Zamanın fövqündə dayanan lider

ULU ÖNDƏRİN TARİXİ XİDMƏTLƏRİNİN DƏYƏR VƏ ƏHƏMİYYƏTİNİ İLLƏR ÖTDÜKCƏ DAHA AYDIN HİSS EDİRİK

"İnsan harada olsa yaşayacaqdır. Şərt o deyil. Şərt odur ki, insan milləti, Vətəni, torpağı üçün nə edir"

Heydər Əliyev

Böyük azərbaycanlı, bir qərinəyə yaxın dövr ərzində doğma Vətəninin həyatında, xalqının taleyində tarixi rol oynamış, Azərbaycanın dövlətçilik salnaməsində silinməz izlər qoymuş Heydər Əliyevin vəfatının 10 ili tamam olur. 10 il tarix üçün qısa zaman kəsiyidir. Amma bu qısa zaman belə Heydər Əliyevə dünya miqyaslı dövlət adamı, görkəmli şəxsiyyət və böyük vətənpərvər kimi öz yüksək qiymətini verib. Bu gün o, həyatda olmasa da, onun təməlini qoyduğu siyasət, dövlətçilik xətti davam edir, qurucusu və memarı olduğu Azərbaycan dövləti günü-gündən güclənir. Onu bizdən ayıran hər ötən il bu dahi şəxsiyyətin tariximizdəki yerini, rolunu daha bariz şəkildə nümayiş etdirir. "Əminəm ki, Azərbaycan xalqı Heydər Əliyevin böyüklüyünü hələ bundan sonra daha dərindən dərk edəcək" - Ukraynanın keçmiş prezidenti Leonid Kuçmanın 2003-cü il dekabrın 15-də Bakıda, böyük liderin dəfnində söylədiyi bu sözlər gerçəkdən çox anlamlıdır.

O, hələ sağlığında Azərbaycan tarixinin canlı əfsanəsi idi və bu gerçəkliyi bizimlə bərabər dünya da etiraf edirdi. "Heydər Əliyev həqiqətən beynəlxalq səviyyəli dövlət xadimi və tarixi əhəmiyyətli milli lider idi. O, Azərbaycanın müstəqilliyinin, ölkənin firavanlığına doğru inkişafının əsasını qoydu", - məşhur Amerika politoloqu Zbiqnev Bjezinskinin bu sözlərinin altına dünyanın bir çox liderləri, siyasət adamları imza atar.

Heydər Əliyev böyük siyasətdə olduğu bütün zamanlarda xalqla birgə olub, xalqa arxalanıb, onun dəstəyinə, onun etimadına güvənib. Bunu yəqin etmək üçün ulu öndərin 1969-1982-ci illərdə respublikaya rəhbərlik etdiyi dövrü, 1982-1987-ci illərdə SSRİ rəhbərliyində təmsil olunduğu zamanı, dövlət idarəçiliyindən kənarda olduğu 1988-1990-cı illəri, nəhayət, 1991-ci ildən Naxçıvan Muxtar Respublikasının, 1993-cü ildən isə Azərbaycan dövlətinin rəhbəri kimi fəaliyyətini, müdrik siyasət adamı kimi atdığı addımları nəzərdən keçirmək gərəkdir.

"Mənim həyat amalım bütün varlığım qədər sevdiyim Azərbaycan xalqına, dövlətçiliyimizə, ölkəmizin iqtisadi, siyasi, mənəvi inkişafına xidmət olub. Bu yolda bütün gücümü və iradəmi yalnız müdrik və qədirbilən xalqımdan almışam. Ən çətin anlarda, ən mürəkkəb vəziyyətlərdə yalnız və yalnız xalqıma arxalanmışam. Bu da mənə dözüm, iradə verib və bütün uğurlarımı təmin edib". Müstəqil Azərbaycan dövlətinin keçdiyi sınaqlar, dövlətçiliyimizin ən ağır günlərində Heydər Əliyevin göstərdiyi qətiyyət bu sözlərdəki gerçəyi dəfələrlə təsdiqləyib.

Birinci olmaq, lider olmaq keyfiyyətləri onda fitrətən vardı. Onun liderlik bacarığı, potensialı çalışdığı bütün işlərdə, tutduğu bütün vəzifələrdə özünü bariz şəkildə göstərmişdi. Heydər Əliyev sovet dövlətinin rəhbərliyində, "Politbüro"da yeganə azərbaycanlı, türk olaraq təmsil olunanda da onun liderliyi bariz idi. Təsadüfi deyil ki, illər ötəndən sonra da keçmiş SSRİ-nin müxtəlif bölgələrində - sıravi işçidən akademikədək - hər kəs onu ehtiramla anır. Məhz Heydər Əliyevin Kremldə hamıdan üstün, bacarıqlı, işgüzar və istedadlı olması SSRİ-nin rəhbəri Mixail Qorbaçovda ona qarşı qısqanclığ yaratdı və ulu öndər 1987-ci ildə istefa verməli oldu. Çünki o, Heydər Əliyevlə bir səviyyədə heç vaxt dayana bilməyəcəyini yəqinləşdirmişdi.

Heydər Əliyev orta məktəb illərində incəsənətə, teatra maraq göstərmiş, 3yorluq sənətinin ardınca getmədi, amma özünün ən böyük rolunu doğma xalqının, Azərbaycanın həyatında oynadı. Həyatı boyunca dəfələrlə Şekspirin qəhrəmanının məşhur dilemması ilə üz-üzə dayandı və hər dəfə bu mübarizədən qalib çıxdı. 1993-cü ilin yayında xalq ona üz tutanda Azərbaycan dövlətçiliyi də "olum, ya ölüm" dilemması qarşısında idi. Heydər Əliyev bu dilemmada da "olum" seçimini etdi, ölkədə sabitlik yaratdı, müstəqilliyi, dövlətçiliyi möhkəmləndirdi, gənc respublikanı quruculuq və inkişaf mərhələsindək çıxardı, Azərbaycana dünya birliyində layiqli yer qazandırdı.

O, ali məktəbdə öncə memarlıq, sonra isə tarixçi təhsili almışdı. Lakin nə memar peşəsində işlədi, nə də tarixçi. Amma böyük siyasətçi və dövlət xadimi kimi ən uca missiyasını gerçəkləşdirdi: müasir Azərbaycan dövlətinin memarı oldu və yeni tariximizi öz əməlləri ilə yazdı. "Müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyi Heydər Əliyevin əsəridir" - bu, sadəcə, gəlişi gözəl söz deyil, onun qurub-yaratdığı qurduğu dövlətin gücünə, potensialına yaxşı bələd olan, bu dövlətlə hesablaşan əcnəbilərin də etirafıdır.

Azərbaycanlı olmaq hər şeydən öncə doğma torpağı və Vətəni sevmək, onun adını uca tutmaq deməkdir. Böyük azərbaycanlı Heydər Əliyev hələ sovet dövründə respublikamıza rəhbərlik edərkən bu fikri özünün həyat prinsipi kimi qəbul etmiş, özünün rəhbər fəaliyyətində ardıcıl şəkildə həyata keçirmişdir. Sovetlər ölkəsinin bəlli siyasi-ideoloji, idarəçilik çərçivələri daxilində Azərbaycanı müttəfiq respublikalar içərisində ön sıralara çıxarmaq, Azərbaycan xalqının şan-şöhrətini - tarix və mədəniyyətini, elm, sənət və ədəbiyyatını tanıtmaq azərbaycanlı adını ən yüksək səviyyədə doğrultmaq demək idi.

Heydər Əliyevin sovet Azərbaycanına rəhbərlik etdiyi illər respublikamızda milli-mədəni intibahın yüksəlişi dövrü olub. Moskvada, Sankt-Peterburqda, keçmiş SSRİ-nin digər şəhərlərində Azərbaycan xalqının görkəmli şəxsiyyətlərinin yubileylərinin keçirilməsi, onlara abidələrin qoyulması, küçə və meydanlara adlarının verilməsi, Bakının dünyanın müxtəlif şəhərləri ilə qardaşlaşması, bu zəmində xaricdə Azərbaycan mədəniyyətini, incəsənətini təbliğ edən tədbirlərin təşkili - bütün bunlar Heydər Əliyevin Azərbaycan adına, Azərbaycan naminə xidmətlərinin, sadəcə, bir hissəsidir.

Ulu öndərin Azərbaycan qarşısında ən böyük xidmətlərindən biri də əvvəlcə keçmiş SSRİ miqyasında, sonralar isə dünyada azərbaycanlıların birlik və həmrəyliyinin təşəkkül tapmasıdır. Onun respublikaya birinci rəhbərliyi dövründə hər il yüzlərlə gənc SSRİ-nin qabaqcıl ali məktəblərinə oxumağa göndərilirdi. Onların çoxu yüksək ixtisaslı mütəxəssis kimi respublikaya qayıtdı, eyni zamanda, bir qismi Sovet İttifaqının müxtəlif guşələrinə səpələnərək azərbaycanlı icmasının güclənməsinə töhfə verirdilər. Heydər Əliyev çıxışlarının birində bu barədə belə deyib: "Mən istəyirəm ki, azərbaycanlılar harada yaşayırlar-yaşasınlar, əhalinin, cəmiyyətin yüksək təbəqəsində olsunlar, bu, mənim istəyim, arzumdur. Mən 1969-1982-ci illərdə Azərbaycana rəhbərlik etmişəm, o vaxt çalışırdım ki, azərbaycanlılar, xüsusən gənclər Sovetlər İttifaqının başqa şəhərlərində, respublikalarında da yaşasınlar, yayılsınlar. İldə 800-900 gənc başqa yerlərə - keçmiş SSRİ-nin universitetlərinə, institutlarına təhsil almağa göndərilirdi. Qoy hər yerdə Azərbaycanın diasporu olsun, lobbisi olsun. Hər yerdə azərbaycanlılar olanda Azərbaycanın dayağı da daha çox olur. Bir şərtlə ki, gərək millətini, torpağını, ana Vətəni unutmayasan".

Heydər Əliyev müstəqil Azərbaycanın prezidenti olduqdan sonra bu fəaliyyəti dövlətimizin xarici siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevirdi. O, dövlət başçısı kimi səfər etdiyi hər bir ölkədə yaşayan həmvətənlərimizlə - oradakı azərbaycanlı icmasının böyük və ya kiçikliyindən asılı olmayaraq - görüşlər keçirir, onların problemləri, qayğıları ilə maraqlanır, tövsiyələrini verirdi. Bu görüşlərin hər biri xaricdəki soydaşlarımızın Vətənlə əlaqələrinin güclənməsinə, milli özünüdərk və geniş diaspor hərəkatına təkan verirdi. Soydaşlarımızla görüşlərdə onları, ilk növbədə, yaşadıqları ölkədə fəal mövqe tutmağa, ictimai-siyasi proseslərə, işgüzar həyata nüfuz etməyə, bununla yanaşı, tarixi Vətəni heç zaman unutmamağa, azərbaycanlı kimliyini, xalqımızın mədəniyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini dünyaya tanıtmağa, Azərbaycanı təbliğ etməyə, Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya çatdırmağa çağırırdı. Prezident Heydər Əliyevin sərəncamı ilə 2001-ci ilin noyabrında Bakıda Dünya azərbaycanlılarının I qurultayının keçirilməsi bu istiqamətdə tarixi hadisə oldu, azərbaycançılıq məfkurəsi soydaşlarımızın birlik və bərabərlik ideyasına çevrildi. "Azərbaycançılıq öz milli mənsubiyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini qoruyub saxlamaq, eyni zamanda, onların ümumbəşəri dəyərlərlə sintezindən, inteqrasiyasından bəhrələnmək deməkdir. Hər bir insan üçün milli mənsubiyyəti onun qürur mənbəyidir. Həmişə fəxr etmişəm, bu gün də fəxr edirəm ki, mən azərbaycanlıyam" - ulu öndərin bu sözləri bütün zamanlar və dövrlər üçün azərbaycanlı olmağın ən uca ifadəsidir.

Heydər Əliyev böyük siyasətdə olduğu bütün dövrlərdə şəksiz liderliyi, qətiyyəti və uzaqgörənliyi ilə uğur qazanıb. Çünki o, yaşadığı dövrlərin mürəkkəb proseslərindən bacarıqla baş çıxaran, ən çətin vəziyyətdə belə təmkinini itirməyən və son nəticədə xalqının maraqlarını praqmatik dəqiqliklə hesablaya bilən lider idi. Onun 1969-cu ildə respublika partiya təşkilatının rəhbəri seçilməsi də, sözsüz ki, onun liderlik keyfiyyətlərinə, təşkilatçılıq bacarığına, şəxsi-intellektual imkanlarına SSRİ rəhbərliyi tərəfindən verilən qiymət idi. Lakin Heydər Əliyev bu etimadın müqabilində, sadəcə, respublikada Moskvanın təlimat və göstərişlərini həyata keçirən bir rəhbər olmadı. Əksinə, o, sovet idarəçiliyinin şablonlaşmış texnologiyasını respublikanın rifahına, inkişafına yönəltməyi bacaran lider kimi özünü təsdiq etdi. İndi aydın dərk edirik ki, Heydər Əliyev o dövrdəki fəaliyyəti ilə həm də sovet dövlətinin iqtisadi imkanlarını Azərbaycanın uzun illər sonrakı tərəqqisi və nəticə etibarilə indiki müstəqil dövlətçiliyimiz üçün maksimum dərəcədə sərf etməyi bacarıb.

Heydər Əliyevin respublikaya birinci rəhbərliyi dövründə əldə edilən iqtisadi nailiyyətlər, təməli atılan nəhəng layihələr, həmin layihələrin bugünkü Azərbaycan üçün strateji önəmi barədə çox danışmaq olar. Bu gün respublikamızın hər bir bölgəsində onun quruculuq fəaliyyətinin izləri var. Ulu öndərin sovet Azərbaycanına rəhbərliyi dövründə 15 minə yaxın gənc SSRİ-nin qabaqcıl ali məktəblərində təhsil almağa göndərilmişdi. Yüksək ixtisasla respublikaya qayıdan gənclər ordusu Azərbaycanın elmi-texniki inkişafına, intellektual potensialına böyük töhfə idi. Bu gün onların böyük hissəsi iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində, elm və təhsildə, səhiyyədə, dövlət idarəçiliyində uğurla çalışırlar.

Heydər Əliyevin hələ 70-ci illərdə Azərbaycanda milli hərbi kadr hazırlığı üçün baza rolunu oynayacaq məktəbin yaradılmasına nail olması onun ən mühüm tarixi xidmətlərindən biridir. Əlbəttə, indi bəziləri 1973-cü ildə Bakıda hərbi məktəbin yaradılmasını respublikada bir zavod, fabrik açılması qədər adi qərar hesab edə bilərlər. Amma o vaxt buna nail olmaq cəsarət və uzaqgörənlik tələb edirdi. Həmin dövrdə SSRİ-də mövcud olan praktikaya görə, hərbi məktəblər əsasən Rusiya, Ukrayna və Belarusda fəaliyyət göstərirdi. Müsəlman-türk respublikalarında belə məktəbin açılmasından isə söz belə getmirdi. Heydər Əliyev 2003-cü ilin aprelində, C.Naxçıvanski adına hərbi məktəbin yubiley tədbirində həmin dövrü belə xatırlamışdı: "O vaxt düşünürdüm, yaxşı, biz Sovet İttifaqının bərabərhüquqlu müttəfiq respublikasıyıq. Biz nə üçün ordudan təcrid olunuruq? Və nəticədə bu məktəbi yarada bildik. Bu məktəbi yaradanda heç vaxt ağlıma gətirə bilməzdim ki, 30 ildən sonra mən yenə də bu məktəblə bir yerdə onun yubileyini keçirəcəyəm. Ancaq bu şərəf mənə qismət olub və mən özümü xoşbəxt hesab edirəm".

Azərbaycan müstəqilliyini bərpa edib milli ordu quruculuğuna başlayanda bu məktəb hərbi kadr hazırlığının mühüm baza tədris ocağına çevrildi. 30 il öncə həmin məktəbin müdavimləri olanlar indi Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin komandirləri, generallarıdır. Bu, Heydər Əliyev uzaqgörənliyinin, vətənpərvər liderin xalqı qarşısında tarixi xidmətinin əyani təsdiqidir.

Heydər Əliyev uzaqgörən lider olmaqla yanaşı, həm də realist siyasətçi idi. Onun siyasi prinsiplərinə xülyaçılıq yad idi, o heç vaxt xalqa fantastik və populist vədlər verməyib, əksinə, ən mürəkkəb şəraitdə real vəziyyəti və ən əsası, ondan çıxış yollarını xalqa çatdırmağı bacarıb, realist siyasəti, qətiyyətli addımları ilə müstəqil dövlətimizi möhkəmlədib. 1994-cü ilin mayında Qarabağ müharibəsində atəşkəs əldə olunanda bəziləri bunun əleyhinə populist çıxışlar etmişdilər. Lakin Heydər Əliyev müharibədəki real vəziyyəti də, atəşkəsin ölkənin gələcək inkişafı üçün nə qədər önəmli olduğunu da hər kəsdən yaxşı bilirdi. Azərbaycanın dövlət olaraq ayağa qalxması, güclü ordunun mühüm şərti olan iqtisadiyyatın dirçəlməsi, bu sahəyə xarici sərmayənin cəlb edilməsi yalnız atəşkəs şəraitində mümkün idi. Respublikamızın sonrakı inkişaf yolu Heydər Əliyevin bu addımının nə dərəcədə düzgün olduğunu göstərdi.

Bu uğurun əsası isə, heç şübhəsiz ki, Azərbaycanın 1994-cü il sentyabrında dünyanın neft nəhəngləri ilə imzaladığı "Əsrin müqaviləsi" ilə qoyulub. Həmin layihəni xəyal adlandıran, onu əngəlləmək üçün dəridən-qabıqdan çaxan nə qədər qüvvələr vardı? Amma Heydər Əliyev ölkəmizin müstəqil neft strategiyasını bütün təhdidlərə rəğmən qətiyyətlə, addım-addım həyata keçirməyə başladı. "Biz bu müqaviləni imzalamaqla Azərbaycanın tam müstəqil dövlət olduğunu, xalqımızın öz sərvətlərinə sahib olduğunu dünyaya bir daha nümayiş etdirdik", - ulu öndərin bu sözləri tarixin sınağından uğurla çıxdı. Azərbaycanın əldə etdiyi yüksək iqtisadi nəticələr, ölkəmizdə həyata keçirilən çoxsaylı inkişaf layihələri, Azərbaycanın dünya enerji səhnəsində layiqli yer tutması - bütün bunlar Heydər Əliyevin memarı olduğu neft strategiyasının real nəticələridir.

Siyasi mübarizədə müdriklik və qətiyyət, həyatda praqmatizm, dövlət idarəçiliyində ustalıq - Heydər Əliyev siyasi məktəbinin əsasını təşkil edən bu faktorlar Vətənə və xalqa xidmət naminə real siyasətlə məşğul olan hər bir kəs üçün tarixi örnəkdir. Bu gün iftixar hissi ilə qeyd edə bilərik ki, Heydər Əliyev siyasəti, onun banisi olduğu milli dövlətçilik strategiyası onun layiqli davamçısı, Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Bu siyasətin bundan sonra uzun illər davam etməsi Azərbaycan dövlətinin tərəqqisi üçün ən böyük təminatdır.

Hacı İBRAHİMOV

"DH-Hüquq Consulting" Şirkətinin vitse-prezidenti, hüquq elmləri namizədi

525-ci qəzet.- 2013.- 12 dekabr.- S.2-3.