Oralarda kimlər var: Akif Mirili

ONLAR NƏ DEDİLƏR

Azər Abdulla ( yazar): “Hər şey yaxşı olacaq...”

...Son danışığımızda hiss elədim ki, yubiley qabağı o öz portretinin yaradılmasını istəyir. Özü də ürəyindən keçir ki, bu portreti məhz mən yaradım. Onu çox cəsarətli və təbii bir insan kimi tanısam da, bu barədə bir söz də demədi: “Görünür indiki ağır vəziyyətdə qüruru təbiiliyini üstələyib” düşündüm. Qabaqlar olsaydı, yəni əlinin isti, cibinin qalın, necə deyərlər, kefinin kök çağları olsaydı, bu istəyini ərklə, bir az da amiranə deyərdi, sonra da ustalıqla əvəzini beş qat artıq çıxardı.

...60-cı ilin axşamlarının birində Bakıda dəniz qırağında təsadüfən qarşılaşdıq. Ya universitetə qəbul üçün sənəd verəndə, ya da qəbul imtahanları zamanı görmüşdük bir-birimizi. Mehriban dostlar kimi görüşdük. Adamların nə üçün toplaşdığıyla maraqlananda şeir söyləmək üçün müsabiqə keçirildiyini öyrəndik. Şeirə olan dərin sevgimizə görəmi, özümüzü göstərmək xatirinəmi, udmaq naminəmi ikimiz də özümüzü sınamaq qərarına gəldik. Mən Bəxtiyar Vahabzadənin “Dağda şəlalə kimi” şeirini həyəcanla və çaşaraq, bir neçə adamdan sonrasa Akif Cəfər Cabbarlının “Ana” şeirini soyuqqanlı və təmkinlə böyük insan qələbəliyinin qarşısında söylədik. Mən çaşdığıma görə qələbə qazanacağımdan əlimi üzmüşdüm. Qaliblərin içində Akifin də adının səslənmədiyini görəndə, niyə gizlədim, içimdə sevindim.

– Teatr haqqında söhbətlərimizi yəqin xatırlayırsız. İndi necə, teatra gedirsizmi?

– Əvvəlcə məni səhifənizin qonağı olmağa dəvət etdiyinizə görə minnətdarlığımı bildirirəm. Onu da deyim ki, “525”-in şənbə nömrəsində ən çox maraq doğuran səhifədir Sizin “Oralarda kimlər var?”ınız. Bəli, yaxşı yadımdadir: Cavan, nadinc, hər şeylə maraqlanan, bir az da özünə arxayın oğlan o zaman məndə, həqiqətən, güclü təəssürat yaratdı. Əslində Sizin üçün təhsil, ali məktəb bir bəhanə idi; Sizə istedadınızı büruzə vermək üçün mühit lazım idi. Məncə, sonralar Sizin “yeni ruhlu” şeirləriniz, “Qobustan”dakı fəaliyyətiniz bunu tam sübut etdi. Allaha şükür, indi məşhur yaradıcı insanlardansınız. O ki qaldı teatra, teatr, musiqi, ümumiyyətlə, incəsənət mənim həyatımın mənası, ən çox vaxt sərf etdiyim bir sahədir. Ancaq iş, maddi amillər, ən çox da vaxt imkan vermir ürəyincə “canlı” teatra mütəmadi gedəsən. Ancaq inanın ki, ən adi imkan düşən kimi teatra, konsertə getməkdən vaz keçmirəm. Ədəbiyyatımız 50-ci illərdən başlayan azad sözə olan meyilliyi həqiqətən güclü ideya mövqeyinə qaldıra bildilər. Elə cavan Anarın “Qobustan” jurnalı, onun yeni ruhlu gəncləri. Mənim yadımdadı, jurnal da elə bil ayrı bir üslubi quruluşa malik idi. İndi gənc ədəbiyyatçılar o dövrü yaşamış indi yaşlı yazıçılara yüngül desək, “dodaq büzür”lər. Ancaq bədii əsərdə adi bir yeni quruluşlu ifadə işlətməkdən ötrü müəllifi MK-a çağırırdılar. O illərdə Anarın, S.Əhmədlinin, Ə.Kərimin, Yusif və Vaqif Səmədoğluların, X.Rzanın, F.Qocanın, sonralar Elçinin, R.Rövşənin, Mövludun, Sizin, mənim dostum Azər Abdullanın və bir çoxlarının yaradıcılığı bizim ədəbiyyatımızı müasir dünya ədəbiyyatı proseslərinə çox yaxınlaşdırdı. Əlbəttə, nisbətən yaşlı yazıçılarımızın – R.Rzanın, M.İbrahimovun, B.Vahabzadənin, X.Rzanın ... milli ruhun formalaşmasındakı rolları danılmazdır.

– Özünüz haqqında bir az geniş danışın.

– 1943-cü ildə İmişli rayonunun Mirili kəndində kolxozçu ailəsində doğulmuşam. Rəhmətlik atam dəmirçi idi. O zaman bu peşə çox vacib iş hesab olunurdu; kotan təmir olunmasa, araba qaydaya salınmasa... kolxozun işi getməz. Ona görə atam vacib işçi olduğundan özünə hörmət, qayğı tələb edirdi. Bu da rəhbərlərin xoşuna gəlmirdi. Atam namuslu, ədalətli adam idi. Biz də çalışmışıq ki, az da olsa ona bənzəyək. Anam erkən dünyasını dəyişib, mənim onda 6 yaşım var idi. Allah rəhmət eləsin, ögey anam çox qayğımızı çəkib. Sonralar böyük qardaşım, onun həyat yoldaşı, xüsusən mənim çox əziyyətimi çəkiblər. Ona görə də 1967-ci ildə universiteti qurtarıb rayonda işləməyə başladım, çalışdım ki, mən də onların xəcalətindən çıxım. Dörd il sonra elmi işə girişdim. Ancaq yaşım 30-u haqlamışdı, ailə qurmaq lazım idi. Ona görə çox gec – 37 yaşımda namizədlik dissertasiyası müdafiə etdim. Ümumiyyətlə, bizdə müstəqil düşüncəli, öz yolu ilə getmək istəyən adamların işi həmişə çətin olur. Namizədlik müdafiəm çox qalma-qalla keçdi, rəsmi opponentimin biri mənfi rəylə çıxış etmişdi. Sağ olsun yaxşı insanlar, istiqaməti mənim xeyrimə dəyişə bildilər. Ümumiyyətlə, işlədiyim elmi-tədqiqat institunda mühit xoşagələn deyildi. Ona görə əvvəldən məni tanıyan və mənim də çox hörmət etdiyim əsl ziyalı olan Səyyarə xanıma müraciət etdim. Beləliklə, 1977-ci ildə o zamankı N.Nərimanov adına ATİ-nin (indi ATU) Azərbaycan və rus dilləri kafedrasına müsabiqə ilə müəllim keçdim. Bu, o zaman üçün də, elə indi üçün də çox böyük hadisə idi. Mən universitetdə ədəbiyyatçı idim. Aspiranturaya dil üzrə daxil oldum. O zaman üçün tamamilə yeni bir sahədən – ədəbi dil normasından mövzu verdilər. Az qala 3-4 il mövzum üzrə ədəbiyyat axtardım, nəhayət, mövzumun məzmununu başa düşdüm, ona görə 3-4 aya yazdığım dissertasiyanı 6-7 il özümü hazırlayandan sonra tamamlaya bildim. Doğrudur, təsdiqimi çox gec (10 aya) aldım, ancaq heç bir əlavə təzyiq olmadan aldım. (Halbuki, mənim imkanım var idi ki, bunu məlum yolla tezləşdirim). Mən həm orta məktəbdə, həm də ali məktəbdə dərsə çox ciddi münasibət bəsləmişəm. Mənim üçün şagird, tələbə ən vacib subyektlərdir, dərs isə təkcə nə isə öyrətmək deyil, gələcəyin ağıllı, düşüncəli, Vətəni sevən hərtərəfli insan yetişdirmək vasitəsidir. Ona görə mənim həm şagirdlərim, həm də tələbələrim arasında xeyli dostum var və onlarla fəxr edirəm. Kafedrada 31 il işləyəndən sonra professor S.Mollazadənin təqdimatı ilə 2008-ci ildə kafedraya müdir təyin etdilər (2008-ci ilin oktyabrında müsabiqədən keçdim). Heç vaxt özümdən razı olmamışam, həmişə tələbimdən aşağıda olmuşam. Bircə müəllimliyimdən az-çox razıyam. İrili-xırdalı 90-a yaxın çap olunmuş yazı-pozum var, həmmüəllifi olduğum kitablar var, ancaq hələ əsl kitab çap etdirməmişəm, baxmayaraq ki, bir neçə kitablıq əlyazmalarım, çap olunmuş məqalələrim var...

– Siz MEA Dilçilik İnstitutunun aspirantı, oranın əməkdaşı olmusuz. Necə oldu ki, qeyri-humanitar ali məktəbə müəllim keçə bilmisiz, buna kömək edən olubmu?

– Mən bu suala artıq cavab verdim: professor, f.e.d. S.M.Mollazadə. Mən ona və mənə nədəsə köməyi dəyənlərə, qohumlarıma, indi etibar edib məsul iş tapşırmış şəxslərə daim minnətdaram.

– Filologiyadan uzaq ali məktəbdə dil kafedrasının, yəni Azərbaycan dili kafedrasının olması çoxmu vacibdir?

– Bilirsiz, bizim kafedra Bakı Dövlət Universiteti təşkil olunandan – 1919-cu ildən mövcuddur. İlk illər universitetdə təhsil rus dilində aparılırdı. Ona görə tələbələrə Azərbaycan dilinı öyrədirdilər ki, yerli əhaliyə xidmət edə bilsinlər. Özünüz fikirləşin, rus bölməsini bitirən mütəxəssis dilini bilmədiyi insanlara, məsələn, tibbi yardımı necə göstərə bilər? Sonralar Azərbaycan bölməsi də açıldı və bir qayda olaraq rus bölməsində Azərbaycan, Azərbaycan bölməsində rus dili tədris edilib. İndi də belədir. Kafedra da müxtəlif adlarla fəaliyyət göstərib – “Dillər” kafedrası, “Azərbaycan və rus dilləri” kafedrası, nəhayət, 1984-cü ildə iki müstəqil kafedra – “Azərbaycan dili” və “Rus dili”. Düzdü, indi rus bölməsində oxuyanların az qala hamısı azərbaycanlılardır, ancaq ədəbi dil, tibbi ədəbiyyatın dili mövqeyindən yanaşdıqda onlara Azərbaycan dili mütləq tədris edilməlidir, həm də dövlətimizin qanunu var axı, qeyri-milli bölmələrdə dövlət dili tədris olunmalıdır və sonda tələbələr imtahan verməlidirlər. İndi Azərbaycan ali məktəblərində Azərbaycan bölməsi ilə yanaşı, rus, ingilis bölmələri də mövcuddur. Qanuna uyğun olaraq həmin bölmələrdə dövlətimizin dili tədris olunur və tələbələr sonda imtahan verirlər.

(Davam edəcək)

Səhifəyə əlavə

Keçən həftəki səhifəmdə yazar Aslan Qəhrəmanlının yeni parodiyalarını çap edərkən şair Aqşin Yeniseyə yazdığı parodiya yer sıxlığından yayınlanmamışdı.İndi həmin parodiyanı oxuculara təqdim edirəm.

VAN QOQUN KƏSİK QULAĞI VƏ POEZİYA

Bakı, yazıb bildirirəm ki, sənin heç kimin deyiləm.

İçdiyim suyunun sidik kisəsi

Yediyim çörəyinin bağırsağıyam.

Ən böyük arzum:

Van Qoqun kəsilmiş qulağına şeir pıçıldamaqdı

Məncə, rəssam ölübsə də, qulağı hələ sağdı.

Aqşin Yenisey

lll

Bakı, sözün kəsəsi, mən

suyunu içən sidik kisəsiyəm,

çörəyin doldurulan bağırsağam.

Nə qədər sağam,

şeir yazacam sidikdən,

unitazdan, qarşokdan.

Xəbərin varmı sənin

dəli rəssam Vinsent Van Qoqdan?

Deyirlər, bir fahişədən küsübmüş,

kəsibmiş

bir qulağının yarısını.

Doktor Feliks Rey

baxıb ona key-key,

yerinə tikməyə qorxub həmin hissəni,

qoyub spirtə

saxlayıb gələcəyin özündən

razı şairlərinə,

mikrofon əvəzinə,

bəlkə də diktofon əvəzinə.

Şeirlər yazmışam qalaq-qalaq,

Tapa bilsəydim o qulaq

parçasını

bir-bir pıçıldayardım ona,

heç kəsə olmazdı ziyanı.

Başa düşərdi yarımqulaq,

O məlum kisədən və məchul

bağırsaqdan

gələn poeziyanı.

Bir poema yazacam o qulağı tapana.

Amma qorxuram, spirti içələr,

qulağı atalar zibil qabına.

Necə olar onda halım?

Bakı, sən bilməmiş olmazsan,

Mən Van Qoqun

kəsik qulağını haradan alım?

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2013.- 1 iyun.- S.23.