Peşəkar sözünün min rəngi

Tanınmış jurnalist Aslan Aslanovun “Dövlət siyasətinin informasiya təminatı” kitabı haqqında düşündüklərim

Son illərdə Azərbaycanın informasiya məkanı xeyli genişlənmiş, onun texniki imkanları, resursları artaraq çoxalmışdır. Bu gün Azərbaycan təkcə bölgədə deyil, həm də bütün dünyada inkişaf etmiş rabitə və informasiya imkanlarına malik ölkə kimi tanınmaqdadır. Azərbaycan özünün ilk kosmik rabitə peykini orbitə çıxarmışdır. Bu mühüm hadisə ölkəmizin beynəlxalq aləmdə nüfuzunu xeyli yüksəltmiş, onun iqtisadi qüdrətini, inkişaf etmiş rabitə və informasiya texnologiyaları sisteminə malik olmasını bir daha təsdiq etmişdir. Dövlət başçısı cənab İlham Əliyevin 2013-cü ili informasiya-kommunikasiya ili elan etməsi bu sahədəki irəliləyişləri özündə ehtiva etməklə yanaşı, həm də qarşıya yeni tapşırıqlar, vəzifələr qoymuşdur. Onların yerinə yetirilməsi isə hər bir təəssübkeş ziyalının, mütəxəssisin vətəndaşlıq borcudur.

Respublikamızın aparıcı informasiya agentliyi olan AzərTAc bu gün informasiya sahəsindəki yeniliklərin ön cərgələrində qərarlaşıb. Çağdaş Azərbaycan cəmiyyətini, onun mətbuat-informasiya məkanını AzərTAc olmadan təsəvvür etmək mümkünsüzdür.

Bu yaxınlarda işıq üzü görmüş “Dövlət siyasətinin informasiya təminatı” adlı kitabda müxtəlif problemlər, mövzularla yanaşı, kütləvi informasiya vasitələrini, xüsusən mətbuat orqanlarını günün yenilikləri ilə, mühüm xəbərlərlə operativ surətdə təchiz edən bu informasiya məkanının keçdiyi böyük, tarixi inkişaf yolu da işıqlandırılır. Aslan müəllim sözün həqiqi mənasında jurnalistika sahəsində əsl peşəkardır. O, 1975-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirdikdən üzü bəri bu günə qədər mətbuat aləmində çalışmışdır və bu gün də yorulmadan çalışmaqda davam edir.

Aslan müəllim yaşı onillərlə ölçülən jurnalistlik fəaliyyəti dövründə soxlu sayda məqalələr, oçerklər, kitablar yazıb nəşr etdirmiş, müsahibələr, reportajlar aparmış, çıxışlar etmiş, rəy və xatirələr yazmış, dövlət tədbirlərinin, ən mötəbər toplantıların iştirakçısı olmuşdur. O, “Heydər Əliyev və AzərTAc”, “AzərTAc-dan AzərTAc-a qədər mürəkkəb və şərəfli yol”, “AzərTAc – 90”, “Müasir dünyanın informasiya şəbəkəsində AzərTAc-ın yeri: təşəkkül tarixi və inkişaf mərhələləri” adlı kitab və monoqrafiyaların müəllifidir. Aslan Aslanovun ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin xatirəsinə ithaf edilmiş altı yüz səhifədən artıq tutumu olan yeni kitabı milli mədəniyyətimizə layiqli töhfə kimi dəyərləndirilə bilər. Kitabda Aslan müəllimin yaradıcılıq fəaliyyətinin ayrı-ayrı dönəmlərində qələmə aldığı məqalələr, rəy və xatirələr, verdiyi müsahibələr, etdiyi çıxışlar toplanmışdır.

Aslan müəllimə Ulu Öndər Heydər Əliyevlə yol yoldaşı olmaq, bu müdrik şəxsiyyətlə söhbət etmək, ondan müsahibə götürmək nəsib olmuşdur. Aslan müəllim 1993-2002-ci illərdə AzərTAc-ın xüsusi müxbiri kimi Heydər Əliyevi əksər xarici səfərlərdə müşayiət etmişdir. Və təbiidir ki, Aslan müəllimin bu böyük şəxsiyyətlə bağlı çoxlu xatirələri, ürək sözləri vardır.

Kitabı vərəqlədikcə, buradakı ayrı-ayrı materiallarla tanış olduqca ziyalı düşüncəsinin dərin qatlarına sirayət edir, fikirlərinin, sözlərinin dəyərini anlayırsan. Aslan müəllim peşəkar jurnalist kimi sözlə davranmağın, onu yerində işlətməyin gözəl bilicisidir. Ziyalı insan sənətin, sənətkarlığın qədrini bildiyi kimi, Aslan müəllim də təmsilçisi olduğu jurnalistika mühitini, müdrik sözün qiymətini lazımınca dəyərləndirir.

Söz məramdır, düşüncə daşıyıcısıdır, maddi və qeyri-maddi aləmin şüurdan süzülüb gələn ifadə formasıdır. Söz həm də məlumatdır, fikir ötürücüsüdür. Tarixən ulularımız, hikmət və qüdrət sahiblərimiz sözün bu xassələrinə böyük əhəmiyyət vermiş, sözü, onun yaratdığı məna çalarlarını tükənməz mənəvi xəzinə adlandırmış, məramından asılı olmayaraq düşünülmüş, yerində və qədərində deyilmiş kəlama ehtiramla yanaşmışlar. İnsanlar arasında dostluğa və əmin-amanlığa səsləyən dinimiz İslam da özünün ən böyük ehkamlarından biri kimi uca Tanrı sözünü, müqəddəs kəlamın hikmətini bizlərə bəyan edir. İnsan mənəviyyatının, əxlaqının, biliyinin aynası olan söz hər zaman özündə bir məna, kosmoqonik enerji daşımış, şəxsiyyəti dəyərləndirən əsas meyarlardan biri olmuşdur. Bu yerdə ustad Füzulinin məşhur kəlamını xatırlamaq yerinə düşər:

“Ver sözə ehya ki, tutduqda səni xabi-əcəl,

Edə hər saət səni ol uyqudan bidar söz”.

Bu məlum həqiqət bəşəriyyətin təşəkkül tapdığı ilk çağlardan daim onunla olub və yəqinimdir ki, hər zaman da olacaq.

Söz həm də informasiya mənbəyi, fikir mübadiləsi vasitəsidir. İnsanlar hər zaman bir-biri ilə ünsiyyət qurmaq istəmiş, yeniliklərdən xəbərdar olmağa, bundan öz məqsədləri üçün istifadə etməyə çalışmışlar. Sözün məhz bu funksiyası – informasiya vasitəsi olması zəmanəmizdə onun qiymətini qat-qat artırmışdır. Çünki informasiya insanı daha hazırlıqlı, daha güvənli edir. Təsadüfi deyildir ki, XX əsrin ən məşhur dövlət xadimi və diplomatlarından olan Uinston Çörçill vaxtilə belə deyib: “Kim informasiyaya malikdirsə, o, üstünlüyə malikdir”.

Sözün ilahi, fəlsəfi-əxlaqi, poetik dəyərləri istənilən cəmiyyətin mənəvi sərvəti hesab oluna bilər. Mən bu sərvətlərə sözün praktik, gündəlik səciyyəsi olan informativ xarakterini də əlavə etmək istərdim. Əslində universal xarakter daşıyan bu cəhət özündə sözə xas olan bütün digər cəhətləri ehtiva edir. Söz informasiya mənbəyi, informasiya ötürücüsü olmaqla cəmiyyətdə əlaqə, rabitə yaradır, onun fəaliyyətini istiqamətləndirir, həm də böyük maarifçilik missiyasını yerinə yetirir.

Sözün universal funksionallığının təzahür etdiyi informativ mahiyyət milli mədəniyyətimizin ən işıqlı səhifələrindən biri olan jurnalistika sahəsində qərarlaşır. Aslan müəllim “Yaxşılıq heç vaxt unudulmur” sərlövhəli yazısında jurnalistikanın cəmiyyətdəki rolundan, böyük nüfuz sahibi olmasından söz açır. Etiraf edir ki, jurnalist olmaq həvəsi onun qəlbində hələ orta məktəb illərində baş qaldırmışdı. Rastlaşdığı bəzi çətinliklərə baxmayaraq Aslan müəllim arzusuna çatmış, ali təhsilini başa vurduqdan sonra öz sevimli sənəti ilə məşğul olmuş, xeyli müddət Ağcabədi, Zərdab, İmişli rayon qəzetlərində, sonralar isə “Xalq qəzeti”ndə işləmişdir.

Azərbaycan jurnalistikası zəngin tarixə, milli dəyərlərə istinad edən ənənələrə malikdir. Əslində onun yaşı XIX yüzildən deyil, bundan çox-çox əvvəldən – Azərbaycan hökmdarlarının göstərişi əsasında tərtib edilmiş cünglərdən, təzkirələrdən, xronika səciyyəli sənədlərdən, diplomatik yazışmalardakı informasiya mübadiləsindən, ayrı-ayrı alimlərimizin, səyyahlarımızın qələmə aldığı didaktik əsərlərdən, şərhlərdən başlanır. XIX yüzildə “Tiflis əxbarı”, “Qafqazın bu tərəfinin xəbəri” kimi məcmuələrdən tutmuş “Əkinçi”yədək böyük yol keçmiş, XX əsrin astanasında maarifpərvər ziyalıların, yazıçı və publisistlərin fəaliyyəti nəticəsində milli-demokratik ideyaların carçısına, daşıyıcısına çevrilmiş Azərbaycan jurnalistika məktəbi bu gün öz şanlı tarixi ilə haqlı olaraq fəxr edir.

“Dövlət siyasətinin informasiya təminatı” kitabı məhz bu şanlı tarix üzərində qərarlaşaraq onun nailiyyətlərindən bəhrələnmişdir. Aslan müəllimin qələmindən süzülüb gələn yazılar çox maraqlı, oxunaqlıdır. Məqalə, çıxış və xatirələrdəki aydın məntiq, səlis üslub tərzi, rəvan dil müasir Azərbaycan jurnalistikasının nailiyyəti kimi dəyərləndirilə bilər.

Kitaba ön sözü AMEA-nın müxbir üzvü Nizami Cəfərov yazmışdır. O, haqlı olaraq yazır: “Hər bir kitabın mahiyyətini üç amillə qiymətləndirmək olar – məqsəd, məram və nəticə. Məqsəd aydın, məram saf olanda nəticə də uğurlu alınır”. Aslan müəllim də məhz aydın məqsəd, saf məramla haqqında danışılan kitabı ərsəyə gətirmişdir. Deməli, onun nəticəsi uğurlu alınacaq – cəmiyyət tərəfindən müsbət qiymətləndiriləcək, oxucu etimadını qazanacaq. Kitabın yeni nəşr olunmasına baxmayaraq artıq bu etimad özünü göstərməkdədir.

Müəllif kitabı dörd əsas hissəyə ayırmışdır. Bu hissələr ardıcıllıqla “Publisistik məqalələr”, “Çıxışlar”, “Müsahibələr” və “Rəylər, xatirələr” bölmələridir. Bu bölmələr Aslan müəllimin məhsuldar yaradıcılıq fəaliyyətinin çoxşaxəli olmasını özündə əks etdirir.

Müəllifin qələmə aldığı məqalələrə diqqət yetirdikdə aydın görmək olur ki, o, Azərbaycan üçün, dövlətçiliyimiz, milli mənəviyyatımız, mədəniyyətimiz üçün daha çox önəm daşıyan mövzulardan yazmışdır. Bu, onun bir ziyalı kimi vətəndaşlıq mövqeyindən irəli gəlir. Aslan müəllim Ulu Öndər Heydər Əliyevin dövlətimizin möhkəmləndirilməsinə, inkişafına yönəlik böyük əməllərindən, müdrik siyasətindən, ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin yorulmaz fəaliyyətindən, AzərTAc-ın inkişaf tarixindən, “Eurovision – 2012” mahnı müsabiqəsindən, İkinci Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumundan söz açır. Bütün bu yazılar əsasən son dövrlərin məhsuludur. Lakin kitabda Aslan müəllimin hələ ötən əsrin 90-cı illərində yazdığı və o zamankı “Kommunist”, daha sonra isə “Xalq qəzeti”ndə nəşr etdirdiyi kəskin ruhlu, cəmiyyətdəki mənəvi eybəcərlikləri ifşa edən tənqidi məqalələri də yer almışdır. Bu yazılarla tanış olduqca xəyalən ötən illərə qayıdır, vaxtilə şahidi olduğumuz hadisələri, yaşadığımız illəri bir daha xatırlayırıq. Döyüşkən, bəzən satirik ruhlu məqalələrin elə adlarına nəzər salmaq kifayətdir ki, burada qaldırılan problemlərin kəskinliyini, o dövr üçün aktuallığını hiss edəsən. “Yollar, a yollar”, “Artan növbələr, dolu vaqonlar və yenə də gileylər, eyhamlar, əsaslı-əsassız səbəblər...”, “Fövqəladə tədbirlər görülməsə...”, “Stəkanlarınızı ehtiyatla işlədin”, “Ətalət buzu əriyəcəkmi?”, “Kooperativin acı almaları” və başqa məqalələrin məzmunu elə adlarından bəlli olur... Düz fikirdir ki, hər şey müqayisədə bilinər. Bu yazıları oxuduqca son illərdə baş verən dəyişiklikləri hiss edə bilirsən. Elə ona görə də Aslan müəllimin bu yazıları kitaba daxil etməsi olduqca gərəkli, ibrətlidir. Onun 3 sentyabr 1992-ci ildə “Xalq qəzeti”ndə çıxmış “Yollar, a yollar” məqaləsinin çox yox, yalnız ilk iki cümləsini oxuyaq: “Bakının yol dərdindən çox yazılıb. Heç bir paytaxt şəhərində belə nahamar, “yamaqlı” yola rast gəlməzsən”. Bəli, doğrudan da elə idi, hər birimiz, hətta nisbətən gənc insanlar da bunu yaxşı xatırlayır. Baxın, “köhnə” yazının müasirliyi də elə bu məqamda özünü büruzə verir.

Kitab həm də dövlətçilik prinsiplərinin, dövlət siyasətinin işıqlandırılması, yayılması, təbliği baxımından böyük elmi, maarifçi və siyasi çəkiyə malikdir. Aslan müəllim bu kitabı Ulu Öndərimizin işıqlı xatirəsinə nahaqdan həsr etməyib. Bu irihəcmli, fundamental nəşrin demək olar ki, hər bir səhifəsində Heydər Əliyev şəxsiyyətinin nurunu, ziyasını görmək olar. Kitabın ideya əsasını da məhz bu uca məram təşkil edir. Heydər Əliyevin hələ ötən əsrin 70-ci illərində reallaşdırdığı böyük quruculuq işləri, onun sonralar – 1993-cü ildə xalqın tələbi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışı, Azərbaycanı düşdüyü böhranlı durumdan çıxarması, stabilliyin, bugünkü inkişafın təməlini qoyan müdrik, uzaqgörən siyasət yürütməsi kitabda öz əksini tapmışdır. Aslan müəllim bu həqiqətləri heç də kənardan seyr etməyib. O, bütün bu hadisələrin, proseslərin daxilində olub. Elə buna görə də peşəkar jurnalistin qələmə aldığı, səsləndirdiyi sözlər, fikirlər insanlara canlı, həyati təsir bağışlayır.

Aslan müəllimin yeni kitabı həm də Azərbaycan mətbuat-informasiya məkanı tarixinə canlı ekskurs kimi dəyərləndirilə bilər. Onillər boyu mətbuat işində çalışmış, adi müxbirlikdən AzərTAc-ın baş direktorluğunadək inkişaf yolu keçmiş təcrübəli jurnalist mətbuat-informasiya tariximizin canlı yol yoldaşı olmuşdur. Onun yazdıqları hansısa kitablardan deyil, həyatın özündən götürülmüşdür. Respublikada mədəniyyətin, maarifin, mətbuat işinin inkişafını daim diqqət mərkəzində saxlayan Heydər Əliyevin rəhbərlik fəaliyyəti, həmçinin AzərTAc-ın keçdiyi yol bir çox publikasiyalarda öz əksini tapır. Misal üçün, Aslan müəllim “Heydər Əliyev siyasətinin informasiya təminatı” məqaləsində yazır: “Yaşlı və orta nəslin nümayəndələrinin yaxşı yadındadır ki, həmin illərdə (70-ci illərdə – T.Ə.) Heydər Əliyevin keçirdiyi elə bir böyük tədbir, respublikanın rayonlarına elə bir səfəri olmazdı ki, kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələri iştirak etməsinlər. Azərinform, respublika qəzetləri, televiziya və radio bütün bunlar barədə nəinki geniş məlumat yayır, reportajlar verir, eyni zamanda Azərbaycanda iqtisadiyyatın, mədəni həyatın, elm və təhsilin inkişafı ilə bağlı bütün mühüm məsələləri daim diqqətdə saxlayırdı. Ən mühüm yeniliklər Azərinform vasitəsilə SİTA kanalları ilə bütün ölkəyə və qismən də xaricə yayılırdı”. Elə həmin məqalədə müəllif milli informasiya məkanının bugününü də işıqlandırır, onun müasir inkişaf xüsusiyyətlərini, texniki imkanlarını oxucuların diqqətinə çatdırır. O, göstərir ki, informasiya texnologiyalarının müasir inkişaf səviyyəsi ölkənin bütövlükdə inkişafının tərkib hissəsidir və bu müsbət tendensiya bu gün də davam etdirilir.

Həmin məqalənin başqa bir hissəsində müəllif yazır: “Hazırda agentliyimizin dünyanın istənilən ölkəsi ilə birbaşa əlaqə saxlamaq, informasiya mübadiləsi aparmaq üçün ən müasir texniki imkanlara malik bazası, mükəmməl elektron poçt şöbəsi və internet saytı vardır. İndi hər gün AzərTAc-ın internet saytına dünya üzrə 9-10 min giriş olur. Aparıcı dövlətlərin milli informasiya agentlikləri AzərTAc-la əməkdaşlığa böyük maraq göstərirlər. Agentliyimizin hazırda dünyanın 11 ölkəsinin aparıcı informasiya agentlikləri ilə əməkdaşlıq müqaviləsi vardır”. Bu sitat Azərbaycan informasiya məkanının son illərdəki inkişafını, onun müasirləşməsini, dünya standartlarına tam cavab verməsini aydın şəkildə əks etdirir.

Kitabdakı “Çıxışlar”, “Müsahibələr” bölmələri də məndə ciddi maraq oyatdı. Çünki bu bölmələrdə toplanmış materiallar müəllifin nüfuzlu görüşlərdə, beynəlxalq tədbirlərdə, konfranslarda iştirakını, dilə gətirdiyi fikirlərin vacibliyini əks etdirir. Onun Avropa Xəbər Agentlikləri Alyansı (EANA) Baş Məclisinin iclasında, Türkdilli Ölkələrin Xəbər Agentlikləri Birliyi (TKA) Baş Məclisinin VII iclasında etdiyi çıxışları, Gələcəyin informasiyası, Dünya informasiya məkanında Azərbaycanın uğurları, Niyyətlər, perspektivlər, planlar, Azərbaycan jurnalistikası – 135 mövzularında verdiyi müsahibələr zənnimcə, daha aktual təsir bağışlayır.

Aslan müəllim ustad jurnalist olmaqla yanaşı, həm də istedadlı publisistdir. Onun çoxsaylı məqalə, reportaj və müsahibələri ilə yanaşı, təsirli, gözəl bədii dilə malik ədəbi-bədii yazıları, xatirələri də var. Əlbəttə, say etibarilə birincilər daha çoxdur. Çoxsaylı qəzet materialları, peşə xüsusiyyətindən irəli gələn gündəlik fəaliyyət, yazılar onun işinin əsasında dayanır. Lakin Aslan müəllimin publisistikası sözün həqiqi mənasında kamil bədii ədəbiyyat nümunələri kimi qiymətləndirilə bilər. Onun xatirə və oçerkləri bitkin, dolğun, poetik təsir bağışlayır. Bu poetiklik onun yazılarının bədii mahiyyətini bir qədər də qüvvətləndirir, ona rəng qatır. Aslan müəllimin publisistikası həm də bədii ifadə vasitələrinin dolğunluğu ilə oxucu qəlbinə yol tapır. Kitabın son hissəsi olan “Rəylər, xatirələr” bölməsi ilə hətta ötəri tanışlıq bu cür düşünməyə əsas verir. İstedadlı publisistin “Babam Aslan bəyin ruhu şad olsun!” başlıqlı xatirəsi görüb-götürmüş qələm sahibinə xas təfəkkürdən qaynaqlanır. Bu yığcam, lakin təsirli yazıda Aslan müəllim öz nəsil şəcərəsindən bəhs edir, özünün, valideynlərinin ömür-gün yollarına işıq salır. Müəllifin tanınmış ziyalılar, alim və jurnalistlər haqqındakı yazıları da zəngin dil, kamil bədii-publisistik ifadə vasitələri ilə yadda qalır.

Kitabda şəkil bloku da yerləşdirilmişdir. Şəkillərin sayı çox deyil, lakin onlar Aslan müəllimin həyat və yaradıcılığının ən məsul anlarını əks etdirir. Bu fotolarda müəllifin Ulu Öndər Heydər Əliyevlə, ölkə başçısı cənab İlham Əliyevlə olan unudulmaz görüşləri, müxtəlif tədbirlərdə iştirakı əks olunub.

Əlbəttə, Aslan müəllimin yeni kitabı yaradıcı insanın öz sənətinə olan tükənməz məhəbbətini ifadə edir. Həmin dəyərli əsərlə tanışlıq məndə xoş hisslər oyatdı. Bu kitab müasir dövrdə ölkəmizin inkişafını faktların dili ilə açıb göstərən tutarlı arqumentdir, əsl jurnalist sözudür.

Timuçin Əfəndiyev,

Professor

525-ci qəzet.- 2013.- 26 fevral.- S.7.