Zori Balayanın növbəti sayıqlamaları və bəzi başqa məsələlər haqqında

Rusiya Prezidenti V.V.Putinə Zori Balayan tərəfindən ünvanlanan və eyni zamanda müəllifin həm nökərçiliyindən, həm də təkəbbüründən xəbər verən məktubu ilə iyrənə-iyrənə tanış oldum. Balayan öz məktubunda gah müxtəlif vasitələrlə Putinə yaltaqlanaraq Azərbaycandan, Türkiyədən, Gürcüstandan, Ermənistan üçün torpaq qopartmaqdan ötrü onu dilə tutur, gah başqa bir dövlətin başçısına Qarabağ probleminin həlli barədə yekə-yekə məsləhətlər verir, gah da aşkarcasına onu hədələyir: "Əgər Siz gələcək haqqında kəsərli düşünmürsünüzsə, onda o Sizin olmayacaq".

Əvvəlcə mən, uzun illər ərzində türk və Azərbaycan xofunu manikalcasına, naxoşluq kimi keçirən bu adamın sərsəmləmələrinə fikir vermək istəmədim. Axı həm də bir zaman mən onu necə lazımdı cavab vermişdim, onu üzünə fitnəkar adlandırmışdım. 5 sentyabr, 1991-ci ildə SSRİ Xalq deputatlarının Növbəti qurultayında (Z.Balayan da burda nümayəndə qismində iştirak edirdi) mən Kreml sarayının kürsüsündən dedim:

"Bu gün, bu çox mühüm qurultayda, İttifaqın yeni quruluşunun əlamətləri müəyyən olunduğu bir vaxtda erməni separatçıları hələ qərarlaşmamış barışığı pozmağa hazır olan qızışdırıcı rolunu oynayırlar. SSRİ Ali Sovetinin çoxdan buraxdığı iyirminci çağırış DQMV Vilayət Sovetinin qərarı məhz belə tədbirdir. O, Azərbaycan xəritəsini özbaşına dəyişdirir, mövcud olmayan Şaumyan rayonunu öz tərkibinə daxil edir və muxtar vilayətin əhalisinin azərbaycanlı hissəsinin iradəsinə etinasızlıq göstərir.

Qarabağda qan tökülməsinin məlum ilhamçısı Zori Balayanın bu qurultaydakı çıxışı növbəti fitnəkarlıq örnəyidir. İki xalqın-Azərbaycan və erməni xalqlarının fəlakəti məhz onun qatı millətçi ideologiyasının mayası ilə yoğrulmuşdur".

Mənim çıxışımın mətni 6 sentyabr 1991-ci ildə Moskvanın "İzvestiya" qəzetində yayımlandı.

İndi budur, terrorçu jurnalistin yeni sərsəmləmələriylə tanış olarkən, bir daha əmin oldum ki, bizim qonşu xalqların illərdən bəri davam edən faciəsi azərbaycanlıların və ermənilərin bu qəddar düşməninə dərs olmayıb. Çünki yalnız ən qəddar düşmən özünün bütün ömrünü qonşu ölkələr -xalqlar arasında münaqişə yaratmağa həsr edər və eyni zamanda fərqinə də varmaz ki, məxsus olduğu millətə də sağalmaz yaralar vurur. Balayanın məktubunda yenə ərazi iddiaları haqqında uydurmalar, yenə də azərbaycanlılara və türklərə qarşı qəddar, zooloji kin (və eyni zamanda onların müstəqilliyinə və törəyib artmasına paxıllıq), yenə də xəstə düşüncələrin nəfinə tarixi faktların həyasızcasına saxtalaşdırılması baş alıb gedir. Balayanın əsassız iddiaları sırasında yalnız bir neçəsinin üzərində dayanmaq istəyirik. Hər hansı bir kəs, hətta bizim diyarın tarixi ilə tanış olmayan adam da soruşa bilər ki, nə üçün Balayan bu əraziləri əzəli erməni torpağı hesab eləyir, halbuki bu ərazinin adı belə ermənicə yox, - tərtəmiz türkcə-azərbaycancadır və bir zaman (SSRİ Yazıçılar İttifaqının 1986-cı ildə çap olunmuş məlumat kitabında qeyd olunduğu kimi) Balayan məhz Qarabağtsı (yəni qarabağlı) sözünü özünə təxəllüs seçib. Balayan Rusiya prezidentinə məktubunda bir qayda olaraq Rus imperiyası ilə İran arasında imzalanmış iki sənədə -Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrinə istinad edir.

Balayan həmçinin Gülüstan müqaviləsinə əsasən Rusiyanın tərkibinə daxil olmuş xanlıqları adbaad sadalayır: Qarabağ, Şirvan, Dərbənd, Quba, Bakı və Talış xanlıqları. Çox pakizə, bəyəm erməni dövləti tarixdə hardasa, haçansa xanlıq kimi təqdim olunur? Və məlumdur ki, Balayanın sadaladığı bu xanlıqların başında Karapet, Vartan və ya Ambartsum yox, Azərbaycan türkləri -İbrahim xan, Hacı Çələbi xan, Mustafa xan, Cavad xan və başqaları durub. Bu xanlıqların əhalisinin böyük əksəriyyəti Balayanın həyasızcasına "köksüz" kimi qələmə verdiyi Azərbaycan türkləri idi. Qarabağ xanlığının və onun paytaxtı Pənahabad (Şuşa) şəhərinin banisi Pənah xan bu "köksüz" xalqa məxsusdur və onun oğlu İbrahim xanın zamanında bu xanlıq Rusiyanın tərkibinə daxil olub. Balayana görə İbrahim xanın nəvəsi, şairə və rəssam Xurşud Banu Natəvan öz şeirlərini bu "köksüz" xalqın dilində yazıb. Daha sonra Türkmənçay müqaviləsinə, əsasən, Rusiya imperiyasının tərkibinə daha iki Azərbaycan xanlığı (məhz Azərbaycan xanlığı) İrəvan və Naxçıvan xanlıqları daxil olur. Özü də əsla Mıkırtıçın və ya Varjapetin başçılığı ilə yox, müvafiq olaraq Məhəmməd xanın və Kəlbəli xanın başçılığı ilə. Doğrudanmı Zori Balayan bu faktları bilmir? Əlbəttə, bilir amma bu faktlar nəyinə lazımdı? Ona gərək olan budur ki, ümumiyyətlə, Azərbaycan türklərinin təbiətdə mövcud olmadığını göstərsin və sübut etsin ki, Nuh əyyamında dənizdən dənizə erməni dövləti olub, bəyan etsin ki, bu "dövlət" Azərbaycan, türk, gürcü və hətta Rusiya əraziləri əsasında qurulacaq. Axı, Balayan Rusiya ilə ümumi sərhədləri olmamasına aşkarca təəssüflənir, arzulayır və ümid edir ki, Azərbaycanın, Gürcüstanın, Şimali Qafqazın və Rusiyanın bir hissəsini həzm edəndən sonra, ona doğma olan Ryazan vilayətinə qədər Rusiya və Ermənistan arasında ümumi sərhəd yaransın. Sən bir iştaha bax ha!... Belə bir tikəni çətin uda bilə, boğazında qalar, çeçiyər və ola bilsin boğular...

Balayanın əzəli erməni torpağı hesab etdiyi ərazilərdə əsrlər boyu bu məkanın aborigenləri, o cümlədən qədim albanlar yaşayıblar, sonradan bu yerə köçən və ya köçürülən ermənilər isə bu məkanda yalnız azlıq təşkil ediblər.

Bu mənim gəldiyim nəticə deyil, bu barədə erməni alimi B.İşxanyan yazır: "Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin bir hissəsi qədim albanların xələfləri olaraq aborigendilər, bir hissəsi isə Türkiyə və İran qaçqınlarıdı ki, Azərbaycan torpağı onlar üçün təqiblərdən qorunmaqdan ötrü sığınacaq yerinə çevrilib".

Bu inkar olunmaz fakt bir daha onunla öz təsdiqini tapır ki, artıq bizim günlərdə -1978-ci ildə Mardakertdə ermənilərin Azərbaycan rayonlarına köçürülməsinin 150 illiyi şərəfinə abidə qoyulub. Bir qədər sonralar Qarabağ qarşıdurması ərəfəsində abidənin üzərində 150 rəqəmini sildilər və daha sonra abidəni tamam dağıtdılar. Və bu minvalla növbəti dəfə, onların uydurmalarına və hədyanlarına uyğun gəlməyən nə varsa, öz xeyirlərinə tarixdən silməyə cəhd etdilər.

Çingiz Abdullayev özünün "Zori Balayanın Vladimir Putinə ünvanlanmış açıq məktubuna aid qeydlər" yazısında bu məsələni dəqiqləşdirir.

"Erməni mənşəli Amerika tədqiqatçısı Corc Burnutyan bildirir ki, 1836-cı ildə Peterburqda dərc edilən rəsmi məlumata görə, Dağlıq Qarabağda on doqquz min erməni və otuzbeş min türk yaşayırdı. Maraqlıdır ki, bir çox tədqiqatçılar, o cümlədən erməni müəllifləri də əhalinin siyahıya alınmasının qışda və yayda keçirilməsinin fərqinə varmağın vacibliyini vurğulayırdılar; köçəri, yaxud yarı köçəri soydaşlarımızın dağlara, yaylaqlara köçməsinin nəzərə alınmasını xatırladırdılar. Rusiya araşdırıcısı Jamskov göstərirdi ki, Dağlıq Qarabağ əhalisi 1845-ci ildə otuz min erməni və altmış iki min nəfər müsəlmanlardan ibarət idi, müsəlmanların səksən faizi köçəri həyat sürürdü.

Rusiyanın İrandakı səfiri Qriboyedov erməni arxiyeriskopu Nersesin məlumatına əsaslanaraq Türkmənçay müqaviləsindən sonra Arazın bu tayına səkkiz mindən artıq erməni ailəsinin köçürülməsini bildirirdi.

Olmaya, arxiyepiskopun şəhadəti də cənab Balayan üçün əhəmiyyət kəsb etmir?".

Xülasə, "rus və erməni xalqlarının əsl dostlarının - Aleksandr Qriboyedov və Xaçatur Abovyanın silahdaşlarının adlarını" hallandırarkən görünür, Qriboyedovun ermənilər haqqında son dərəcə təhqiramiz sözlərini yadından çıxardıb. Ermənilərin heysiyyətinə toxunmamaq üçün bu ifadələri təkrar etmək istəmirik. Heç Puşkinin ermənilər haqqında məşhur misralarını da yada salmaq niyyətim yoxdur.

Bununla belə, Qafqazın "erməniləşdirilməsi" prosesinin hələ Birinci Pyotr zamanında başlandığını xatırlatmağa dəyər.

1724-cü ildə Pyotr son dərəcə açıq şəkildə general-mayor Matyuşkinə yazırdı: "Erməniləri və digər xaçpərəstləri dirçəltmək, çağırıb gətirmək üçün hər vəchlə çalışmalı, basurmanları isə (yəni müsəlmanları-A.) ehmalca, heç kəsi duyuq salmadan seyrəldib azaltmalı".

XIX əsrin 20-ci, 30-cu illərində Türkmənçay müqaviləsinin şərtlərinə uyğun olaraq İrandan və Türkiyədən onminlərlə erməni Azərbaycana axışdı. Tarixçi İqrar Əliyev "Dağlıq Qarabağ. Tarix, faktlar, hadisələr" kitabında yazır: "Yalnız o illərdə Qafqaza, əsasən. Qarabağa ən dürüst hesablamalara görə 130 min erməni köçürüldü. Başqa məlumatlara görə isə köçürülənlərin sayı 200 mindən artıqdır".

Rus maraqları nöqteyi-nəzərindən bu prosesə toxunan bir sıra rus tarixçiləri ehtiyatla qeyd edirlər ki, "yalançı şəhadətdən məharətlə istifadə edən gəlmə ermənilər böyük ərazilərdə dövlət torpaqlarını zəbt etdilər". (N.İ.Şovrov. Qafqaz ötəsində rus işləri üçün yeni təhlükə.)

Dramaturq və diplomat A.S.Qriboyedov da buna bənzər həyəcan qaldırmışdı: "Ermənilər böyük hissələrlə müsəlmanların mülkədar torpaqlarına yerləşdirildilər". Köçürülənlər -Qriboyedovun ifadəsinə görə "əsaslı narazılıqlarını bildirən müsəlmanları sıxışdırırlar".

Köçürüləndən sonra Qarabağ ərazilərində və indiki Ermənistanda məskunlaşan ermənilər, dərhal bu ərazilərin yerli əhalisinə və eyni zamanda ruslar da daxil olmaqla digər xalqlara düşmən münasibəti bəsləməyə başladılar, Balayan ruslara sədaqətdən dəm vurur. Bu proseslərin şahidi olan XIX əsr rus tarixçi-qafqazşünası olan V.L.Veliçko isə problemə tamam başqa nöqteyi-nəzərdən yanaşır: "Yelizavetpol quberniyasının Tərtər kəndində lazımi ehtiyat tədbirləri görülmədən onlarla rus ailəsi yerləşdirilmişdi. Payız və qış pis keçmədi, bahar isə iki fəlakətlə özünü göstərdi-malyariya və erməni intriqası. Qonşu kəndin köçkün ermənilərinin rəhbəri aranı qarışdırdı və köçkün erməniləri həvəsləndirdi ki, rusları sıxışdırsınlar. Bu sıxışdırılma vəhşicəsinə həyata keçirilirdi. Xəncərlə silahlanmış erməni bandaları içməli suya-bulaqlara gedən yolları kəsdilər, rusların istifadə etdikləri çayın suyuna isə vaxtaşırı peyin və başqa çirkablarla zəhərləməyə başladılar. Nəticədə də rus qəsəbəsində elə xəstəliklər yayılmağa başladı ki, azarlını görəndə adamın tükləri biz-biz dururdu. İnsanlar diri-diri iy verib iylənirdi, üfunətli xoradan əzab çəkirdilər. Bu dəhşətlər haqqında qubernatora xəbər çatanda, Tərtərə erməni həkimi göndərdilər və o da ruslara dərman əvəzinə dəhşətli məsləhətlər verdi: "Gedin burdan, ruslar, rədd olun rus itləri, yox əgər getməsəniz, it kimi gəbərəcəksiniz". Bu kəndin əhalisinin üçdə ikisi məhv oldu, qalanı pərən-pərən düşdü".

Azərbaycanlıların öz vətənlərindən faktiki olaraq qovulmasını Rusiya prezidentindən yalvar-yaxarla xahiş edən Balayanın rus xalqına məhəbbətindən dəm vurması hara, bu nümunə hara?

Və ümumiyyətlə məsələnin bu şəkildə qoyulması Balayanın kəşfi deyil.

Hələ XIX əsrdə erməni qəzeti "Mşak"da "köksüz". (Balayanın fikrincə) Azərbaycan türklərinə belə bir müraciət yayımlanmışdı: "Öz torpaqlarımızı bizə qaytarın, keçmişdə o torpaqları bizdən zorla almısınız, özünüz isə gedin islamın meydana gəldiyi Ərəbistan səhralarına və orda da öz müsəlman birliyinizi yaradın, öz monqollarınızı birləşdirin" (?!-A.)

Bu günlərdə isə mən hansısa bir Qriqoriy Ayvazyanın ruhən "Mşak" qəzetindəki mətnlə üst-üstə düşən fikirlərinə rast gəldim. Azərbaycanın ərazisini sərsəmcəsinə parçalamağı və onun mühüm bir hissəsini mənimsəyib Ermənistana birləşdirməyi bəyan edən Ayvazyan "sidq ürəklə" azərbaycanlılara təklif edir: "qayıdın Altaya, ya da köçün qardaş Türkiyənizə. Azərbaycanlı-bu adda millət yoxdur"-o bunu əminliklə bəyan edir ("Gxo" qəzeti, 18 yanvar 2012).

Yüz ildən artıq bir zaman kəsiyində erməni faşistlərinin şüurunda çox az şey dəyişib. Yer üzündən başqa bir xalqı silməyə cəhd edən, ya ən azı xalqı harasa uzaqlara köçürdüb onun məkanında firavan həyata nail olmaq istəyənləri niyə də "faşist" adlandırmayasan?

Ancaq onda Ermənistanda və Qarabağda "kökü" olmayan xalqın dilində bunca insan məskənlərinin, rayon, kənd, çay, dağ adlarının mövcudluğunu (indi o adlar da erməniləşdirilib) anlamaq olmur. Bununla yanaşı böyük miqdarda erməni soyadları türk köklüdü: Dəmirçiyan, Köçəryan, Dəlləkyan, Gümüşyan, elə Balayanın soyadı, hətta Allahverdiyan. Tariverdiyev soyadı isə tamamilə heyrət doğurur, çünki təmiz türk dilində "Allahın verdiyi" mənasına gəlir.

Keçən əsrin əvvəllərində publisist Hüseyn Minasazov qeyd edirdi ki, 1905-ci ildə erməni-Azərbaycan toqquşmaları başlayanda və münaqişə qanlı hadisələrlə əndazədən çıxanda ermənilər tərəfdən də, azərbaycanlılar tərəfdən də fanatiklər müvafiq olaraq insan ovuna başlamışdılar, amma o zaman milyonçu Hacı Zeynalabdin Tağıyev erməniləri öz evində gizləmişdi. Bundan xəbər tutanlar onun yanına gəlirlər və tələb edirlər ki, evində gizlətdiyi erməniləri onlara versin. Hacı cavab verir ki, onun evində erməni yoxdur. Deyirlər ki, Qurana and içsin. Və Hacı belə də eləyir: Qurana əl basıb and içir.

H.Z.Tağıyev heç ibtidai təhsil də almamışdı, amma özünün tərəqqipərvər dünyagörüşünə, maarifpərvərliyinə görə ən öncül ziyalılar sırasında idi. Onun atdığı addım isə həm də ona görə heyrət doğurur ki, Hacı dinə dərindən inanan bir insandı və artıq Məkkə ziyarətinə də gedib qayıtmışdı. Və məsələdən agah olan doğmaları soruşanda ki, Qurana əl basıb yalan danışmasının səbəbi nədir, Hacı cavab verib ki, mən öz ruhumu məhv etməklə, bir neçə canlını xilas etdim.

O zaman buna bənzər, ermənilərin azərbaycanlıları öz evində gizləməsi kimi analoji hadisələr olubmu, məlum deyil, amma bir nəfər də olsun erməni yazıçısı, ya jurnalisti bu barədə yazmayıb, ya yazmağa cəsarət etməyib. Bu isə xalqın faciəsidir. Hər gün düşmənçiliyə, qisasçılığa çağıran tarixi məhrumiyyətlərin daima yad salan xalq yalnız mənəviyyatca yox, demoqrafik cəhətdən qısırlaşır. İnsan sevgidən doğulur. Nifrətin bəhəri olmur.

Rus publisisti Sergey Lezov "Rossiyskaya qazeta" da (28 mart, 1989) yazır:

"Erməni rəmzinin başlıca Mifi-mədənilikdi. Erməni rəmzinin ikinci mühüm elementi onların xristian xalqları arasında Şərqdə istehkam kimi təqdim olunmasıdır. Üçüncü mif bu iki elementlə bağlıdır -ermənilərin anlayışına görə -onlar özgə dinə tapınan, tərəqqidən geri qalmış xalqların əbədi qurbanlarıdı. Erməni xalqı İsanın özü kimi haqsız işgəncələrə məruz qalıb. Məhz bu sayaq təqdimat Azərbaycan yazıçısı Anara imkan verib ki, "erməni mazoxizmi" barədə, erməni əzabları sitayişinin xüsusiyyətləri haqqında söhbət açsın".

Görünür, S.Lezov mənim fransız qəzeti "Fiqaro"da bəzi məqamları təhrif edilmiş şəkildə çap olunmuş müsahibəmi nəzərdə tutur. "Fiqaro"nun müxbiri ilə mən Bakıda görüşəndə demişdim ki, Yerevandakı mitinqlərdə bəzi çağırışlar, məsələn, "biz əsgərləri vadar edəcəyik ki, bizə atəş açsın" kimi ifadələr mazoxistcəsinə səslənir. Qəzet isə mənim sözümü təhrif edərək yazmışdı ki, guya mən bütün ermənilər -mazoxistdir - demişəm. Bütün xalqı alçaltmaq əxlaqıma yaddır və mən fransız qəzetinə təkzib göndərdim, amma bununla belə erməni təbliğatı uzun illər ərzində bu mövzunu çeynəyib çürütdü, məni bütün günahlarda suçladı, terrorist təşkilatları isə mənim qətlimə fitva verdi və dərhal bu xəbəri mənə çatdırdılar.

Əgər bütün tarixi qəddarlıqlara və uzun illər ərzində erməni siyasətinin azərbaycanlılara vurduğu yaralara bir anlığa nəzər salsaq, nə qədər qəribə səslənsə də, bu hadisələrin müsbət tərəfi də olub. Ermənilərin düşmənçilik cəhdləri bizi arxayınçılıqdan qurtarıb və mürgülü duyğularımızı oyadıb. Nəhayət biz də dərk etmişik ki, dostluq haqqında yalan ifadələrin arxasında, amansız və qəddar niyyətlər durur və bütün bunları dəf etmək üçün hazır olmaq lazımdır. Və məhz bu təməldə bizdə də siyasi partiyalar, milli təşkilatlar yarandı.

Qeyd etmək lazımdır ki, XX əsrin əvvəllərində erməni -Azərbaycan münasibətlərinin gərginləşməsi də əslində (inqilabi hərəkatı boğmaq naminə) bu münaqişəni qanlı toqquşmalara çevirən Çar hökumətinin xidmətidir. Amma bu zamana qədər ermənilər həm partiya-siyasi, həm də iqtisadi cəhətdən təşkilatlanmışdılar və silahlı dəstələr yaratmışdılar.

Amerika tədqiqatçısı Odri Olştat yazır:

"Ruslarla xüsusi münasibətdə olan ermənilər etnik cəhətdən azlıq təşkil etsələr də varlı idilər. İmperiya qanunları azərbaycanlılarla müqayisədə onlara üstün imtiyazlar verirdi. Belə ki, inzibati idarələrdə və məhkəmə qurumlarında xeyli erməninin xidmət etdiyi halda, azərbaycanlılara (və ümumiyyətlə müsəlmanlara) dövlət işlərində vəzifə tutmaq qadağan olunmuşdu".

"Armenekan" adlı ilk siyasi erməni partiyası və onun mətbu orqanı "Ermənistan" hələ 1885-ci ildə.. Fransanın Marsel şəhərində meydana gəlmişdi. 1887-ci ilin avqustunda Cenevrədə "Qnçaq" ("Zəng") partiyası yaradılmışdı. 1890-cı ildə Tiflisdə "Daşnakstyun" ("İttifaq". Tam adı isə belədir: "Erməni inqilabçılarının ittifaqı") meydana gəldi. İlk iki partiyanın Avropada, üçüncüsünün isə Tiflisdə yaranmasına baxmayaraq, o partiyaların üçünün də Azərbaycan şəhərlərində -Bakıda, Yelizavetpolda (Gəncədə), Şuşada və başqa şəhərlərdə şöbələri vardı. Daşnaklar öz qurumlarını Avropada nüfuz qazanma naminə sosialist tipli partiya kimi qələmə versələr də, əslində onun proqramında həmhüdud ölkələrə qarşı ərazi iddiaları və bu məqsədi həyata keçirmək üçün terrorçu fəaliyyət xüsusi yer tuturdu. "Daşnaksutyun"un strukturlarında "Özünümüdafiə", "Vahiməyə salma təşkilatı", "Terrora hazırlıq komitəsi" kimi terrorçu qurumlar vardı. Azərbaycanın şəhərlərində və Qafqazın azərbaycanlılar yaşayan digər bölgələrində qanlı qırğınları da məhz onlar törətdilər.

İran əsilli Amerika alimi (atası fars, anası rusdur) Firuz Kazımzadənin, obyektivliyinə görə diqqət çəkən, "Qafqaz uğrunda mübarizə" (1917-1921)" kitabına nəzər salmaq istəyirəm.

"Yalnız türklərə qarşı yox, həm də pul qopartmaq naminə imkanlı ermənilərə qarşı da terror əməliyyatları keçirən "Daşnakstyun" bir çox erməniləri də təngə gətirmişdi, -Kazımzadə belə yazır, - onlar bir çox hallarda üzvülük haqqı verməkdən imtina edənləri öldürmüşdülər,- və sonra haşiyə çıxır, -Daşnakstyun partiya olaraq əsas məsuliyyəti öz çiyninə götürüb, belə ki, amansızcasına güc tətbiq etməkdə aparıcı qüvvədir".

Çar hökumətinin və mətbuatın ikiüzlülüyünü nəzərə çarpdıran Əhməd bəy Ağayev "Kaspi" qəzetində yazırdı ki, Peterburq qəzetlərində müsəlmanların ünvanına böhtanlar baş alıb gedir, bir qayda olaraq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı hadisələr birtərəfli işıqlandırılır, yalnız ermənilərin öldürülməsi haqqında məlumatlar verilir, azərbaycanlılar tərəfindən böyük sayda qurbanlar olsa da, bu barədə susurlar".

Bizim günlərdə bu sətirləri oxuyanda, mən bir daha bu qənaətə gəldim ki, mərkəzi qəzet və jurnalların (indi televiziya da bu sıraya qoşulub) bizə qarşı münasibətində və Azərbaycan - erməni qarşıdurmalarının işıqlandırılmasında çox az şey dəyişib. Yenə də ikili standartlı siyasət, azərbaycanlıların faciələrinə qarşı biganəlik, sükut, "əzabkeş erməni xalqına" isə canyanalıq davam etməkdədir.

Ümumiyyətlə, F.Kazımzadənin kitabını oxuyanda hadisələrin bölgədəki çağdaş vəziyyətlə üst-üstə düşməsi adamı heyrətə gətirir. Həmin məxəzdən daha bir sitat:

"Katalikos açıq-aşkar Rusiyanı Türkiyəyə hücum etməyə səslədi, amma Çar hökuməti hiss elədi ki, hələ bunun zamanı yetişməyib. Amma bununla belə Vorontsov-Daşkov bəyan etdi ki, müharibə başlayan təqdirdə o ermənilərin onun göstərişinə əməl edəcəyinə ümid bəsləyir. Rusiya ermənilərlə maraqlanmırdı, o hazırlaşırdı ki, öz eksnansionist siyasətlərini həyata keçirmək üçün ermənilərdən silah qismində yararlansın, vəssalam... Türkiyəyə kor-koranə kin bəsləyən ermənilər başa düşmürdülər ki, gözlənilən müharibədə onlar üçün ən alçaq rol hazırlanıb".

Qeyd etmək lazımdır ki, yüksək rütbəli çar məmurları arasında ermənilərə qarşı tamamilə sinik münasibət bəsləyənlər də vardı. Məsələn, məşhur rus diplomatı knyaz Lobakov-Rostovski yazırdı: "Ermənistan Rusiyaya ermənisiz lazımdı".

"Daşnakstyun"un Rusiya imperatoru II Nikolaya müraciətində deyilirdi:

"Bizim qəlbimiz odlu istəklə dolub, bu istək ona görədir ki, bizim boynumuza bu sınaqda düşən tale rus silahının yeni şöhrəti və Rusiyanın Şərqdə tarixi vəzifəsinin həlli ilə yekunlaşsın.

Qoy rus bayrağı Bosforda və Dardaneldə dalğalansın. Böyük hökmdar, qoy Sizin iradənizlə Türkiyənin boyunduruğu altında qalmış xalqlar azadlıq qazansın".

Zori Balayan bu gün bu sözlərin altından sözsüz ki, imza ata bilər.

Bununla belə, erməni siyasətçiləri hərdən tarixin dolanbaclarında tamamilə başqa cür bəyanatlar verirdilər. Belə ki, Qafqaz seymində Ermənistanın nümayəndəsi kimi çıxış edən Aleksandr Xatisyan demişdir: "Mən qəti surətdə bəyan edirəm ki, ermənilər Türkiyənin ən loyal vətəndaşlarıdır və Osmanlı imperiyasının ərazi bütövlüyünə qarşı yönəlmiş bütün iddiaları rədd edirlər".

Bu sitata istinad edən F.Kazımzadə yazır: "Otuz illik ənənədən sonra erməni düşüncəsində bu sayaq dönüş sarsıdıcı idi və demək olar ki, inandırıcı deyildi".

Əslində də bu inandırıcı deyildi, axı, bir neçə ay qabaq ermənilər Türkiyənin altı vilayətində erməni muxtariyyəti yaradılmasını tələb etmişdilər və bu məqsədlə də terrora əl atmışdılar.

Siyasi məqsədləri və ərazi iddiaları uğrunda mübarizədə terroru kəsərli üsul kimi qəbul edən "Daşnakstyun" öz rəsmi proqramında, Ermənistanda və eləcə də bütün dünyada digər terror təşkilatları üçün presedent yaradıb. Bununla belə ən dəhşətlisi odur ki, əgər dünyadakı digər terror təşkilatları məhz terrorçu adlandırılsa da, erməni siyasi terroru, əsasən sırf siyasi mübarizə forması kimi qəbul olunur. XIX əsrin axırlarında türk siyasi xadimlərinə qarşı başlayan siyasi terror, XX əsrdə "Gənc türklər"in rəhbərləri -Tələt paşanın, Ənvər paşanın, Camal paşanın (qatillər məhkəmədə bəraət alıblar), müstəqil Azərbaycan respublikasının görkəmli xadimləri -baş nazir Fətəli xan Xoyskinin, parlament spikerinin müavini Həsən bəy Ağayevin, nazir Behbud xan Cavanşirin (onun da qatili bəraət alıb) və 50-ci illərdə türk diplomatlarının qətlləri ilə sonuclandı.

Moskva metrosundakı və Parisin Orli aeroportundakı partlayışları da bu məşhur siyahıya daxil etməliyik. Terrorun dadını bilən ekstremistlər Ermənistanın özündə belə daxili siyasi çəkişmələrdə terrordan istifadə edirlər, belə ki, Yerevanda parlament rəhbərlərinin parlament binasında güllələnməsini yada salmaq yetər. Amma erməni qatilləri tərəfindən törədilən bütün bu qanlı aksiyalar, sırf terror fəaliyyəti kimi dünya ictimaiyyəti tərəfindən mühakimə olunmur, əksinə, bu aksiyaları törədənlər məhkəmədə bəraət alırlar. Hətta hüquq- müdafiəçiləri də müxtəlif arqumentlərin köməyi ilə qatillərin qəyyumu kimi çıxış edirlər.

1988-ci ildə faciəli Sumqayıt hadisələrinin araşdırılması zamanı da mahiyyətcə buna bənzər təhriflər baş verdi.

3 mart, 1988-ci ildə "Bakinski raboçi" qəzetində belə bir məlumat yayımlanmışdı:

"Məlum olduğu kimi fevral ayının 28-də bir qrup xuliqan elementlər tərəfindən qanun pozuntularına yol verilib. Hüquqa zidd hərəkətlərdə, Dağlıq Qarabağ və Ermənistan hadisələri ətrafında yaranmış təhrikçi şayiələrin təsiri altına düşmüş qeyri-yetgin insanlar iştirak ediblər. Bundan istifadə edən qeyri-mütəşəkkil qüvvələr və hissiyyata qapılmış cinayətkar elementlər quldurçuluq hərəkətləri törədiblər. Faciəli hadisələr baş verib, qurbanlar var".

Dəqiqləşdirilmişdi ki, 32 insan həlak olub, 26 erməni, 6 azərbaycanlı. Sumqayıtda baş vermiş zorakılıq hadisələri dərhal Azərbaycan ziyalılarının nümayəndələri, o cümlədən yazıçılar tərəfindən kəskin şəkildə qınanıldı.

"Dəhşətli Sumqayıt hadisələrinin günahkarlarını, cinayətkar elementləri bağışlamaq olmaz. Biz bu faciənin baiskarlarını hiddətlə qınayırıq"- Bizim 28 iyul 1988-ci ildə "Sovetskaya kultura" qəzetində yayımlanmış məktubumuzda belə deyilir.

Bununla belə erməni kütləvi informasiya vasitələri, SSRİ-nin Ermənistandan olan xalq deputatları bir qayda olaraq bizim ziyalıları guya Sumqayıt faciəsinə biganə yanaşdığımıza görə suçlayırdılar.

(Ardı var)

ANAR

525-ci qəzet.- 2013.- 19 dekabr.- S.4.