Mərdliyin profilləri- Con F.Kennedi- davamı

Biz özümüzə deyə bilərik ki, bu təzyiq qrupları və məktub yazanlar seçicilərin yalnız kiçik faizidir – və bu, həqiqətdir. Lakin onlar azlığın fikrini tələffüz edirlər, bu azlığın baxışlarına məhəl qoyulmaya bilməz və biz böyük ictimaiyyətlə kontaktlarımızın xeyli hissəsini qururuq. Onların rəylərindən biz agah ola bilərik ki, bu adamların səsini almalıyıq, həm də onlar bütün mümkün olan şeylərdə bizim etməyə cəhd göstərdiyimiz barədə əsasən məhdud biliyə malikdirlər. (O vaxtdan istirahətə getmiş bir Senator deyirdi ki, hər bir məsələdə o, xüsusi maraqlara uyğun olaraq səs verirdi, ümid edirdi ki, seçki vaxtı onların hamısı əlavə olunacaqdır ki, birlikdə çoxluğa yaxın olanı əmələ gətirsin, ona xoş qaydada xatırladacaqdır ki, bu vaxt ictimaiyyətin digər üzvləri bunu bilməyəcəklər ki, onun səsi onların rifahının əleyhinə olmuşdur. Bu bir daha həmin məsələni bilməyə inandırırdı ki, pozulmaz kimi görünən formula onun üçün işləmir).

Bunlar, həmin vaxt vicdanlı adamla qarşıdurmaya girən təzyiqlərin bazisidir. O, təzyiq qruplarını, öz seçicilərini, öz partiyasını, kolleqalarından ibarət yoldaşlığı, ailəsinin ehtiyaclarını, vəzifəyə görə iftixarını, kompromissin labüdlüyünü və vəzifədə qalmağın əhəmiyyətini nəzərə almaya bilməz. O, özü üçün mühakimə yürütməlidir ki, hansı yolu seçsin, hansı addımı atsın ki, bu, ona daha çox kömək etsin və ya onun özünü risqə məruz qoyan idealları gizlətsin. O, başa düşür ki, nəhayət hər bir məsələni özünün yenidən seçilmək şərtləri əsasında ölçməyə başlayır, nəhayət bir məsələdən sonra digərinə görə prinsiplərindən uzaq olan kompromissə getməyə başlayır, çünki qorxur ki, başqa cür hərəkət etsə onun karyerası dayanacaq və prinsiplər üçün gələcəkdə aparacağı mübarizələrin qarşısı alınacaqdır. Həmin vaxt o, vicdan azadlığının özünü itirdi, axı bu, onun vəzifədə qalmasına haqq qazandırırdı. Lakin bu nöqteyi-nəzərdən qərar verməklə və bu işə görə o, öz karyerası ilə risq edəcəkdir. Bu isə çətindir və könül axtarışı kimi bir qərardır.

Lakin bəziləri deyə bilər ki, bu real problem deyildir. Populyar olub-olmamasına əhəmiyyət vermədən, nə düzdürsə daim onu etmək lazımdır. Təzyiqlərə, şirnikləndirmələrə, saxta kompromisslərə məhəl qoyma.

Bu asan cavabdır – lakin yalnız o adamlara asandır ki, onlar seçkili vəzifə üçün məsuliyyət daşımırlar. Çoxları üçün bu, təzyiqə cəlb olunmaqdan daha çox, siyasət və şəxsi ambitsiyalardır. Biz hətta seçicilərimizin tələblərinə məhəl qoymamaq hüququ ilə düzgün olaraq hərəkət etsək, bunu etməyə qadir və hazır olacağıqmı? Biz qeyd etdik ki, təzyiqlər siyasi mərdliyi çətin xəttə çevirir – gəlin biz konstitusional və daha nəzəri borclara tərəf dönək, bunlar həmin xəttin düzgünlüyünü şübhə altına alacaqdır – həmin borclar ştat və sekstiya qarşısında, partiyamız və hər şeydən əvvəl öz seçicilərimiz qarşısında olan borclardır.

Senatorun başlıca məsuliyyəti, çox adamların güman etdiyi kimi, öz doğma ştatının nəzər-nöqtəsini təmsil etməkdir. Biz federal sistemə nisbətən, suveren ştatların Birliyiyik, bu ştatların ehtiyacları əsasən fərqlidir, – və mənim bir Senator kimi konstitusional borcum onları üzə çıxarmaq, ştatımın maraqlarını təmsil etmək barədə irəli sürülən bir tələbdir. Əgər ştatın öz Senatoru danışmırsa, kim Massaçusetsin problemləri barədə danışacaqdır? Bu, ştatın hüquqlarının və hətta onun özünə məxsusluğunun itirilməsi ilə nəticələnəcəkdir. Onun canlanmaları isə ancaq daha çox vaxtaşırı azlıqda baş verəcəkdir, bütün azlığın nöqteyi-nəzərinin rəmzi başlığının eşidilməsi üçün bərabər imkan inkar ediləcəkdir.

Hər bir Senator öz yerli maraqlarını təmsil edən kolleqalarının nəyi həyata keçirdiyini bilməyə uzun müddət ərzində baxmağa ehtiyac duymur. Və əgər həmin maraqlar hətta milli faydanın xeyrinə tərk ediləcəkdirsə, qoy Senator yox, seçicilər qərara alsınlar ki, necə və nə dərəcədə nəyisə etsinlər. Çünki Senator onların Vaşinqtondakı müvəkkilidir, onların haqlarının himayəçisidir, Senat palatasında Vitse-Prezidentin adlandırdığı kimi “Massaçusetsdən olan Senator” və ya “Texasdan olan Senatordur”.

Lakin nə vaxtsa bunların hamısı deyilmişdir və qəbul olunmuşdur, biz hələ bütün əhvalatı danışmamışıq. Çünki biz Vaşinqtonda “Birləşmiş Ştatların Senatoruyuq” və Massaçusetsdən və Texasdan olan Senatorlar Birləşmiş Ştatlar Senatının üzvləridir. Biz qubernatorlara və hörmətli ştatlarımıza deyil, Vitse-Prezidentin başçılığı altında tutduğumuz vəzifəyə görə and içirik və biz Vaşinqtona gəlmişik ki, Edmund Börkün sözlərini bir qədər dəyişərək deyək ki, biz düşmənçilik səfirləri deyilik və ya öz ştatımız və ya seksiyamız üçün məhkəmədə digər ərazilərin müdafiəçilərinə və agentlərinə müxalif qaydada çıxış edənlər deyilik – bir mənafeyi olan bir millətin məşvərətçi məclisinin üzvləriyik. Əlbəttə, biz öz ərazilərimizin ehtiyaclarına nə məhəl qoymaya bilmərik, nə də asanlıqla həmin ərazinin məhsulları ola bilmərik, – lakin əgər yerli maraqlar bizim hər birimizin roluna ağalıq edirsə, heç kəs milli marağın keşiyində möhkəm dayana bilməyəcəkdir.

Ştat və region qarşısındakı borclara əlavə olunan digər şeylər də vardır – artıq təzyiqi təsvir edilən partiya qarşısındakı borc da vardır. Əgər mən bu təzyiqlərə məhəl qoymuramsa, məni bu vəzifəyə qoymuş partiya ilə birgə getmək barədə borcum yoxdurmu? Biz inanırıq ki, partiya məsuliyyətinin olduğu bu ölkədə biz partiya platformasının dərk edilməsini vacib sayırıq – əlbəttə, əgər partiya yarlığı seçicilər üçün bir məna kəsb edirsə. Yalnız bu yolla iki partiyaya əsaslanan bizim millət çox saylı partiya qəlpələrinin tələsindən, onların prinsiplərinin bakirəliyindən və sərtliyindən qaça bilər. Onu da əlavə etməliyəm ki, – əgər siyasət barədə Qrişom qanunun bir növünü təklif edə bilərəmsə, – onların üzvlüyünün ölçüsünü tərs mütənasibliklə artıra bilərəm.

Və hələ biz razılaşa bilmərik ki, partiya məsuliyyətinin təzyiqi hər bir məsələ üzrə şəxsi məsuliyyətin tələb etdiyi bataqlıqda batacaqdır. Biliyi, intizamı, müvəffəqiyyəti artırmaq həvəsi, hətta yeni ideyaları istisna edən qərarlar, müstəqil davranış və üsyançı üzvlər partiya üçün onun təhlükədə olması deməkdir. Senator Albert Bevericin sözləri ilə deyilsə:

“Partiya yalnız böyüməklə, (onun gətirdiyi) ideyaların ölümünə dözümsüzlüklə yaşaya bilər... Təşkilat, əgər onun doğub törəməsi öz xeyrinə verilən səslərdən asılıdırsa, əgər oğul atanın yerini tutursa, bu, siyasi partiya deyildir, ancaq Çin tonqudur (tong – Çin gizli cəmiyyətinə avropalıların verdiyi addır. Bu, Yerdə, Göydə və insanda harmoniyanı təmsil edən üçbucağın əhəmiyyətinə görə, həm də tried – “sınaqdan çıxmış” adlanırdı. Taypin üsyanında və 1911-ci il inqilabında fəal rol oynamışdı. XIX əsrin ikinci yarısında bu ad altında həm də cinayətkar qruplar inkişaf etmişdi. Həmin dövrdə ABŞ-da tayfa rəqabəti aparan çinli qanqsterlər bir sıra şəhərlərdə bir-birilə vuruşmuşdu – tərcüməçi). Düşüncə və vicdan vətəndaşları heç də bir yerə yığışmır, ancaq Hindu tayfası qana və xurafata görə birliyini qoruyub saxlayır”.

İki partiyalı sistem hər ikisinin ciddi olduğuna görə qalmır, ona görə qalır ki, hər ikisi çevikdir. Mən Konqressə daxil olanda Respublikaçılar Partiyası, misal üçün, Robert Taftı və Ueyn Morsu dəstəkləmək üçün kifayət qədər böyük idi – Senatın Demokratik tərəfi isə, indi mən də xoşbəxtlikdən onun ağuşunda xidmət edirəm, misal üçün, Harri Bödün və Ueyn Morsun hesabına güclü idi.

Əlbəttə, hər iki böyük partiya bu gün milli mənafeyə xidmət etmək yollarını axtarır. Onlar geniş dəstək bazasına yiyələnmək üçün hər şeyi, əgər bu nəcib səbəbə görə deyilsə, edirlər. Lakin nə vaxt ki, partiya və vəzifə tutanların milli mənafeyə necə xidmət etmək barədə mövqeləri fərqlidirsə, biz birinci yerə öz partiya borcumuza görə məsuliyyəti və hətta seçicilərimiz qarşısındakı məsuliyyətimizi deyil, öz vicdanımıza görə olan məsuliyyəti qoymalıyıq.

Lakin yerli maraqlara və partiyaya mənsubluğuna görə borclarımızı yerinə yetirməmək, seçicilərimizi iradələri ilə əlaqədar olan problemin kvadratı ilə üz-üzə gəlmək məsuliyyətindən bir qədər asandır. Senator bu məsuliyyətdən qaçırsa, bunun altını çəkməli olacaqdır və bizim demokratik sistemin təməl təhlükəsizlikləri yoxa çıxacaqdır. O, həqiqi düşüncədə aydın təmsilçi deyildir, ictimai etimadı pozmuş olur, ona öz baxışlarını icra etmək üçün səs verənlərin nümayiş etdirdikləri etimada xəyanət edir. Con Tayler özünün başlıca nitqində Nümayəndələr Palatasından soruşmuşdu ki, “məxluq özünü onu Yaradana qarşı müxalif qoyurmu? Sahibin arzularına itaət etməyən, onun xidmətçisidirmi?”

“Onların dilində deyil, öz dilində danışırsa, xalq onu necə öz təmsilçisi kimi qiymətləndirə bilər? Belə etdikdə o, əslində onların təmsilçiliyini dayandırır və təkcə özünü təmsil edir”.

Qısası, bu fikir məktəbinə uyğun olaraq, əgər mən öz seçicilərimin iradəsinə lazım olduğu kimi məsuliyyətli olsam, özümün deyil, onların prinsiplərini hər şeydən yuxarı qoymaq mənim borcumdur. Bu, yəqin ki, o qədər də asan olmayacaqdır, ancaq buna baxmayaraq, məhz o demokratiyanın mahiyyətidir, xalqın müdrikliyinə və onun baxışına inamdır. Xalqın səhv edəcəyinə əmin olmaqdan ötəri – onlar layiq olduqlarından heç də yaxşı hökumətə malik olmayacaqlar, – lakin bu, xalqın təmsilçisinin onlar üçün nəyin yaxşı olduğundansa, yaxşı bildiyini demək hüququ ilə özünü lovğa aparmasından daha yaxşıdır.

Birləşmiş Ştatlar Senatorunun rolu haqqında belə dar baxışı qəbul etmək çətindir, – bu baxışı öz üzərinə götürən massaçusetslilər məni Vaşinqtona göndərmişlər ki, sadəcə xalqın rəyindəki dəyişikliyi xəbər verən seysmoqraf kimi xidmət edim. Mən bu baxışı, heç də “xalqın müdrikliyinə” inamım olmadığıma görə rədd etmirəm, ona görə rədd edirəm ki, demokratiya konsepsiyası əslində xalqın üzərinə bu dərəcədə az etimad qoyur. Beləliklə, kim elektoratın hər bir impulsuna bağlı olan təmsilçilik vəzifələrini inkar edirsə, onun özünün fikirlərinin nəticəsindən birbaşa asılı olmayaraq – xalqın müdrikliyinə etibar etməlidir. Onlar ədalətin ən böyük düşüncəsində inama, mərdliyi şərəfləndirməyə və ədalətə ehtiram bəsləmək qabiliyyətinə loyallığa və belə bir etimada malikdirlər ki, uzun müddət fəaliyyət göstərdikdə məhz millət üçün yaxşı olan nə varsa, onun naminə eqoizmdən kənar bir qaydada hərəkət edəcəklər. Bu elə bir inam növüdür ki, demokratiya ona əsaslanır, heç də ümidlərin tez-tez sadəcə olaraq pozulması deyildir, ictimai rəy bütün zamanlarda, bütün şəraitlərdə özünü tezliklə ictimai mənafe ilə bir yerdə göstərir.

Seçicilər, qısası, bizi seçmişlər ona görə ki, onlar bizim ədalətliliyimizə və həmin ədalətliliyi məhz həmin mövqedən icra etməyimizə etibar etmişlər. Bu mövqedən biz onların daha yaxşı mənafelərini, millətin mənafelərinin bir hissəsi kimi qiymətləndirə biləcəyik. Bu, o demək ola bilər ki, biz həmin məqsədlə seçildiyimizə görə ədaləti tam icra ediriksə, şəraitdən asılı olaraq seçici rəyini idarə etməliyik, məlumatlandırmalıyıq, ona düzəliş verməliyik və bəzən hətta ona məhəl qoymamalıyıq. Lakin eqoist motiv olmadan və ya aristokratların, demaqoqların, ekssentriklərin və ya ürəksiz, ictimai hissiyyata qeyri-səmimi olan siyasətçilərin deyil, fərasətli, vicdanın diqtəsinə əməl edənlərin özəl meyli ilə hərəkət edirik. Onlar gözləyirdilər ki, – həm də xeyli sarsıntısız olmadan, – seçiciləri onların müdrikliyinin axırıncı hakimləri olacaqlar; lakin onlar belə inama malikdirlər ki, seçiciləri – bu gün, sabah və başqa nəsildə – ən azı onların müstəqil mövqedə dayanmalarına səbəb olan prinsiplərə hörmətlə yanaşacaqlar.

(Ardı var)

İngiliscədən Telman Orucov tərcümə edib

525-ci qəzet.- 2013.- 7 dekabr.- S.10.