Eh, bu qədər qayğı ki var, al dodağı neyləyir?- Yüz Gözəl Sevgi Şeiri

PƏRVİNin təqdimatında

Kim deyir, güzgü yalnız özünə baxmaq üçündü?! Qadına güzgü başqalarının onu necə gördüyünü bilməkdən ötrü lazımdı. Şübhəsiz, QADIN qadına. Güzgüylə “ünsiyyəti”n hələ uşaqlıqdan çox maraqlı formada, artan xətlə inkişaf edir. Yaşa dolduqca güzgünün də sənə, sənin də ona münasibətin dəyişilir. Balaca olanda az-az durursan ayna önündə, elə atanın “mənim göyçək qızım” – deməsi bəsindi də, neyləyirsən güzgünü... Əsas məsələ də gözəllikdi.

İlk yeniyetməlikdə güzgü həyatının ayrılmaz hissəsinə, vacib əşyasına çevrilir. Səhər evdən çıxmamış dəfələrlə baxırsan, hələ arabir çantandakı balaca aynada da üz-gözünə tamaşa edirsən. Küçədə, bayırda, nəqliyyatda göz atan, söz tullayanları elə yaxşı başa düşürsən ki... Axı gözəlsən, necə baxmasınlar, nə cür ötsünlər yanından biganə?! Sən demirsən ey bunu, güzgü deyir.

...Axşam uça-uça evə girib çantanı divan üstünə tullamağına, tələsik böyük güzgünün önünə keçməyinə baxıb gülümsəyir anan... “Mənim balam böyüyüb...” Saçlarını dağıdıb tamaşa edirsən özünə, soyuq şüşənin qarşısında imistisən, için qaynayır ona görə... Anan haqlıdı, böyümüsən. Sən demirsən ey, güzgü deyir! Zamanla adamları sakit görünüşünlə çaşdırmağından, yolundan eləməyindən şənlənirsən. Utanmaz-utanmaz sayırsan da hələ... Bu gün dörd nəfər... Sabah yeddi... O birisi gün... çox idi, amma biri yadında qalıb, yalnız BİRi... Hə, fikri səndə deyildi elə bil, başını aşağı salıb bir nöqtəyə baxırdı. Hamı kimi zilləməmişdi gözlərini sənə, hırıldamırdı hamı kimi üzünə ...

...Evə gəlib sakitcə otağına keçməyinə, əynini dəyişmədən güzgüyə hüznlə baxmağına gülümsəyir anan... “Mənim balam vurulub...” Vəssalam, sabahdan güzgü ancaq ona işləyəcək. Səhər evdən çıxmamış təkcə saçlarını yox, təbəssümünü də səliqəyə salacaqsan... Bu boyunbağı dişlərimin rənginə uyğun gəlirmi, belə baxanda gözlərim gözəl görünürmü, dırnaqlarımla çantam çəhrayıdısa, gödəkcə ağ ola bilərmi?! Bezdirəcəksən bu suallarla güzgünü... Gözündən daşan arzularınla sevindirəcəksən də arabir! Axı nə baş verib, nə olub? Bəlkə anan düz tapıb... Aşiq olmusan??? Aşiq olmusan!!! Sən demirsən ey bunu, güzgü deyir! İndən sonra hər şey, hər yer, hamı gözəl görünəcək gözünə, elə güzgü də həmişəkindən daha cazibədar, daha çəkici olacaq. Sevirsən ona görə! Sevilirsən ona görə! Ayrı bir arzun yoxdu, yaşayırsan bu hissinlə, bütün bacarığın, qabiliyyətin, gözəlliyin onu özünə daha da bağlamaqçündü.

... İşdən gələndə səs-səmirsiz içəri otağa girib qapını bağlamağına, güzgüyə baxmamağına, çarpayının bir küncündə üzü üstə uzanmağına təlaşlanır anan... “Mənim balam darıxır...” Ürəyi dözmür, gəlib oturur yanında, kürəyini sığallayıb söhbətə tutur...

– Deyirlər, qırmızı rəng bu mövsüm dəb olacaq, bəlkə sabah çıxaq sənə bir qırmızı paltar alaq, hə? – zəif yerindən tutur səni, bilir geyinib-keçinməkdən ötrü sinov gedirsən...

– Mən daha gözəl deyiləm? – sualına ürəkdən gülür.

– Uşaqsan, uşaq. Niyə gözəl deyilsən ki? Kim dedi bunu sənə?

– Daha heç kim baxmır mənə... – mısmırığını sallayırsan.

Zamanında bu hisslərdən keçmiş anan bir az qəmgin təbəssümlə ah çəkir:

– Sənə baxırlar, qəşəng qızım! Sadəcə, görmürsən onları... Gözün ancaq birini görür ona görə.

Ananın sözləri ocağa atılmış yağ kimi təsir edir sənə. Yerindən sıçrayıb ağlayırsan... “Düzdü, mən heç kimi görmürəm, heç kimə baxmıram, ona görə... Onu sevdiyimə görə. Ancaq o lazım idi mənə, onu istəyirdim... Hamı, hər şey heç idi gözümdə... Amma O... Bacarmadı, gücü çatmadı, ürəyi gəlmədi... Başa düşürsən? Qorxaqdı...” – deyib hönkürürsən. Yazıq anan neyləsin?! Başını sığallayıb “Hər şey qismətlədi...” – deməkdən savayı, nə gəlir əlindən?!

...Nəyinə lazımdı bundan sonra güzgü?! Kimin üçün bəzənəcəksən, kimdən ötrü sığal çəkəcəksən saçına?! Elə-belə yaşayırsan da...

...İllər də öz işini görməkdədi. Üzünə qırış, saçlarına bəyazlıq, gözlərinə duman gətirməkdədi... Hələ qayğılardan, dərd-sərdən, ölümlərdən, itimlərdən danışmıram. Hamısı düşməndi sənin güzgünlə... Solur kəhrəba rəngli dərin, daha o cür parıldamır gözlərin... Qocalırsan yavaş-yavaş... Sən demirsən ey bunu, güzgü deyir! Hə, bir də qıraqdan baxanlar: Bilirsən, bu, cavan vaxtı necə gözəl idi, bilirsən hamı necə ölürdü bu qız üçün?!

...İlqar da qıraqdan baxanlardandı, İlqar da bunu deyir... “O qızın” qəzəlində bir vaxt elə, indi isə belə qadından danışır... Daha doğrusu onun keçmişindən və bu günündən. Qəzəlin əsas poetik özəlliyi iki fərqli təhkiyə ilə yazılmasıdı. Şair o qızın əvvəlki gözəlliyini klassik, indiki solğun görkəmini isə müasir təhkiyə ilə ifadə edir... Və bu üsulun da arxasında şübhəsiz, hansısa bir simvol, məna durur. Ola bilsin ki klassik təhkiyənin daha həzin, romantik ovqat gətirməsinə görədi bu...

Təravətini keçmişdə, dünənində qoymuş qadının ağrısı, acısı elə ustalıqla çatdırılıb ki, bəzi məqamlarda qəzəlin kişi tərəfindən yazılmasına inanmağın gəlmir. Amma şeiri təkrar-təkrar oxuyanda bu cür müfəssəl təsvirlərin sirri aydın olur. Şair həmin o qorxaq, sevgi daşımağa ürəyi yetməyən, günahkar aşiqin gözüylə baxır qadına və əslində O qızın ağrılarını deyil, aşiqin təqsirlərini ifadə edir... Axı zamanında cəsarəti olsaydı, indi o qızın saçlarını qara rəng uduzub ağ udmayacaqdı, həyat acı dadmadığından beli də bükülməyəcəkdi, xoşbəxt yaşadığına görə şikayət dolu sözlər nitqinə oturmayacaq, axşamacan ah etməyəcəkdi... Əsərin əsas açarı məhz budu. Günahkar aşiqin vaxtında qorumadığı, səadət bəxş edə bilmədiyi qadına baxışı və təəssüfü...

İlk baxışdan sadəcə zahiri təsvirlər nəzərə çarpır qəzəldə. O qızın xarakteri də görünür. Müəllifin tutduğu güzgü onun həm xarici, həm də daxili gözəlliyini göstərir. Cümlə-cahan zülfünə qurban, boy-buxunu sərvi-xuraman qız təkcə xarici gözəlliyi ilə deyil, daxili zənginliyi ilə də seçilir. “Hər sözü məna dolu ümman idi”, “Sanki çəkib ömrü boyu qəm yükünü gizlicə...”, “İndi əsəbdən gecə-gündüz dodağın çeynəyir, Eh, bu qədər qayğı ki var, al dodağı neyləyir?”. Misal çəkdiyim bu misralarda qadının xarakteri, içəri aləmi çox zərif ştrixlərlə, poetik üsullarla verilir... Ömrü boyu qəm yükünü Gizlicə cəkən Qadının... Yalnız elə “gizlicə” sözü çox şey demirmi?! Və bu “gizlicə” sözünün də arxasında aşiqin günahları durur, deyilmi?

Bütün ağrıların sonu təsəlli axtarmaqla bitir... Amma burda nə təsəlli?! Qapqara saçlarının təbii rəngini hansı təsəlli ilə qaytara bilərsən ki?! Bircə yol qalır – bütün günahları taleyin boynuna at... İlqar Fəhmi də belə edir: “Neyləsin aşiq, belə gəldi qədəri-qisməti!”

... Anan da bunu demişdi... Acıqlı-acıqlı baxma GÜZGÜyə!

İlqar Fəhmi: “Neyləsin aşiq, belə gəldi qədəri-qisməti?!”

Saçları bir zülfi-pərişan idi,

Cümlə-cahan zülfünə qurban idi

O qızın

İndi səliqəylə daranmış başını qar tutur

Saçlarını sanki qara rəng uduzur, ağ udur.

Gözləri bir nərgizi-fəttan idi,

Kirpiyi sanki iti peykan idi,

O qızın

İndi daha parlamayır gözləri ulduz kimi

Kirpiyi üstə gözünün yaşı donur buz kimi.

Boy-buxunu sərvi-xuraman idi,

Qamətinə sərv özü heyran idi

O qızın

İndi bükübdü belini acı həyat gör necə,

Sanki çəkib ömrü boyu qəm yükünü gizlicə.

Ləbləri bir qönçeyi-xəndan idi,

Busəsi çox dərdlərə dərman idi

O qızın

İndi əsəbdən gecə-gündüz dodağın çeynəyir,

Eh, bu qədər qayğı ki var, al dodağı neyləyir?

Nitqi şirindi, şəkəristan idi,

Hər sözü məna dolu ümman idi,

O qızın

İndi şikayət dolu sözlər oturub nitqinə,

Axşamacan ah eləmək adəti olmuş yenə,

Aşiqi bir tazə qəzəlxan idi,

Çəkdiyi ancaq qəmi-hicran idi,

O qızın

Aşiqinin indi qələm tutmağa yox taqəti,

Neyləsin aşiq, belə gəldi qədəri-qisməti!

525-ci qəzet.- 2013.- 31 avqust.- S.21.