Oralarda kimlər var: Bağır Seyidzadə

SƏHİFƏNİN QONAĞI TANINMIŞ JURNALİST VƏ TƏRCÜMƏÇİ AKİF QƏHRƏMANLININ YAZISI:

QİYMƏTİNİ ALMIŞ ADAM

“Kitab” Cəmiyyəti xəbər verir ki, “BAĞIR SEYİDZADƏ 100” miniatür kitabını “İndiqo” mətbəəsində nəfis şəkildə çap edilib.

Miniatür kitab Əməkdar İncəsənət Xadimi Aydın Kazımzadənin “O özünə inanır, tək özünə arxalanırdı” məqaləsi ilə açılır.Yazıda Əməkdar mədəniyyət işçisi, respublikanın qocaman jurnalistlərindən biri, milli kino sənətinin və mədəniyyətimizin inkişafında böyük xidmətləri olmuş ictimai xadim, diplomat mərhum Bağır Mirqasım oğlu Seyidzadənin mənalı ömür yoluna nəzər salınır.

Miniatür kitabda Bağır Seyidzadənin nazir olduğu dövrdə Bakı kinostudiyasında “Bakının işıqları” bədii, “Böyük yol”, “Hədiyyə xalçası”, “Quba bağlarında”, “Tərtərçay vadisində”, “Mingəçevir”, “Sovet Naxçıvanı”, “Əməyə eşq olsun!”, “Gədəbəyin sərvəti”, “Abşeronun ocaqları”, “Səhər nəğməsi”, “Xəzər neftçiləri haqqında dastan” və s. sənədli və elmi-kütləvi filmlər yaradıldığı bildirilir. İstedadlı jurnalist olaraq qısa müddətdə respublikada qəzet-nəşriyyat işinin bilicisi kimi tanınıb, ömrünün son illərində Azərbaycan Dövlət Teleqraf Agentliyində sədr müavini vəzifəsində işləyib. O, “Əməkdar Mədəniyyət İşçisi” fəxri adına layiq görülüb, “Qırmızı Əmək Bayrağı” və “Şərəf nişanı” ordenləri ilə təltif edilib.

Geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuş kitabda, Bağır Seyidzadənin həyatının və ictimai fəaliyyətinin müxtəlif dövrlərini əhatə edən ağ-qara formatda 30 fotoşəkil yer alıb.

Seyidzadə Bağır Mirqasım oğlu: Mən onunla uzunmüddətli və sıx təmasda olmamışam, cəmi bir neçə mükaliməmiz, ötəri görüşümüz olub. Amma qətiyyətlə söyləyə bilərəm ki, müşahidəçi və diqqətli olan hər kəs Bağır Seyidzadəni gördüyü ilk anlardaca onun bütün insani keyfiyyətlərini ayırd edə bilərdi.

1967-ci ilin payız ayları idi. Yaxın adamlar mənə dedilər ki, Azər.Ta-da (o zaman Azər.TAC belə adlanırdı) tərcüməçi axtarırlar. Boş vaxtlarımda ürəyimə yatan rusca mətnləri Azərbaycan dilinə tərcümə etdiyimdən xəbərdar idilər. O vaxtlar mən Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin axşam şöbəsində təhsil alır, gündüzlər yeni açılmış Bakı Metropolitenində işləyirdim.İş ürəyimcə deyildi,heç təhsilimə də uyğun gəlmirdi,amma dolanmaq üçün hardasa işləmək lazım idi axı.Belə bir vəziyyətdə tərcüməçi vəzifəsinə düzəlmək fürsətini qaçıra bilməzdim.Odur ki, elə əynimdəki dəmiryolçu formasında da Azər.Ta-ya gəldim. Məşhur tərcüməçi Ənvər Quliyev məni direktorun tərcümə məsələləri üzrə müavini işləyən İsaxan Ömərovun yanına apardı. Rəhmətlik İsaxan müəllim mənə, qiyafəmə, əlimdə aramsız fırlatdığım dəmiryolçu furajkasına baxıb “Ənvər, bunu hardan tapıb gətirmisən?” sualını verdi və gözlərindən yaş gələnədək qəhqəhə çəkib güldü. Ənvər müəllim əməllicə qızarmışdı. Nə deyəcəyini bilmirdi.İsaxan müəllim –”Sən harda dərc olunursan, tərcümələrini kimlər görüb?” – sualını verəndə dedim ki, “Tərcümə ilə evdə, özüm üçün məşğul oluram”. Bu cavabdan sonra İsaxan müəllim lap qəşş edənədək gülüb dedi ki, “Qardaş, bura Dövlət İnformasiya Agentliyidir, ən mühüm, başlıcası da ən təcili materialları tərcümə edib kütləvi informasiya vasitələrinə veririk. Sənə belə çətin və məsul işi tapşırmaqmı olar?”.Mən işin öhdəsindən gələ biləcəyimi deyəndə Ənvər müəllim də bir qədər ürəklənib dedi ki, “Hə, İsaxan, Akif çox istedadlı oğlandır, yəqin ki, bacarar”.

Sonradan başa düşdüm ki, Ənvər Quliyev Agentlikdən getmək istəyir, amma tərcüməçi kadrlar qıtlığı üzündən onu, yetkin professionalı işdən buraxmırlar. Daş qayaya rast gəlmişdi.

Müxtəsəri, mənim əcaib görkəmim və ona uyğun gəlməyən danışığım sınaq tərcümələri üçün Agentliyə yol tapmağıma kömək etdi. Boş vaxtlarımda, bəzən də Metropolitendəki iş vaxtımdan oğurlamaqla Azər. TA-da xırda-para tərcümə işlərinə girişirdim.

Sahəsi başqa otaqlardan xeyli geniş olan redaktorlar otağında Cəfər Cəfərov, İbrahim Novruzov, bir də Xalidə Kərimova (sonralar Rəhmanova) otururdular. Mənə həmin böyük otağın bir küncündə bir stol qoydular. Orada qurdalanırdım. Hər dəfə kağız götürmək, yaxud lüğətə baxmaq üçün yaşlılardan icazə istəyəndə gülürdülər ki, sən burada özünü qonaq kimi aparsan, heç vaxt tərcüməçi ola bilməyəcəksən. Adım elə “utancaq oğlan” kimi də hallanırdı.

Azər TA-da o zaman hamının “Xəlil Qasımoviç” deyə müraciət etdiyi çox yaşlı bir təsərrüfat müdiri vardı. İşçilərin maaşını da o verirdi. Təsərrüfat işlərindən tutmuş maliyyə məsələlərinədək bütün sorğular ona ünvanlanır, dərhal da həllini tapırdı. Xəlil Qasımoviç bir işi görməzdən qabaq insanın qəlbini ovundururdu. “Düzələr, bala, bir azca səbr et” – deyə hamını sakitləşdirir, lakin məsələni də həqiqətən operativ həll edirdi. Sanki bu insanın öz əsəbləri yox idi.

Bir gün maaş verirdilər. Mən də İsaxan müəllimin tapşırığı ilə qısa xəbərlərin tərcüməsi ilə məşğul idim. Rəsmən işə qəbul olunmadığıma, mənə verilən materialların təkrar tərcümə (artıq istifadə edilmiş) olduğunu, ya da mətbuata verilməyəcəyini bildiyimə görə əmək haqqı ala biləcəyimi heç ağlıma da gətirmirdim. Odur ki,camaatın maaş aldığı tərəfə heç boylanmırdım da.Birdən Xəlil Qasımoviç qapını açıb mənə dedi: “Oğul, Akif Qəhrəmanov sən deyilsən?”. “Mənəm” – dedim. “Bəs niyə gəlib qonorarını almırsan?”

Çox təəccübləndim. Utana-utana cavab verdim ki, “Dayı, mən hələ işə qəbul olunmamışam”. “Nə olsun – dedi – sənin də qonorarın var. Gəl, al!” Xalidə xanım otaqda oturmuşdu, makinada nə isə çap etdiyindən heç başını da qaldırmırdı. Amma birdən sıçrayıb ayağa qalxdı. Mən onun bu hərəkətinin mənasını başa düşmədim və elə o andaca Xəlil kişinin çiyninin üstündən bir nəfər girdəsifət adamın otağa, konkret olaraq mənə baxdığını gördüm. Xəlil kişi tez qapıdan aralanıb həmin adamdan üzr istədi, o da mənə dedi: “Cavan oğlan, bilirsənmi ki, utananın oğlu olmur? Utanmaq lazım deyil, get qonorarını al!” Mən təəccüblə Xalidə xanımın üzünə baxdım. Gülə-gülə dedi ki, “Bu, Bağır müəllimdir, Bağır Seyidzadə...”

Həmin gün qonorarımı da aldım, başqa işlər də oldu, ən əsası isə onu öyrəndim ki, İsaxan Ömərovdan əvvəl Agentliyin direktorunun müavini məhz Bağır Seyidzadə olub. Gözəl, xeyirxah, ziyalı bir insandır.

Bağır müəllim baxışı, davranışı ilə mənə güclü təsir bağışladığına görə mən elə o gündən az-çox ünsiyyət qura bildiyim işçilərdən onun barəsində bilgi almağa başladım. Söhbət etdiyim hər kəs Bağır müəllim haqqında ən xoş sözlər deyirdi. Məsələn,öyrənə bildim ki, Bağır müəllim müxtəlif vaxtlarda müxtəlif yerlərdə və şəraitlərdə ən mühüm dövlət tapşırıqlarını şərəf və ləyaqətlə yerinə yetirib. Bunlarla yanaşı, jurnalistika, xüsusən tərcüməçilik sahəsində müvəffəqiyqətlə çalışıb. Karl Marksın “Kapital” əsərinin çox uğurlu tərcüməsinin iştirakçılarından biri olub? Başqa tərcümələri var, məsələn, Pestalotsini tərcümə edib və sairə. Rəhmətlik İbrahim Novruzov həmişə deyirdi: “Akif, Bağır Seyidzadə kimi olmaq hər oğulun işi deyil.

O cür adamları gündüz çıraqnan da axtarıb tapmaq olmur. İranda sovet ziyalıları qrupu tərkibində elə işlər görüb ki, sovet hökuməti gərək onun evinin dirəyini qızıldan tikəydi... Çalış, elələrinə oxşa!”.

Uşaqların təlim-tərbiyəsinin ibtidai təhsil illərindən başlayaraq həyatla, istehsalatla əlaqələndirilməsi nəzəriyyəsinin banisi, İsveçrənin demokrat pedaqoqu Yohan Henrix Pestalotsinin əsərlərini, İtaliya yazıçısı Canni Rodarinin nağıllarını Azərbaycan dilinə tərcümə etməklə xalqımızın bilik xəzinəsini zənginləşdirən, övladlarımızın dünyagörüşünü genişləndirən Bağır müəllimin öz şəxsi davranışı ilə də gənclərin formalaşdırılmasına xüsusi təsir göstərdiyinə aid misallar gətirəcəyəm.

Bir gün redaktorlar otağına daxil olub salam verdi. Otaqda bir İbrahim Novruzov idi, bir də mən. Xırda bir mətnin tərcüməsi ilə məşğul idim. İbrahim müəllimdən soruşdu: “İbrahim müəllim, bu cavan oğlan necədir, bir iş görə bilirmi?”.

“Hələ ki, çalışır, pis deyil. Hər halda yaxşı olar” – qeyri-konkret cavabından sonra üzünü mənə tutub dedi. “Bala, tərcüməçi dil baxımından eyni vaxtda azı 2 adamdırsa, bilik baxımından çox adam olmalıdır. Dili bilməyən, sıravi adamlardan xeyli zəngin biliyi olmayan adamdan yaxşı tərcüməçi çıxmaz!” Özü də bu sözləri son dərəcə mehribanlıqla deyirdi. Zəngin biliyi və həyat təcrübəsi olan Bağır müəllimin həmin müdrik sözlərini mənim bütün sonrakı həyat və fəaliyyətim sübut etməkdədir.

Onun bir maraqlı fikrini də misal çəkmək yerinə düşür: “Biz rus dilini ona görə üyüdürük ki, xalqın əksər hissəsi onun orijinalını həzm eləyə bilmir”.

Bağır Seyidzadə ilə uzun müddət sıx təmasda işləmək mənə qismət olmadığına görə indi də təəssüflənirəm, çünki illər ötdükcə daha yaxşı anlayıram ki, onun bilik xəzinəsindən çox şey götürə bilərdim.

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2013.- 2 mart.- S.23.