teatr sənətinə də biganə qalmayıb.

Əxlaqi və mənəvi cəhətdən kamil olan bu insanların arasında yaşayıb, böyüyüb, bu yaşa çatmağımla fəxr etməyə yəqin ki, mənim haqqım var...

Bu haqqa sahib olanlar arasında bizim köhnə məhəllənin uşaqlarından olan, ziyalı, müəllim ailəsinin tərbiyəsini almış –İbrahim Əsgər oğlu Əliyev də var .

Mən onunla bir məhəllədə böyümüş, bir sinifdə oxumuş, o vaxtki Azərbaycan Dövlət Televiziya verilişləri və Radio Komitəsində uşaq redaksiyasının hazırladığı “uşaq tamaşalarında” aktyor kimi fəaliyyət göstərmişəm.

Uşaq və yeniyetmə yaşlarında olduqca dəcəl olan İbrahimlə birgə güləş və milli rəqslərlə məşğul olmuşam. (o dövrdə mən həm də keçmiş 26-lar adına sarayın uşaq dram dərnəyində, Yuri Qaqarin adına Pioner sarayının dram, rəqs, qılıncoynatma dərnəklərində fəaliyyət göstərmişəm, paralel olaraq “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının dublyaj etdiyi filmlərdə uşaq rollarını səsləndirmişəm. (1959-cu ildən)

Bir gün kinostudiyanın rejissor köməkçisi, indiki tanınmış kinorejissorumuz Oqtay Mirqasım məni “Mən rəqs edəcəyəm” adlı rejissor Tofiq Tağızadənin o dövrdə məşhur olan rəqqas- milliyətcə çeçen Mahmud Esenbayevin həyat və yaradıcılığından bəhs edən bədii filmində onun uşaqlıq dövrünü oynamaq üçün sınaq çəkilişlərinə çağırdı. Özümlə İbrahimi də apardım. İkimizi də bəyəndilər.

Eyni vaxtda həm də məktəbdə gimnastika ilə məşğul olduğum üçün məni Krıma spartakiadaya aparmışdılar.

Qayıdanda eşitdim ki, dostum İbrahimi təsdiq edib baş rola çəkirlər. Sevindim. Məni də həmin filmdə kiçik bir epizoda- Qaraçı balası roluna çəkdilər(1963). Beləliklə, bizim böyük sənət yoluna, kino sahəsinə tale işığı düşdü. İncəsənətə- teatr və kino sənətinə olan həvəs və marağımız getdikcə artmağa, bizi özünə cəzb etməyə başladı.

Yeniyetmə idik... Bir gün “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında “kinoaktyor” kursu yaradıldı. Bu, o zaman kinostudiyanın direktoru vəzifəsində çalışan SSRİ Xalq artisti Adil İskəndərovun təşəbbüsü idi. Bu peşəyə yiyələnmək həvəsiylə Kinematoqrafçılar İttifaqında (sədri Həsən Seyidbəyli idi) keçirilən müsabiqəyə qatılmaq məqsədiylə ərizələrimizi yazdıq. Müsabiqə günü sədrin otağından çıxan İbrahim hönkürtü ilə ağlamağa başladı. Səbəbi də bu idi ki, onu kurslara qəbul etməyib, böyük otaqda asılan “Mən rəqs edəcəyəm” bədii filminin afişasındakı öz şəklini (bilmədən, tanımadan) özünə göstərib, demişdilər: “Çox zəifsən, çalış bu uşaq kimi istedad sahibi ol!” .... İbrahim çox pərt olmuşdu.

Bunu görəndə mən ümumiyyətlə müsabiqəyə qatılmamağa qərar verdim. Çünki o vaxt mənə- bu arıq, sısqa uşağa bəhanə üçün nə qədər desən səbəb tapmaq olardı. Lakin bu “uğursuzluq” bizi heç də həvəsdən salmadı. Əksinə, içimizdə baş qaldıran prinsipiallığa təkan verdi.

Ailə həyatımızdakı müəyyən çətinliklər ikimizi də gecə məktəbinə (fəhlə-gənclər məktəbinə) keçmək məcburiyyəti qarşısında qoydu. İkimiz də “Azərnəşr” mətbəəsində fəhlə kimi işə düzəldik.Biz- iki dost orta təhsilimizi davam etdirməklə yanaşı, o dövrdə fəaliyyət göstərən dram dərnəklərinə üzv olmaq, gələcək taleyimizi müəyyənləşdirmək istəyirdik.

Bu müddət ərzində mən kinostudiyadakı dublyaj şöbəsində ştatdankənar aktyor kimi fəaliyyət göstərib, “yaxşı ad” qazanmışdım. Üstəgəl televiziya verilişlərində (tamaşalarda) mütəmadi çıxışlarım məni sevilən və populyar gənc aktyorlardan etmişdi.

Bir gün gecə məktəbində dostlaşdığım Hüseynağa məni özünün üzvü olduğu dram dərnəyinə, Fioletov klubuna gətirdi. O zaman burada dram dərnəyininin rəhbəri olan Tofiq İsmayılov (ADMİU-nun professoru, xalq artisti, kinorejissor) Hüseynağa ilə söhbətindən bir yerdə oxuduğumuzu bilib, məni yanına çağırmışdı. Demə, Tofiq müəllimlə mənim tanışlığım hələ uşaqlıq illərində radioverilişləri (tamaşaları) zamanından başlayıb. Sonra İbrahimi də özümlə apardım. Sənət yanğısı ilə alışan gənc ürəyimizə sanki su çiləndi.Burada yaxşı dostlar tapdıq (Bəhram Ağaquliyev, Loğman Axundov, Hüseynağa Atakişiyev, Babakişi Məmmədov, Əli Əşari, Şirzad Hüseynov və s.).

Sənətə olan həvəsimiz o qədər yüksək idi ki, demək olar, hər gün məşq edirdik.

Sanballı tamaşalar hazırlayırdıq. (S.Vurğun “Fərhad və Şirin”, “Xanlar” , Zeynal Xəlil “Dağlar oğlu”, İ. Əfəndiyev “Məhv olmuş gündəliklər”, Ş.Qurbanov “Sənsiz” və s.). Çox vaxt İbrahimlə tərəf müqabili olurduq.

Bakı şəhərinin bütün dram dərnəklərinin həvəskarları, rəhbərləri, hətta o zaman adını eşidib, üzünü görmədiyimiz tanınmış sənət adamları da gəlib bizim icarəyə götürdüyümüz Gənc Tamaşaçılar Teatrındakı tamaşalara maraqla baxırdılar.

Nəhayət, institut yaşımız çatdı. 1968-ci ildə böyük həvəs və inam hissiylə sənədlərimizi M.A.Əliyev adına İncəsənət İnstitutuna verdik. Elə ilk sənət imtahanından kəsilib dörd dost-mən, Loğman Axundov, Hüseynağa Atakişiyev və İbrahim Əliyev sənət qapılarından geri qaytarıldıq.

Dördümüz də əsgəri xidmətə çağırıldıq. Müxtəlif yerlərdə qulluq etsək də, bir-birimizi unutmadıq, əlaqələrimizi kəsmədik.

Nəhayət, tərxis olunub, doğma Bakıya qayıtdıq. Həmin yay (1971) İbrahim Əliyev, Hüseynağa Atakişiyev institutun aktyorluq fakültəsinə daxil olub, SSRİ Xalq artisti Mehdi Məmmədovun kursunda təhsil aldılar.Dostumuz Loğman Axundov isə Mədəni- Maarif fakültəsinin qiyabi şöbəsinə qəbul olundu.

Mən isə ikinci dəfə qapı arxasında qaldım. Özümü itirmədim, ruhdan düşmədim... Çünki sevimli peşəmlə onsuz da məşğul olurdum. Növbəti, 1972-ci ildə mən də Mədəni –Maarif fakültəsinin qiyabi şöbəsinə qəbul olundum.

Uşaqlar M. Məmmədovun kursunu 1976-cı ildə bitirib, o dövrdə fəaliyyətə yenicə başlayan Şəki Dövlət Dram Teatrına təyinat aldılar. Kursun mehriban məzunları bir yerdə çalışıb, klassik əsərlərdən tutmuş, ən müasir yazarlarımızın pyeslərinə qədər tamaşaya qoydular. Bir-birindən maraqlı və peşəkar səhnə əsərləri ilə teatr ictimaiyyətinin diqqətini cəlb edən bu kollektiv neçə-neçə yaxın-uzaq xarici ölkəyə qastrol səfərlərinə yollandı. Əksəriyyətində də uğur qazandılar.Məhz İbrahimin oynadığı rollara gəldikdə, geniş ampluaya malik aktyorun siyahısına nəzər salaq: “Komsomol poeması”- Cəlal , “Nişanlı qız”- Mindilli, “Hacı Qara” – Əsgər bəy, “Bəxt üzüyü”- Hüseyn, “Kral Lir”- Edmund, “Ustalar”- Jivko. (Bolqarıstan Teatr festivalının mükafatı – “Kişi roluna görə”) “Pələng və kaftar”- Boriç, “Ağ xəstəlik”- Doktor Qalen, “Axşam dərsi”- Niftulla, “Arturo Uinin karyerası”- Arturo Ui.(Almaniya Teatr festivalının mükafatı – “Kişi roluna görə”) Və beləcə, 40 tamaşa.

1984-cü ildə iş belə gətirdi ki, Mədəniyyət Nazirliyi Şəki teatrının inkişafını görüb, baş rejissor vəzifəsində çalışan Hüseynağa Atakişiyevi Milli Akademik Dram Teatrına baş rejissor vəzifəsinə təyin etdi. İbrahim Əliyev sonra Gənclər Teatrına işləməyə gəldi. Burada da sənət uğurları bir –birini əvəz edirdi. ( “Arvadımın əri”- Elbrus, “Xeyir və Şər”- Şər, “Dadaşbala əməliyyatı”- Dadaşbala və s.)

1990-1995- ci illərdə Gənc Tamaşaçılar Teatrında çalışan İbrahim həm rus, həm də Azərbaycan bölmələrində aktyor kimi çalışası oldu. (“Bir dəfə Braziliyada”- Senyor Xameleon, “Uçan ox”- Lord Fokskem, Ə. Orucoğlu “Pul dəlisi”- Dəli və s.)

Nəhayət, R. Hüseynovun “Müşfiq” pyesində yaratdığı Mikayıl Müşfiq obrazı, nakam şairimizin keçirdiyi iztirablar, sarsıntılar və həyata olan yaşamaq eşqi-həvəsi İbrahim Əliyevin aktyor oyununda bu tarixi şəxsiyyətin səhnə obrazına müasir tamaşaçıların olduqca böyük məhəbbətini qazandıra bildi.

Onun kino fəaliyyəti (“Mən rəqs edəcəyəm”- balaca Mahmud, “Qətl günü”- Hökmdar, “Güllələnmə təxirə salınır”- Cümşüd) də yaddaqalan oldu.

... Keçmiş SSRİ məkanının dağılması və Azərbaycanda baş verən “yaradıcı boşluq” səbəbindən, həm də şəxsi gün-güzəranının getdikcə ağırlaşdığını görən ailə başçısı İbrahim teatrdan uzaqlaşdı və “çörək” dalınca əvvəl Almaniyaya, sonra Türkiyəyə işləməyə gedəsi oldu.

Bəzi iş adamlarının böyük etimadını qazanmış İbrahim sonrakı illərdə Tatarıstanda müvəffəqiyyətlə biznes qurdu və doğma Vətəni Azərbaycana qayıtdı. İbrahim bu illər ərzində həyatın çətin sınaqlarından keçməsinə baxmayaraq, yeniyetmə yaşından başladığı sənət dünyasının məftunu və “Məcnunu” olduğu aktyorluq peşəsinin yanğısını öz içindən neçə qoparıb ata bilərdi?

Günlərin bir işıqlı günü ADMİU-nun dəhlizində mənimlə qarşılaşan köhnə dostum İbrahim gəlişinin səbəbini anladanda sevincimi gizlədə bimədim. O, pedoqoji fəaliyyətə başlamaq qərarına gəlmişdi. Aktyor sənəti fakültəsində “Dram və kino aktyoru” ixtisası üzrə ali təhsil alıb, Şəki teatrında çiyin-çiyinə uzun müddət bir yerdə çalışan, bu gün bu kafedranın müdiri, professor , respublikanın əməkdar artisti Gülşad Baxşıyevanın dəvətiylə bu təhsil ocağına gəlmişdi. Çox mürəkkəb həyat və yaradıcılıq yolu keçmiş İbrahim Əliyevi bura gətirən təbii ki, sənət yanğısı, sevdiyi peşənin cazibə qüvvəsi idi.

O, bundan sonra taleyini bağladığı sevimli aktyorluq peşəsinin sirrlərini istəkli tələbələrinə çatdıracaq, onların gələcəkdə peşəkar aktyor olmaları üçün əlindən gələni əsirgəməyəcək. Biz buna əminik. Əminik ki, özü kimi istədiyi istedadlı uşaqları bir gün tanınmış, populyar sənət adamı kimi görəndə, keçdiyi yollar, yaratdığı rollar gəlib gözü önündən keçəcək. O, tələbələrinə, tələbələr də müəlliminə stimul verəcək.

Deyəsən, artıq verib.

İbrahimin yenidən Bakıya gəlməsini, pedoqoji fəaliyyətə başlamasını eşidənlər artıq ona aktyor kimi səhnəyə qayıtmağı da təklif ediblər.

Bu yolda İbrahim Əliyevə (indiki soyadı Əlizadə) yaradıcılıq uğurları, onu yaxından tanıyanlara göz aydınlığı vermək, eləcə də İbrahimlə uzun illər Şəki Teatrında çiyin-çiyinə çalışmış aktrisa M. Əmirovaya- xanımı Mahirəyə , qızları Günay və Sonaya, bir də uzaq Rusiyada – Tatarıstanın Nijni-Kamsk şəhərində sevimli atası İbrahimin işini davam etdirən oğlu Elçinə (təbii ki, ailəsinə də) xoşbəxtlik və firavan həyat arzulamaq qalır.

Salam, İbrahim!

Bakı – 04.03.2013

Ramiz Əzizbəyli

525-ci qəzet.- 2013.- 6 aprel.- S.25.