Tələsmə, Şef

Həmin gecə birdən-birə onun haqqında yazmaq istədim. Daha doğrusu istəmədim. Sadəcə bir anın içində yazı gəlib oturdu beynimdə. Qaldı ancaq kağıza köçürtmək. Hətta özümü qınadım ki, niyə bu vaxtacan yazmamısan onun haqqında? Fikirləşdim ki, eybi yox, elə indi də gec deyil...

Səhərə yaxın isə qəfildən dişim ağrımağa başladı. Damağım şişdi. Ağrıkəsici dərmanların hesabına günortayacan birtəhər yatıb, getdim həkimə. Dedi sap-sağlam dişinin dibi qəfildən irinləyib, irin yayılıb bütün damağına...

Beləliklə ağrılı müalicə başladı. İynələr, antibiotiklər. Söndürülmüş telefon da ki evdə çantada...

Yalnız üç gün sonra dişimi çəkdilər, bir az özümə gəldim və telefonu yandırdım.

Və məlum oldu ki həmin gecə dünyasını dəyişibmiş. Xəstələnməyini bilirdim. Amma vəziyyətinin ağırlığını hamıdan gizlədirdi deyə, ölümü də qəfil xəbər oldu çoxumuza... Həm də məhz həmin gecə. Yuxuda diş itirmək yaxın adamın itkisinə yozulur. Məndə isə bir az fərqli oldu.

Mən dişimin qəfil ağrısından başımı az qala divara vurduğum həmin gecə, o da Əzrayıla can verirmiş...

O gecənin yazısını isə uzun müddət çap edə bilmədim. Çünki xatirə yazısı yox, ümid , inam yazısıydı... Nəhayət qərara gəldim ki, vəfatının ildönümündə dərc edim. Amma yenə də bilmirəm. Bəlkə də lazım deyildi...

1 avqust 2013

1995-ci ildə atam xəbər tutdu ki, Bakıdakı əruz məclislərinə gedib gəlirəm, şeir yazıram. Bir dəfə keyfinin kök vaxtında məni dedi ki, eşitmişəm qəzəlxanların dəstəsinə qoşulmusan? Dedim, hə. Əvvəl güldü, sonra qayıtdı ki, ağlını yığ başına, dəstəylə futbol oynayarlar, şeir yazmazlar.

Əlbəttə ki, mən onun sözünü ciddi qəbul eləmədim. Bilirdim , özü də cavan vaxtı şeir-qəzəl yazıb. Amma ciddi şəkildə məşğul olmayıb və şairliyinin yadigarı olan iki qalın dəftər indiyəcən şifonerin dibində, tozun içində yatmaqdadı. İndi də fikirləşdim ki, yəqin mənə paxıllıq eləyir, özünün şairlik karyerası alınmayıb axı. İstəyir ki, məndə də alınmasın. Ancaq dediyi söz, nədənsə beynimdə ilişib qalmışdı. “Dəstəylə şeir yazmazlar.”

Amma bu yazı atam haqqımda deyil, kiçik qardaşım haqqındadı. Zərdüşt Şəfiylə qardaşlığım əsl bakılı qohumluğuna bənzəyir. Bir də görürsən hər həftə görüşürük, bir də görürsən aylarla bir- birimizdən xəbər tutmuruq. Amma ürəyim həmişə onun yanındadı. Əslində onunla çox tez-tez görüşməməyimin səbəbi başqadı. Onun yaradıcılığının elə mərhələsidi ki, gərək özünə qapansın, öz ruhunu tanısın, öz yolunu tapsın. Həmin mərhələdə yaşca böyük olan və xətrini istədiyi istənilən bir yaradıcı adamla sıx münasibət, sonda təsir altına düşməyə gətirib çıxara bilər. Bunu isə istəmirdim. O, özü olmalıdı. Hər şeydə yalnız özü. Heç kimə bənzəməyən, heç kimi təkrar eləməyən Zərdüşt...

Amma bir neçə il əvvəl daha sıx-sıx görüşürdük, mən “Xəzər” Universitetində “Yaradıcı yazı” fənnindən dərs deyəndə bütün dərslərimdə iştirak edirdi. Həmin mərhələdə onun ədəbi yazı əlifbasını düzgün öyrənməyi lazım idi. Çünki hər şey əlifbadan başlayır. İlk yazılarındakı istedadlı “xaos” mərhələsindən çıxmağını və içində süjet instinktinin, düzgün dramaturji hissiyyatın yaranmısını gözləyirdim, bu mərhələni keçməyi üçün çox çalışırdım. Və “Meşə-adam” hekayəsindən sonra rahatlandım. Artıq onda süjet instinkti, dramaturji hiss, struktur anlayışı yaranmışdı. İndi rahat kənara çəkilmək olardı. Və çəkildim. Həm də sevinərək çəkildim. İndi qalır öz fərdi fəlsəfəsini, dünyagörüşünü formalaşdırmağı. Burda isə istedadlı adam üçün kənar təsirlərə ehtiyac yoxdu. Öz içinə düşməlidi.

Çox sevinirəm. Çünki onun yaradıcılığa gəlməsində rolum olub. Düzdü, yaradıcı adamların belə sözlərdən xoşu gəlmir, hər şeyi öz zəhmətləri, öz istedadları ilə bağlayırlar. Kimsə belə şeyləri tez- tez başa vuranda, əsəbləşirlər.

Mən də Zərdüştə söz verirəm ki, daha heç vaxt bu barədə yazmayacam. Amma indi yazmaq istəyirəm.

Onun ilk dəfə “Ulduz”a gəlməyini xatırlamıram. Yazı gətirən çox olur deyə, sifətlər yadda qalmır. Amma oxuduğum hekayələrin içində mənə ən çox maraqlı gələn birini gözüm tutdu. Xaotik də olsa, çox maraqlı yazı tərzi, özünəməxsus ironiyası, bütün problemlərə yuxarıdan aşağı baxan bir yumoru vardı. Nədənsə Pelevini, Dovlatovu xatırlatdı mənə. Səhv eləmirəmsə “Zəlzələ” hekayəsiydi. (Əgər yanılıramsa, Zərdüşt səhvimi düzəldər.)

Hekayənin sonunda əlaqə telefonu vardı. Götürüb zəng elədim. Anası götürdü. Özü yox idi. Xahiş elədim ki, Yazıçılar Birliyinə gəlsin.

Gəldi, tanış olduq və ilk olaraq hiss elədim ki həyalı oğlandı. Sonra ədəbiyyatdan-filandan söhbət elədik və mənə maraqlı gəldi ki, hələ orta məktəbi bitirməyən bir yeniyetmə ciddi əbədiyyat barədə necə doğru- düzgün fikirlər yürüdür.

Sonra da təbii ki, dostlaşdıq. Çoxlu-çoxlu çap elədim hekayələrini.

Onu ilk dəfə dənizə mən aparmışam. Elçin Hüseynbəyli, Qismət və Cavid Zeynallı da bizimləydi. Zirədə dəniz sahilində balıq yeyəndən sonra dənizdə çimdik və sudan çıxan Zərdüştün sifətinin ifadəsi nədənsə mənə qəribə gəldi. Qəfildən dedi ki, su duzludu. Hamımız heyrətlə ona baxdıq, məlum oldu ki, bu vaxtacan dənizdə çimməyibmiş.

Onu ilk dəfə futbola da mən aparmışam. Yenə də Qismət və Cavid bizimləydi... Yaxşı oyun oldu, Bakının “İnteri” hansısa Avropa komandasını darmadağın elədi. O isə gülürdü. Oyuna yox, mənim oyunun gərgin məqamlarında uşaq kimi qışqır-bağır salmağıma gülürdü.

Onu fikirləşəndə, atamın uzun illər əvvəl dediyi söz yadıma düşür. Şeiri dəstəylə yazmazlar. Zərdüştün elə ən gözəl xasiyyəti də ədəbi mühitə yox, ədəbiyyata meyl eləməsidi. Hamı şahiddi ki, ədəbi mühitdə müxtəlif dəstələr, qruplaşmalar olur. Bu da təbii haldı. Amma Zərdüştü heç vaxt belə qruplaşmalara meyl göstərən görmədim. Fikrinin diqqətinin hamısı yalnız ədəbi yaradıcılığa köklənib. Özü də sırf ədəbiyyata. Ədəbiyyatdan kənar nə varsa, ona qeyri-ciddi görünür.

Bir neçə il əvvəl onu kinoya istiqamətləndirmək istədim. Filmlərimizin ssenari yazılışı mərhələsində iştirak elədi. Amma alınmadı. Özünün çox da meyli yox idi. Başa düşdüm ki, onun yaradıcı enerjisi sırf kitab materialı üçündür. Hekayələr, povestlər, romanlar.

Hələ roman yazmayıb. İlk kitabında da hekayələrdir. Amma artıq bu kitabında onun ciddi ədəbiyyatın qapısını araladığı görünür. Ələlxüsus son dövr hekayələrində daha əvvəlki xaos yoxdur. Düzgün ideya qoyuluşu, dramaturji quruluş, süjet xətti, sistemlilik bu hekayələri artıq ciddi ədəbi material səviyyəsinə qaldırır. Amma nədənsə bu sistemlilik onun yaradıcılığının ilk mərhələsindəki incə yumoru, özünəməxsus kinayəni arxa plana itələyib. Zərdüşt böyüdükcə ciddiləşib elə bil. Mənsə istərdim ki, həmin o yeniyetmə Zərdüşt də itməsin, onun ciddi fəlsəfi hekayələrinin arasından hərdən boylansın, özünəməxsus təbəssümüylə hər şeyi lağa qoyub gülsün, hətta qəhqəhə çəksin.

Axır vaxtlar şeir də yazır. Ancaq şeirlərindən xoşum gəlmir. Neçə dəfə özünə də demişəm. Bəlkə də inciyib məndən. Bəlkə də inciməyib. Hər nədisə, onun şeirlərində mən özünəməxsus spesifik ruhu, yazı manerasını hələ ki görmürəm. Hekayələrdəki Zərdüşt şeirlərdə sanki hələ gözə çarpmır, gizlənir. Lakin bilmək olmaz, bəlkə nə vaxtsa şeiri də elə həddə çatdı ki, orda da sırf öz nəfəsini hiss elədik.

Ən çox bəyəndiyim cəhəti isə səbrli olmağıdı. Elə ilk kitabının çapına da tələsmədi, əlindəki yazıları da ortaya qoymağa tələsmir, ciddi- cəhdlə materialın üstündə işləyir, cilalayır, sanki sığallayır... Çünki Zərdüşt beşgünlük yazıçılardan deyil. Onun bütün fikri, düşüncəsi uzunmüddətli, davamlı və daim yüksələn xətlə inkişaf edən yaradıcılığa malik yazıçı olmaqdır. Məhz yazıçı.

Təbii ki bu ağır və uzun yoldu. Və mən inanıram ki, Zərdüşt Şəfi zəhmətkeşliyi, istedadı və səbri sayəsində bu yolu qət edəcək. Mütləq... Ona isə hələ ki yalnız bir sözüm var. Tələsmə Şef, səbrli ol...

2012. Avqust

P.S. Mən daha heç kimə, səbrli ol, deməyəcəm. Heç vaxt.

İlqar FƏHMİ

525-ci qəzet.- 2013.- 3 avqust.- S. 29.