Yaponiya təhsil modelinə Azərbaycandan baxış

Şərqi Asiyada, Sakit okeanın qərb hissəsində yerləşən, dörd böyük (Honsü, Küsü, Hokkaydo, Sikoku) və çoxlu sayda kiçik adalardan ibarət olan Yaponiya 47 prefekturaya (bölgəyə) bölünüb. Yaponiyada təhsil dövlət, ailə və ümumilikdə cəmiyyət tərəfindən himayə olunur.

Yaponlar kiçik yaşlarından ciddi və davamlı şəkildə müvafiq biliklərə yiyələnməyə başlayırlar. Uşaqlar bunu, yüksək səviyyəli məktəbə daxil olmaq, gənclər nüfuzlu universitetdə oxumaq, müvafiq seçimlərdə müsabiqələrdən keçə bilmək, daha sonra isə qabaqcıl şirkətlərdə çalışmaq üçün edirlər. Yaponiyada yüksək səviyyəli təhsil hər bir şəxsin gələcək uğurlarına zəmanət hesab olunur.

Təhsil naziri Misir Mərdanovun dediyinə görə, təhsil sistemində aparılan mütərəqqi islahatlar II Dünya müharibəsindən sonrakı onilliklərdə ölkənin tərəqqisi və iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayıb. 1947-ci ildə Fundamental Təhsil və Məktəb Təhsili qanunları qəbul olunub. Məktəb Təhsili Qanunu bu gün də mövcud olan təhsil sistemini müəyyən edir: Məktəbəqədər təhsil – 6 yaşa qədər uşaqları əhatə edir. Ümumi orta təhsil – ibtidai təhsil – 6 il, aşağı orta məktəb – 3 il, yuxarı orta məktəb – 3 il. Ali təhsil- bakalavriat – 4 il, magistratura – 2 il, doktorantura – 2 il. Yaponiyada ibtidai və orta təhsilin aşağı pilləsində-I-IX siniflərdə təhsil icbaridir. 11 aylıq tədris ili apreldə başlayır və martda başa çatır. Dərslər məktəbdən asılı olaraq, həftədə 5 və ya 6 gün keçilir. Tədris ili üç semestrdən ibarətdir. Semestrlər arasında yaz, yay və qış tətili verilir. Məktəblərdə vahid məktəbli forması sistemi tətbiq olunur. İbtidai məktəb şagirdlərinin məktəbli forması orta məktəb şagirdlərinin geyimindən fərqlənir. Ölkədə bütün dərsliklər pulsuzdur. Məktəblərdə alternativ dərsliklərdən istifadəyə də icazə verilir. Eyni zamanda, fənn müəllimləri də yardımçı dərslik, dərs vəsaiti hazırlaya bilərlər. Ancaq təhsili idarəetmə orqanları tərəfindən təsdiq edildikdən sonra onların istifadəsinə icazə verilir.

M.Mərdanov bildirib ki, Yaponiyada müəllim hazırlığına və işə qəbul məsələsinə çox ciddi yanaşılır. Müəllimlər tələbləri kifayət qədər ciddi və sərt olan imtahan verdikdən sonra işə qəbul edilir. Müəllimlərin böyük əksəriyyəti könüllü şəkildə axşam saat 9-a qədər şagirdlərlə fərdi məşğul olmaqla məktəbdə işlərini davam etdirirlər.

Yaponiyanın orta məktəblərində bir müəllim eyni bir məktəbdə 6 ildən çox çalışa bilməz. Bu müddət bitdikdən sonra prefekturadakı digər məktəbdə və ya digər prefekturadakı tədris ocaqlarında işlə təmin edilir. İş yerini dəyişən müəllimin evlə təmin edilməsi təhsili idarəetmə orqanları tərəfindən həyata keçirilir. 2009-cu ilin statistik məlumatlarına görə, Yaponiyada 13536 uşaq bağçası, 22258 ibtidai məktəb, 10864 aşağı orta məktəb, 5183 yuxarı orta məktəb, 1026 xüsusi qayğıya ehtiyacı olanlar üçün məktəb, 64 texniki kollec, 406 yeniyetmələr üçün kollec, 773 ali məktəb, 3348 peşə ixtisas kolleci fəaliyyət göstərir: “Yaponiyada bir çox əcnəbi dillərin, xüsusilə ingilis dilinin tədrisinin təkmilləşdirilməsi prioritet kimi qəbul edilib. İngilis dilinin tədrisi səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün hökumət Yaponiya Mübadilə və Tədris Proqramı çərçivəsində ingilisdilli ölkələrdən müəllimlər dəvət edir”. Məktəbəqədər təhsil haqda danışan M.Mərdanov deyib ki, Yaponiyada uşaqların məktəbəqədər təhsilə cəlb olunması könüllülük prinsipinə əsaslanır. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində uşaqların təlim-tərbiyəsi üçün nəzərdə tutulmuş müvafiq proqramlar vasitəsilə tədris aparılır. Məktəbəqədər təhsil həyat boyu təlimin formalaşmasında əsas rol oynadığı üçün bu təhsil pilləsi ən mühüm mərhələ hesab olunur. Bu baxımdan ölkədə hər bir uşağın keyfiyyətli məktəbəqədər təhsillə təmin olunması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Ölkədə həm dövlət, həm də özəl uşaq bağçaları mövcuddur. Məktəblər məktəbəqədər müəssisələrlə yaxından əməkdaşlıq edir. Onu da qeyd edək ki, məktəbəqədər təhsil müəssisələrində 6 yaşa qədər 1636336 uşağın təlim-tərbiyəsi ilə 110692 müəllim məşğul olur: “Yaponiyada ibtidai və orta təhsilin aşağı pilləsində təhsil icbaridir. Uşaqlar 6 yaşdan 12 yaşa qədər – I-VI siniflərdə bu təhsil pilləsində oxuyurlar. İbtidai təhsil pilləsində şagirdlərlə əsasən, iki müəllim məşğul olur. Dərslərdə daha çox tətbiqi bacarıqlara, müzakirələrə və oyunlara üstünlük verilir. İbtidai təhsil müəssisələrində 7063606 şagirdin təlim-tərbiyəsi ilə 419518 müəllim məşğul olur. 2011-ci ildən etibarən ingilis dili ibtidai məktəb kurikulumunun icbari hissəsini təşkil edir. Əksər şagirdlər ibtidai, orta təhsilin aşağı pilləsində dövlət müəssisələrində oxusalar da, orta təhsilin yuxarı və ali təhsil pillələrində özəl təhsil müəssisələrinə üstünlük verirlər.

Qeyd etdiyim kimi, Yaponiyada orta təhsil aşağı və yuxarı pillələrə bölünür və ümumilikdə 6 il davam edir. Ölkənin bütün orta təhsil müəssisələrində 6947634 şagirdin təlim-tərbiyəsi ilə 490113 müəllim məşğul olur.

Orta təhsilin aşağı pilləsinə VII, VIII və IX siniflər daxildir. Uşaqlar 12 yaşdan 15 yaşa qədər bu təhsil pilləsində oxuyurlar. Bu dövrdə məktəblərdə əsas diqqət akademik fənlərə yönəldilir. Orta təhsilin aşağı pilləsini bitirən şagirdlərin 96 faizi öz təhsillərini orta təhsilin yuxarı pilləsində davam etdirirlər. İbtidai məktəblər kimi, orta məktəblərin də böyük əksəriyyəti dövlətə məxsus olsa da, onların 5 faizi özəldir. Özəl orta məktəblərdə birillik təhsil haqqı orta hesabla 4000 ABŞ dollarına (558592 yen) yaxındır. Bu məbləğ, hökumətin dövlət orta məktəblərində oxuyan bir şagird üçün müəyyən etdiyi 934 ABŞ dolları (130828 yen) ilə müqayisədə, təxminən 4 dəfə çoxdur.

Aşağı orta məktəblərdə müəllimlər yalnız ixtisaslarına uyğun fənləri tədris edirlər. Müəllimlərin 80 faizi 4 illik kollec məzunlarından ibarətdir. Siniflərdə şagird sıxlığı çox yüksəkdir və orta hesabla bir sinifdə 35-dən artıq şagird olur. Dərs keçmək üçün şagirdlər deyil, əsasən, müəllimlər sinifdən-sinfə dəyişirlər. Orta təhsilin aşağı pilləsində tədris mühazirə üsuluna əsaslansa da, müəllimlər digər texniki vasitələrdən də istifadə edirlər. Eləcə də dərs zamanı şagirdlər üçün laboratoriya işləri müəyyən olunur.

M.Mərdanov vurğulayıb ki, məktəblərdə kompüterləşməyə hələ ötən əsrin 80-ci illərinin sonlarından başlanılıb. Məlumatlara görə, 1989-cu ilə qədər dövlət əsaslı orta məktəblərin 45 faizi kompüterlərlə təmin olunub.

Tədrisin bütün məzmunu orta təhsilin aşağı pilləsi üçün nəzərdə tutulan tədris kursunda müəyyən olunur. Orta təhsilin aşağı pilləsinin kurikulumuna yapon dili, ictimai elmlər, riyaziyyat, təbiət elmləri, musiqi, incəsənət, tibbi və fiziki təhsil daxildir. Bundan əlavə, bütün şagirdlərə maşın və mexanizmlər haqqında müvafiq məlumatlar verilir, əmək təlimi tədris edilir. Şagirdlərin əksəriyyəti dərsdən sonra bir sıra məktəb dərnəklərində fəal iştirak edir, axşamlar və ya həftə sonlarında isə özəl sinifdənxaric kurslara gedirlər.

Yaponiyada 3 il davam edən orta təhsilin yuxarı pilləsi məcburi olmasa da, orta təhsilin aşağı pilləsini bitirənlərin 96 faizi təhsillərini bu pillədə davam etdirirlər. Orta təhsilin yuxarı pilləsində özəl məktəblərə tələbat daha çoxdur. Odur ki, təhsilin bu mərhələsində özəl tədris ocaqları bütün orta məktəblərin 95 faizini təşkil edir. Onu da qeyd edək ki, orta təhsilin yuxarı pilləsində təhsil həm dövlət, həm də özəl məktəblərdə pulludur. Özəl məktəblərdə bir şagird üçün nəzərdə tutulan təhsil haqqı dövlət məktəblərindəki xərclərdən iki dəfə çoxdur. Orta təhsilin yuxarı pilləsində tədris əsasən əyanidir və şagirdləri ali və peşə ixtisas təhsilinə hazırlayan akademik kurslar təklif edən ümumi proqram əsasında aparılır. Şagirdlərin 70 faizdən çoxu ümumi akademik proqramlar üzrə təhsil alır. Məktəblərin kiçik bir hissəsində isə qiyabi, axşam kursları təşkil olunur. Proqramın birinci illərində şagirdlərə yapon dili, ingilis dili, riyaziyyat və təbiət elmləri tədris olunur və şagirdlərin qabiliyyət fərqləri üzə çıxarılır. İkinci ildə isə tədris kursunun məzmunu və məktəblinin seçimi fərdiləşdirilir. Bunlarla yanaşı, ümumi proqramın tədrisi zamanı əsas akademik materialın mənimsənilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. Orta təhsilin yuxarı pilləsində çalışan müəllimlərin çoxu universitet məzunlarıdır. Məktəblər bölmələrə ayrılır və müəllimlər öz ixtisas sahələrinə uyğun bölmələrdə çalışırlar. Bununla belə, müəllimlər öz ixtisasları çərçivəsində müxtəlif kurslarda da işləmək imkanına malikdirlər. Tədris prosesində əsasən mühazirə üsuluna üstünlük verilir. Orta təhsilin yuxarı pilləsində fiziki cəhətdən qüsurlu şagirdlərin təlimi əsasən peşəyönümlüdür. Bu, onların cəmiyyətdə mümkün qədər müstəqil olmasını təmin etmək məqsədi daşıyır. Şagirdlərin fiziki qüsurundan asılı olaraq peşəyönümlü təhsil fərqlənir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ümumiyyətlə, ölkədə peşə ixtisas təhsili orta təhsilin ən vacib hissəsinə çevrilib.

Peşə ixtisas təhsili barədə danışan M.Mərdanov qeyd edib ki, gənc nəslin karyera qazanmaq imkanlarının genişləndirilməsini, əhalinin məşğulluq səviyyəsinin artırılmasını nəzərə alaraq, peşə ixtisas təhsilinin ümumi inkişafı Yaponiyada hər zaman diqqət mərkəzində saxlanılır, uşaqların gənclik illərindən müəyyən peşələrə yiyələnməsinə olduqca ciddi yanaşılır. Bu baxımdan, peşə ixtisas təhsilinin perspektiv inkişafını nəzərdə tutan strategiyanın hazırlanması xüsusilə qeyd olunmalıdır.

Yaponiyada peşə təhsili proqramlarına yüzlərlə ixtisaslaşmış kurslar daxildir. Həmin kurslarda informasiyanın emalı, gəmiçilik, balıqçılıq, sənətkarlıq və digər çoxsaylı ixtisaslar üzrə kadrlar hazırlanır. Peşə ixtisas təhsili alanlar biznes və sənaye sahələri ilə bağlı ixtisaslara daha çox üstünlük verirlər. Peşə ixtisas kolleclərinin məzunları yalnız müvafiq qaydalar çərçivəsində qəbul imtahanı verdikdən sonra ali məktəbdə, texniki və ya yeniyetmələr üçün xüsusi hazırlıq kolleclərində təhsillərini davam etdirə bilərlər: “Yaponiyada 595-i özəl olan 773 ali məktəbdə 3 milyona yaxın tələbənin təlim-tərbiyəsi ilə 172 mindən artıq müəllim məşğul olur. Ən nüfuzlu və qocaman dövlət ali məktəbləri arasında əsası 1877-ci ildə qoyulmuş Tokio, 1897-ci ildən fəaliyyət göstərən Kioto və 1931-ci ildə yaradılmış Osaka universitetlərinin adını çəkə bilərik. Onlardan başqa, xüsusi reytinqi ilə fərqlənən Hokkaydo və Toxoku universitetləri də tələbələrin ən çox maraq göstərdiyi ixtisaslar üzrə yüksək səviyyəli mütəxəssislər yetişdirirlər. Özəl universitetlər arasında isə Tyuo, Nixon, Vaseda, Tokay və Kansay universitetləri daha məşhurdurlar.

Dövlət universitetlərinə daxil olmaq üçün mütləq tam orta məktəbi bitirmək lazımdır. Ali məktəblərə qəbul 2 mərhələdə həyata keçirilir. Birinci mərhələdə, abituriyentlər universitetlərə qəbulu həyata keçirən milli mərkəzin apardığı sınaqlarda iştirak edirlər. Sınaqdan müvəffəqiyyətlə keçənlər bilavasitə universitetlərdə təşkil edilən qəbul imtahanlarına buraxılırlar. Qeyd etmək lazımdır ki, özəl universitetlər qəbul imtahanlarını müstəqil olaraq həyata keçirirlər. Nüfuzlu və tam formalaşmış özəl universitetlərin nəzdində uşaq bağçaları, ibtidai, aşağı və yuxarı orta məktəblər fəaliyyət göstərir. Belə kompleks tədris ocaqlarında uşaq bağçasından yuxarı məktəbə qədər müvəffəqiyyətli nəticələr göstərmiş abituriyentlər universitetə imtahansız qəbul olunurlar. Tədris prosesində ümumi elmi və xüsusi fənlərə bölünmə Yaponiya ali təhsilinin səciyyəvi xüsusiyyətidir. Tələbələr ilk 2 il ərzində ümumi fənləri – tarix, fəlsəfə, ədəbiyyat, ictimaiyyat və xarici dilləri öyrənməklə, həmçinin gələcək ixtisasları ilə bağlı xüsusi kursları dinləməklə ümumi hazırlıq keçirlər. Bu dövrdə tələbələr seçdikləri peşənin mahiyyətini daha dərindən dərk edir, müəllimlər isə tələbə seçiminin ixtisas baxımından düzgün aparıldığına bir daha əmin olmaq, onun elmi potensialını dəqiq müəyyənləşdirmək imkanı qazanırlar. Bu mərhələni başa vurduqdan sonra tələbə öz ixtisasını, hətta fakültəsini də dəyişə bilər. Sonrakı 2 ili isə tələbələr seçdikləri peşəni dərindən öyrənməyə həsr edirlər.

Universitetlərin hamısında təhsil müddəti bakalavriat pilləsində 4 ildir. Ali tibb məktəblərinin tələbələri, stomatoloq və baytar ixtisaslarına yiyələnmək istəyənlər əlavə olaraq daha iki il təhsil alırlar. Bəzi istisna hallardan başqa, tələbələrin bir universitetdən digərinə köçürülməsinə icazə verilmir. Lakin ayrı-ayrı universitetlər əcnəbi tələbələrin II və ya III kursa qəbulunu həyata keçirirlər. Bunun üçün əcnəbi tələbələrdən xüsusi imtahanlar götürülür. Universitetlər tədris prosesini əsasən semestrlər üzrə təşkil edirlər. Tələbələrin qiymətləndirilməsində vahid bal sistemi qəbul olunub. Bakalavr pilləsini uğurla başa vurmaq üçün 124-150 arasında bal toplamaq tələb edilir.

Elmi-tədqiqat işlərində öz bacarıqlarını göstərə bilən ali məktəb məzunları 2 illik magistr (suşi) pilləsində təhsillərini davam etdirmək imkanı qazanırlar. Magistr pilləsi üçün olan proqram ciddi surətdə elmi və peşəkar ixtisaslaşma nəzərdə tutur. 30 ballıq vahidlə qiymətləndirilən proqram üzrə ikiillik təhsildən sonra buraxılış imtahanı verilir. Fəlsəfə elmləri doktoru elmi dərəcəsi (nakuşi) almaq üçün magistrlər 3 il, bakalavrlar isə 5 ildən az olmayaraq əlavə təhsil almalıdırlar. Doktorluq dərəcəsi proqramını mənimsəmiş doktorantlar 50 bal toplamalı, buraxılış imtahanı verməli, müvafiq tədris kursları və xüsusi tədqiqatlar əsasında dissertasiya işini müdafiə etməlidirlər.

Onu da qeyd edim ki, fiziki cəhətdən qüsurlu gənclərin ali təhsil almasını təmin etmək imkanlarının genişləndirilməsi Yaponiya hökumətinin qarşısında duran əsas məqsədlərdən biridir. Hökumət fiziki cəhətdən qüsurlu tələbələrin ali təhsil müəssisələrinə daxil olması üçün daha əlverişli qaydaların tətbiqinə davamlı səylər göstərir”.

M.Mərdanov bildirib ki, Yaponiyada bakalavr dərəcəsi verən 4 illik kolleclər və ali peşə dərəcəsi verən 6 illik təhsil müəssisələri fəaliyyət göstərir. 4 illik kolleclər dövlət əsaslı milli universitetlər, prefekturaların, bələdiyyələrin təsis etdiyi yerli universitetlər və özəl təhsil müəssisələrindən ibarətdir. Kollec tələbələrinin böyük əksəriyyəti əyani proqramlar üzrə təhsil alırlar. Kolleclərdə ən prioritet ixtisaslar sırasına ictimai elmlər, biznes, hüquq, mühasibatlıq, mühəndislik, humanitar elmlər və pedaqoji ixtisaslar daxildir. Ali təhsil müəssisələrində illik orta təhsil haqqı 1,4 milyon yen (10000 ABŞ dolları) təşkil edir. Bu xərclərin ödənilməsini təmin etmək üçün tələbələr günün müəyyən bir hissəsini işləyir və ya hökumətin dəstək verdiyi Yaponiya Təqaüd Assosiasiyasından borc götürürlər. Yerli hökumət qurumları, humanitar təşkilatlar və digər qurumlar da ali təhsil xərclərinin ödənilməsi üçün tələbələrə yardım paketləri təklif edirlər.Yaponiyada elmin, təhsilin inkişafına göstərilən qayğı, insanların bu baxımdan nümayiş etdirdiyi yüksək əzmkarlıq ölkə həyatının bütün sahələrində özünü büruzə verir. Təsadüfi deyil ki, dünya universitetlərinin reytinq cədvəlinə görə Yaponiyanın Tokio, Kyoto, Keio, Uaseda universitetləri yüksək yerlər tutur. Özəl təhsil müəssisələrinə qəbul ali məktəblərə ümumi qəbul olanların 80 faizini təşkil edir. Bununla belə, dövlət əsaslı milli universitetlərə qəbul olunmaq da yüksək qiymətləndirilir. Yaponiyada kolleclər statusuna görə bizim orta ixtisas məktəbləri ilə eyni səviyyədədir. Bu təhsil müəssisələri texniki və yeniyetmələr üçün xüsusi hazırlıq kolleclərinə bölünürlər. Kolleclərdə humanitar, tibb və texniki elmlər üzrə 2 illik hazırlıq proqramları təklif olunur. Əksəriyyəti özəl olan bu təhsil müəssisələrinə daxil olmaq istəyənlərin sayı olduqca çoxdur. Kolleci bitirənlər universitetlərin II və ya III kursundan başlayaraq ali təhsil almaq hüququna malikdirlər. Texniki kolleclərdə natamam orta təhsili olanlar 5 il, tam orta məktəbi bitirənlər isə 2 il oxuyurlar. Bu təhsil ocaqlarında elektronika, inşaat, maşınqayırma və digər fənlər tədris olunur. Yaponiyada yeniyetmələr üçün kolleclərdə mühasib, dizayner, maşinist, proqramçı, avtomexanik, dərzi, aşpaz və digər ixtisaslar üzrə 1 illik peşəkar kurslar təklif edilir. Bir çox kolleclər yalnız qadınlar üçün nəzərdə tutulub. Qadınlara əsasən ev maliyyəsi, ədəbiyyat, xarici dillər, pedaqoji, gigiyena kimi fənlər tədris olunur.

Təhsilin idarə olunmasından bəhs edən M.Mərdanov deyib ki, Yaponiya təhsili federal hökumət və regional strukturlar – prefektura və bələdiyyələr tərəfindən idarə olunur. Federal hökumətin fəaliyyətinə təhsil sisteminin idarə edilməsi, milli kurikulum standartlarının yaradılması, müəllimlərə lisenziyaların verilməsi, təhsilin maliyyələşdirilməsi, dərsliklərin paylanması aiddir. Prefekturalardakı təhsili idarəetmə orqanları müəllimlərin məktəblərə təyinatını, yuxarı orta məktəblərin yaradılması və idarə olunmasını, məktəblərin tədris şəraitinin yaxşılaşdırılmasını, xüsusi məktəblərin açılması üçün icazənin verilməsini həyata keçirirlər. Dövlət məktəblərinin yaradılması və idarə olunması məsələləri isə birbaşa bələdiyyələrin üzərinə düşür.Təhsilə ayrılan xərclər də bu üç orqan – federal hökumət, prefektura və bələdiyyələr arasında bölüşdürülür. Yaponiyanın Təhsil, Mədəniyyət, İdman, Elm, Texnologiya Nazirliyi tərəfindən təhsil sistemini kollegial qaydada idarə etmək üçün Təhsil Şurası yaradılıb. Bu qurum ölkənin təhsil siyasətini müəyyənləşdirir, yerli təhsil orqanlarının nümayəndələrinin fəaliyyətini istiqamətləndirir və müvafiq təlimatlar verir. Hər prefekturadan 1 nəfər Təhsil Şurasının üzvlüyinə təyin olunur. Təhsil Şurasının rəhbəri isə üzvlər arasından seçilir. Yerli təhsili idarəetmə orqanları Təhsil Komitəsi adlanır. Bu qurumun fəaliyyətində idarəetmə və koordinasiya, ümumtəhsil, fasiləsiz təhsil, mədəniyyət, idman sahəsi əsas yer tutur: “Cəmiyyətin qapalılığı və dilin qəlizliyi səbəbindən Yaponiya əcnəbi tələbələri özünə cəlb edən dünya öncülləri sırasına daxil olmayıb. Bu baxımdan, həyata keçirilən ali təhsilin beynəlmiləlləşdirilməsi siyasəti müsbət nəticə əldə olunmasına təkan verir. Ölkənin ali məktəbləri əsasən qonşu Asiya xalqlarından olan gəncləri özünə cəlb edir. Əcnəbi tələbələr arasında Çin, Tayvan və Koreyanın vətəndaşları daha çoxdur. Avropa və Amerika ölkələrindən də az sayda tələbələr Yaponiya universitetlərini seçirlər. Yaponiyada təhsil almaq istəyən əcnəbi tələbələrin qəbulu yerli abituriyentlərlə eyni şərtlər daxilində aparılır. Beynəlxalq Bakalavr və Abitur proqramları üzrə imtahan verənlər də Yaponiya universitetlərində oxumaq hüququ qazanırlar. İddialı şəxslər 12 illik tam orta təhsil alması haqda sənəd təqdim edərək imtahanlara qatıla bilərlər. Əcnəbi tələbələr dünya tarixi, ingilis dili, riyaziyyat, fizika, kimya, biologiya və ingilis dili fənlərindən ümumi imtahan verməlidirlər. Ən əsası isə yapon dilində olan test yoxlamasından keçməkdir. Yapon dili üzrə test Beynəlxalq Təhsil Assosiasiyası tərəfindən dünyanın 31 ölkəsində təşkil edilir. Məlum olduğu kimi, yapon dili dünyada ən çətin dillərdən biridir. Bu dili öyrənmədən Yaponiyanın mədəniyyətini, idarəetmə üsulunu dərindən anlamaq, ali məktəblərdə təhsil almaq mümkün deyil. Əcnəbi tələbələr üçün Yaponiya ali məktəblərində təhsil haqqı dövlət və özəl universitetlərdə kəskin fərqlənir. Əcnəbilər üçün ən bahalı təhsil iqtisadiyyat, tibb, filologiya və pedaqogika ixtisasları hesab olunur. Yaponiyada əcnəbi tələbələrin 80 faizi öz vəsaitləri hesabına təhsil alır. Təqaüd proqramları çərçivəsində oxuyan tələbələr əsasən Yaponiya hökuməti, Yaponiya Assosiasiyası, Beynəlxalq Həmrəylik, Təhsil, Mədəniyyət, İdman, Elm, Texnologiya Nazirliyi proqramları tərəfindən maliyyələşdirilir. Həmçinin bir sıra özəl fondlardan da təhsil təqaüdü almaq mümkündür”.

M.Mərdanov əlavə edib ki, Yaponiya ilə Azərbaycan arasında təhsil sahəsində geniş əlaqələr yaradılıb, ikitərəfli tələbə mübadiləsi proqramları həyata keçirilir. Qurulan bu əlaqələr sayəsində hazırda onlarlı azərbaycanlı gənc sözügedən ölkənin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində təhsil alır.

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2013.- 8 mart.- S.14-15.