Rusiya təhsil sistemi ilə ümumi tanışlıq: ənənələr və reallıqlar

Rusiya Federasiyası Müstəqil Dövlətlər Birliyində (MDB) təmsil olunan ən böyük dövlətdir. Keçmiş SSRİ-nin varisi olan Rusiya Boloniya prosesinə ilk qoşulan ölkələrdəndir. Son 10 ildə təhsil sisteminin yenidən qurulması üçün ölkədə ciddi təhsil islahatları aparılıb.Rusiyada mövcud olan dövlət, özəl, bələdiyyə təhsil müəssisələri fəaliyyətlərini hökumət tərəfindən təsdiq olunmuş nümunəvi əsasnamələrə uyğun qururlar.

Təhsil naziri Misir Mərdanovun dediyinə görə, Rusiyanın təhsil sistemi məktəbəqədər təhsil, ümumi təhsil, ibtidai ümumi təhsil, əsas ümumi təhsil, orta ümumi təhsil, orta peşə təhsili, ixtisaslı fəhlələrin hazırlığı, orta səviyyəli mütəxəssislərin hazırlığı, ali təhsil, bakalavriat, magistratura (mütəxəssis hazırlığı), elmi-pedaqoji kadrların hazırlığı təhsil səviyyələrinə bölünür.

Məktəbəqədər təhsil haqda danışan M.Mərdanov bildirib ki, Rusiyanın məktəbəqədər təhsilində uşaqların sağlamlığının qorunması kimi kifayət qədər geniş kompleks vəzifələr yerinə yetirilir və ailələrlə qarşılıqlı səylər əsasında uşaqlara mənəvi dəyərlər aşılanır, onların hərtərəfli və harmonik inkişafı üçün zəruri şərait yaradılır. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə təlim-tərbiyə prosesinin prioritet istiqamətlərinin, təhsil proqramlarının seçimində sərbəstlik verilib. Bu da, öz növbəsində, məktəbəqədər təhsildə rəngarəngliyə səbəb olur. Ölkədə fəaliyyət göstərən məktəbəqədər təhsil müəssisələri bir sıra cəhətlərinə görə bir-birindən fərqlənirlər. Bu baxımdan uşaqların bir və ya bir neçə prioritet istiqamətdə (intellekt, bədii-estetik, fiziki və s.) inkişafını nəzərdə tutan uşaq bağçaları, əsasən fiziki və psixi cəhətdən qüsurlu uşaqların təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olan uşaq bağçaları, sanitar-gigiyenik, profilaktik və digər sağlamlaşdırıcı proseduraların həyata keçirildiyi uşaq bağçaları, universal uşaq bağçaları (onların tərkibinə müxtəlif səviyyəli ümuminkişaf, bərpa və sağlamlaşdırıcı qruplar daxildir) və uşaq inkişaf mərkəzlərinin – bütün uşaqların sağlamlığını, fiziki və psixoloji inkişafını nəzərdə tutan uşaq bağçalarının adını çəkə bilərik. Onlardan əlavə, Rusiyada körpələr evləri də fəaliyyət göstərir. Lakin son 10 il ərzində körpələr evlərinin sayı nəzərəçarpacaq dərəcədə azalıb. Bu, müxtəlif iqtisadi və digər amillərlə əlaqədardır.

M.Mərdanov vurğulayıb ki, ölkədə məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə 3-6, körpələr evlərinə isə 1-3 yaşlı uşaqlar qəbul olunur. Nadir hallarda isə 2 aydan 1 yaşa qədər olan uşaqlar da körpələr evlərinə verilə bilər. Məktəbəqədər təhsil müəssisələri dövlət, bələdiyyələr və müxtəlif idarələr tərəfindən maliyyələşir. Son zamanlar özəl məktəbəqədər təhsil müəssisələri də fəaliyyətə başlayır ki, onlar da ölkə üzrə cəmi 8 faiz təşkil edir: “Rusiyada uşaqların yalnız 59 faizi uşaq bağçalarına gedir. 20 faiz uşaq isə bağçaya getmək üçün növbə gözləyir. Bir sıra valideynlər isə hələ də uşaqlarını bağçalara vermək barədə düşünmürlər. Bu baxımdan dövlətin 3 yaşa qədər uşaqlar üçün effektiv təlim proqramları qəbul etməsinin vacibliyi önə çəkilir”.

Nazirin sözlərinə görə, ümumi orta təhsilin ilk mərhələsi olan ibtidai təhsildə uşaqlar ətraf mühit, ünsiyyət vərdişləri, tətbiqi tapşırıqların həlli barədə ilkin biliklərə yiyələnirlər. Bu mərhələnin uşaqların şəxsiyyət kimi formalaşmasına və inkişafına göstərdiyi təsirə görə ibtidai təhsil dövlət və cəmiyyət üçün olduqca əhəmiyyətlidir. Rusiyada icbari ibtidai ümumi təhsil hamı üçün əlçatan hesab olunur. İbtidai məktəblərdə uşaqların təlim-tərbiyəsinə 6 yaşdan (uşağın sağlamlığı ilə əlaqədar ciddi səbəb olarsa, 8 yaşdan gec olmayaraq) başlanılır. İbtidai məktəblərdə rus dili, oxu, xarici dil, riyaziyyat, ətraf mühit, təsviri incəsənət, musiqi, texnologiya, fiziki mədəniyyət fənlərinin tədrisi icbari xarakter daşıyır. Fənlərin tədrisi üçün ibtidai məktəbdə müvafiq şəraitin yaradılmasına xüsusi diqqət yetirilir. Proqram üzrə xarici dil II sinifdən tədris olunur. Texnologiya fənninin “Kompüterdə iş təcrübəsi” (informasiya texnologiyalarından istifadə) bölməsinin tədrisinə III sinifdən başlanılır. Rus dili və ədəbiyyat fənni isə federal təhsil proqramında iki variantda təqdim olunur: rus dilində tədris aparılan məktəblər və qeyri-rusdilli təhsil müəssisələri (digər xalqların doğma dillərində tədris aparılan məktəblər) üçün: “İbtidai məktəb federal təhsil sisteminin qarşısında duran aşağıdakı əsas məqsədlərə nail olunmasını təmin etməlidir: məktəblinin şəxsiyyətinin inkişafı, onun yaradıcılıq qabiliyyətinin, öyrənmək marağının, arzusunun və oxumaq bacarığının formalaşdırılması və inkişaf etdirilməsi, mənəvi və estetik hisslərin tərbiyə olunması, özünə və ətraf mühitə qarşı emosional müsbət münasibətin formalaşması, biliklər sisteminin, bacarıq və vərdişlərin, fəaliyyətin müxtəlif növlərinin həyata keçirilməsi təcrübəsinin mənimsənilməsi, uşaqların fiziki və psixi sağlamlığının mühafizəsi və möhkəmləndirilməsi, uşaqların individuallığının qorunması və dəstəklənməsi. Ümumi orta təhsil Rusiya təhsil sistemində əsas yerlərdən birini tutur. Orta təhsil müəssisələri sırasına aiddir: orta ümumtəhsil məktəbləri, ayrı-ayrı fənlərin dərindən öyrənilməsini həyata keçirən xüsusi məktəblər, gimnaziyalar, liseylər, axşam məktəbləri, internat tipli təhsil müəssisələri, fiziki və psixi qüsurlu uşaqlar üçün xüsusi məktəblər, məktəbdənkənar təhsil müəssisələri (uşaq musiqi məktəbləri, incəsənət məktəbləri, xor və xoreoqrafiya studiyaları, folklor ansamblları, uşaq-yeniyetmə idman məktəbləri, gənc texniklər stansiyaları, istirahət mərkəzləri və sair.)”.

M.Mərdanov deyir ki, adətən, ümumtəhsil müəssisələrinə uşaqlar 6 və ya 7 yaşında daxil olur, 17 və ya 18 yaşda orta məktəbi bitirirlər. Ümumi orta təhsilin standart məktəb proqramı IX və ya XI sinfə qədər nəzərdə tutulur. Dərslər sentyabrın 1-də başlayır və mayın sonunda başa çatır. Tədris ilinin bölünməsinin iki əsas üsulu var- tədris ili 4 rübə bölünür və hər rübün sonunda (yay, payız, qış və yaz) tətillər verilir, tədris ili 3 rübə bölünür və rüblər birhəftəlik tətillə başa çatır. Bu zaman hər rüb 5 bloka bölünür.

Hər rübün sonunda bütün fənlər üzrə yekun qiymətləndirmə aparılır. Hər ilin sonunda isə şagirdlərin illik qiymətləri müəyyən olunur. Bəzən rüblüklərlə yanaşı, yarımilliyin nəticələri üzrə də qiymətləndirmə aparılır. Pis oxuyan, illik qeyri-kafi qiymətlər almış şagirdlər sinifdə saxlanıla bilər.

XI sinifdə, eləcə də IX sinfin sonunda şagirdlər bir sıra fənlər üzrə imtahanlar verirlər. Bu imtahanların və illik qiymətlərin əsasında attestat qiymətləri müəyyənləşdirilir. İmtahanlar keçirilməmiş fənlər üzrə isə rüblərə əsasən çıxarılmış illik qiymətlər attestata yazılır. IX sinfə qədər oxumaq icbari, X və XI siniflər üzrə təhsil isə könüllüdür. XI sinfi bitirən şagird tam orta təhsil barədə attestat, IX sinfi uğurla başa vuran şagird isə əsas ümumi təhsil haqda şəhadətnamə alır.IX sinfin məzunu təhsilini orta ixtisas (texnikum, kollec, bir sıra tibbi, pedaqoji və digər orta ixtisas məktəbləri) və peşə təhsili müəssisələrində (orta peşə texniki, peşə texniki məktəblərində) davam etdirə bilərlər. Ali məktəbə daxil olmaq üçün tam orta təhsil barədə attestat və yaxud peşə texniki məktəbinin, texnikumun diplomu tələb olunur. Məktəblərin əksəriyyəti 6 günlük iş həftəsi əsasında fəaliyyət göstərir. Hər gün 4-7 dərs keçilir. Dərslər 45 dəqiqə davam edir. Həmçinin dərslərin həftədə 5 gün keçilməsi də mümkündür. Bu zaman dərslərin sayı 9-a qədər artırıla, dərs saatı isə 45 dəqiqədən 35 dəqiqəyə qədər azaldıla bilər. Şagirdlər məktəbdə dərslərdən əlavə ev tapşırıqlarını da yerinə yetirirlər. Müəllimlərin qərarına uyğun olaraq aşağı siniflərin şagirdləri üçün ev tapşırıqları verilməyə bilər. Rusiyada ixtisaslaşmış orta məktəblərə və ya ayrı-ayrı ixtisaslaşmış siniflərə də təsadüf olunur. Bu halda bəzi fənlərin (xarici dil, fizika-riyaziyyat, kimya, mühəndislik, biologiya və s.) daha dərindən tədrisi təşkil olunur. İxtisas fənləri üzrə dərslər ənənəvi məşğələlərdən əlavə dərs yükü ilə fərqlənir. Son vaxtlar Rusiyada günərzi məktəb şəbəkəsi də inkişaf edir. Bu məktəblərdə uşaqlar nəinki ümumi təhsil alır, onlarla böyük həcmdə dərsdənxaric işlər aparılır, dərnəklər, bölmələr və uşaqların əlavə təhsili üzrə digər birliklər də fəaliyyət göstərir.

Uşaqların əlavə təhsilini təmin edən məktəbdənkənar müəssisələrdə musiqi, bədii, idman və digər istiqamətlər üzrə məşğələlər keçirilir. Bu məktəblərin fəaliyyəti uşaqlarda yaradıcılıq potensialının inkişafına təkan verir, onların ixtisas və gələcək həyat yolunu müəyyənləşdirmələrinə kömək edir.

Orta peşə təhsili barədə söz açan M.Mərdanov qeyd edib ki, Rusiya Federasiyasında peşə təhsilinə xüsusi önəm verilir. Ölkədə 280-dən artıq ixtisas üzrə praktik-mütəxəssislərin hazırlanması həyata keçirilir. Peşə təhsili iki əsas tədris proqramı üzrə aparılır: baza səviyyəsi və yüksək səviyyə. Baza səviyyəsini mənimsəyən məzuna L-texnik dərəcəsi verilir. Təhsil müddəti bir il çox olan yüksək səviyyəli peşə təhsili baza səviyyəsinə nisbətən daha dərin və geniş hazırlığı nəzərdə tutur. Peşə hazırlığını dərinləşdirən məzuna L-baş texnik dərəcəsi verilir. Hazırda Rusiyada iqtisadiyyat və sosial sahələrdə 21,6 milyon peşə təhsilli mütəxəssis çalışır. Bu isə məşğul əhalinin ümumi sayının 34 faizinə bərabərdir. Orta peşə təhsili müəssisələrində əyani, əyani-qiyabi (axşam), qiyabi oxumaq mümkündür. Peşə təhsili müəssisələrinə əsas ümum təhsil (ümumtəhsil məktəbinin IX sinfindən) və ya orta təhsil (ümumtəhsil məktəbinin XI sinfindən) məktəblərinin məzunları daxil ola bilərlər. Orta peşə təhsilinin müddəti əyani hazırlığın profilindən asılı olaraq 2-3 il arasında dəyişir. Əyani-qiyabi və qiyabi peşə təhsili isə bir il artıqdır. IX sinif məzunları orta peşə təhsilinə yiyələnmək üçün tam orta (XI sinif) təhsilli gənclərlə müqayisədə bir il artıq oxuyurlar. Orta peşə təhsili müəssisələrinin 2 növü mövcuddur:- Baza səviyyəsində orta peşə təhsilinin əsas peşə təhsili proqramlarını reallaşdıran texnikumlar, baza və yüksək baza səviyyəli orta peşə təhsili proqramlarını həyata keçirən kolleclər. Bəzən orta peşə təhsili proqramları ali məktəblərdə də tədris olunur. Müvafiq profilli peşə təhsili almış şəxslər qısa gücləndirilmiş proqramlar üzrə ali peşə təhsilinə yiyələnə bilərlər. Rusiyada 25-dən artıq federal nazirlik və idarənin nəzdində orta peşə məktəblərinin bölmələri də fəaliyyət göstərir: “Ənənəvi olaraq Rusiyada ali təhsil iki pilləyə bölünür: bakalavriat və magistratura. Ali təhsil proqramlarının normativ müddətləri aşağıdakı kimidir: bakalavr dərəcəsi almaq üçün təhsilin əyani forması üzrə bakalavriat proqramı – 4 il, mütəxəssis dərəcəsi almaq üçün əyani forma üzrə mütəxəssis hazırlığı proqramı – 5 ildən az olmamaqla, təhsilin əyani forması üzrə magistr dərəcəsi almaq üçün magistr proqramı – 2 il, elmi pedaqoji kadrların aspiranturaya (adyunktura) hazırlığı proqramı – 3 ildən artıq olmamaqla. Ali təhsilin tədris proqramını uğurla mənimsəmiş və yekun attestasiyadan keçmiş şəxslərə müvafiq qaydada ali təhsil təsnifatları (akademik dərəcələr) verilir. Bakalavriat proqramını mənimsəyənlərə – bakalavr, mütəxəssis hazırlığı proqramını başa vuranlara mütəxəssis, magistratura proqramını mənimsəyənlərə magistr, elmi pedaqoji kadrların aspirantura (adyunktura) hazırlıq proqramını keçənlərə ali məktəb müəllimi və ya tədqiqatçı, dissertasiya müdafiə etmiş şəxslərə isə elmlər namizədi diplomu verilir. Rusiya hökuməti son illər ali təhsilin inkişaf etdirilməsinə xidmət edən müvafiq dəstək proqramlarının maliyyələşdirilməsi üzrə bir sıra qərarlar qəbul edib. Bu proqramlar çərçivəsində ayrılmış vəsaitlər istedadlı uşaqların dəstəklənməsinə, elmi-tədqiqat institutları yanında distant məktəblərin və federal universitetlərdə istedadlı gənclərin inkişafı mərkəzlərinin yaradılmasına sərf olunur. Bundan əlavə, federal universitetlərin maddi-texniki bazasının yaxşılaşdırılması məsələləri də diqqət mərkəzində saxlanılır. 2010-cu ildə ali təhsil müəssisələrində innovativ infrastrukturun dəstəklənməsi məqsədilə dövlət proqramı qəbul olunub. Bu proqram ali məktəblərdə innovativ mühitin formalaşmasını, təhsil ocaqları ilə sənaye müəssisələri arasında qarşılıqlı əlaqənin inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutur. Xarici ölkələrin tanınmış mütəxəssislərinin Rusiyaya dəvət olunması ali məktəblərə dövlət dəstəyinin bariz nümunəsidir. 2010-cu ildə Rusiya hökuməti “Aparıcı alimlərin Rusiya ali təhsilinə cəlb olunması tədbirləri barədə” qərar qəbul edib. Qərara müvafiq olaraq dövlət büdcəsindən bu tədbirlər üçün 2010-cu ildə 3 milyard rubl, 2011-ci ildə 5 milyard rubl, 2012-ci ildə isə 4 milyard rubl ayrılması nəzərdə tutulub. Ayrılmış qrantlar müsabiqə əsasında hər bir elmi-tədqiqat işinə görə 150 milyon rubl həcmində müəyyənləşdirilib. Rusiya hökuməti yanında fəaliyyət göstərən qrantlar üzrə Şura bu vəsaitlərin ayrılması barədə yekun qərar verir və dövlət dəstəyi göstəriləcək elmi-tədqiqat sahələrinin adlarını da müəyyən edir. Dövlət dəstəyi göstərilən elmi-tədqiqat sahələri sırasına astronomiya və astrofizika, atom energetikası və nüvə texnologiyası, biologiya, biotexnologiya, hesablama maşınları və informasiya texnologiyaları, riyaziyyat, maşınqayırma, tibbi elmlər və texnologiya, kosmik tədqiqatlar və texnologiyalar, mexanika və idarəetmə prosesləri, nanotexnologiya, Yer haqqında elm, materiallar haqqında elm, psixologiya, koqnitiv araşdırmalar, radioelektronika, tikinti və arxitektura, fizika, kimya, ekologiya, iqtisadiyyat, beynəlxalq tədqiqatlar, sosiologiya, energetika və digər istiqamətlərə aid tədqiqatlar daxildir. Keyfiyyətin aşağı olması Rusiya ali təhsilinin başlıca problemlərindəndir. Gənclərin 80 faizdən çoxunun ali təhsil almasına baxmayaraq, ölkədə mütəxəssis çatışmazlığı hiss edilir, savadlı hüquqşünaslar, iqtisadçıları və digər mütəxəssislər çatışmır. Ali təhsildəki digər problemin isə orta təhsildən irəli gəldiyinə dair fikirlər səsləndirilir. Artıq Rusiyada orta təhsil müddətinin 12 ilə qaldırılması barədə müzakirələr aparılır. Bildirilir ki, universitetlərin birinci kurs tələbələrinə hələ orta məktəblərdə öyrənməli olduqları biliklər tədris olunur. Eləcə də məktəbəqədər təhsilə diqqətin artırılması, uşaqların bağçalara cəlb olunma faizinin yüksəldilməsi məsələləri ətrafında müzakirələr aparılır”.

M.Mərdanovun dediyinə görə, Rusiyada həm dövlət və həm də özəl ali təhsil müəssisələri mövcuddur. Ali məktəblərin filialları və müxtəlif regionlarda nümayəndəlikləri də fəaliyyət göstərir. Hər bir ali təhsil müəssisəsi muxtariyyət hüququna malikdir.Ali məktəblər müvafiq qaydalara uyğun olaraq akkreditasiyadan (akkreditasiya ali məktəbə bir qayda olaraq attestasiyadan sonra verilir) keçməlidirlər. Ali təhsil müddəti, bir qayda olaraq, 4 ildən 6 ilə kimi davam edir. Ali təhsil əyani, axşam (əyani-qiyabi) və qiyabi formada həyata keçirilir. Rusiya Federasiyasında ali təhsil müəssisələrinin aşağıdakı növləri mövcuddur:

Federal universitetlər federal dairələrin ərazilərində fəaliyyət göstərən aparıcı ali təhsil müəssisələri, elm və təhsil mərkəzləridir. Artıq Rusiyada 14-ə qədər federal universitet fəaliyyət göstərir. Universitetlər müxtəlif sahələri əhatə edən zəngin tədris proqramlarına malik çoxprofilli təhsil müəssisələridir. Universitetlər unikal elm-təhsil kompleksi kimi xüsusi hüquqi statusa malikdirlər.

Universitetlər arasında yüksək nüfuza malik, Rusiya cəmiyyətinin inkişafında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən iki ali təhsil müəssisəsinin – Moskva Dövlət Universiteti və Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin adlarını xüsusi olaraq qeyd etmək lazımdır. Rusiyanın aparıcı və ən böyük ali məktəbi, milli elm və mədəniyyət mərkəzi olan Moskva Dövlət Universitetinin (MDU) tərkibində 9 elmi-tədqiqat institutu fəaliyyət göstərir. MDU-da 40 fakültə və 300-dən artıq kafedra var. Universitetdə 31 mindən artıq tələbə və 7 minə yaxın aspirant təhsil alır. Fakültə və elmi-tədqiqat mərkəzlərində 4 mindən artıq professor və müəllim, 5 minə yaxın elmi işçi çalışır. Universitetin sərəncamında ümumi sahəsi 1 milyon kvadratmetr olan 600-dən artıq bina və tikili var. MDU yalnız Moskvada 205,7 hektar ərazini əhatə edir. 1997-ci ildə MDU-nun Sevastopolda (Ukrayna), 2000-ci ildə Astanada (Qazaxıstan), 2006-cı ildə Daşkənddə (Özbəkistan), 2009-cu ildə Bakıda, həmin ildə isə Düşənbədə (Tacikistan) filialları açılıb. MDU-nun elmi kitabxanası ölkənin ən zəngin kitabxanası hesab olunur. Burada müxtəlif sahələrə aid həm rus, həm də xarici dillərdə əksər ədəbiyyatlar cəmləşib. MDU-nun nəzdində 1963-cü ildən ixtisaslaşmış elm-tədris mərkəzi-internat-məktəb fəaliyyət göstərir. Bu məktəb ölkənin ən perspektivli təhsil müəssisələrindən biri hesab olunur.”World Reputation Rankings” jurnalının dünya universitetlərinin reytinq cədvəlində Rusiya ali məktəblərindən yalnız Moskva Dövlət Universiteti yer alıb. Jurnalın 2010-cu il üzrə tərtib etdiyi reytinq cədvəlində MDU 33-cü yerdə qərarlaşıb.

1724-cü ildə əsası qoyulmuş Sankt-Peterburq Dövlət Universiteti Rusiya ali təhsil müəssisələrinin flaqmanı hesab olunur. Universitet 286 illik fəaliyyəti ərzində ali təhsil sahəsində zəngin ənənələri ilə tanınıb, Rusiya elminin, təhsilinin inkişafına layiqli töhfələr verib. Hazırda universitetdə 32000-dən çox tələbə 20 fakültədə 323-dən çox ixtisasa yiyələnir. Sankt-Peterburq Dövlət Universitetində çalışanların ümumi sayı 14000 nəfərdən çoxdur. Təhsil ocağının professor-müəllim heyəti içərisində tanınmış akademiklər, elm adamları da az deyil. Kifayət qədər tanınmış məzunları olan universitetdə V.İ.Lenin, V.V.Putin, D.A.Medvedyev və başqa məşhurlar da təhsil alıb: “Vahid Avropa təhsil məkanına inteqrasiya Rusiyanın milli təhsil sistemi qarşısında bir sıra vacib vəzifələr qoyub. Rusiya təhsil sisteminin modernləşdirilməsi və onun rəqabət qabiliyyətinin gücləndirilməsinə nail olmaq üçün təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsinə xüsusi əhəmiyyət verir. 2003-cü ildə Boloniya prosesinə qoşulan Rusiya Avropa vahid təhsil məkanının bərabərhüquqlu üzvünə çevrilib. Hazırda ölkənin təhsil müəssisələri beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində 70-dən artıq proqram və layihənin reallaşdırılmasında iştirak edir. Rusiya təhsil sisteminin modernləşdirilməsinə xidmət edən layihələr sırasında TASİS texniki dəstək proqramı və universitetlərarası TEMPUS-TASİS proqramları (Avropa Komissiyası), orta və peşə təhsili sahəsində Rusiya-Böyük Britaniya əməkdaşlıq proqramı (Britaniya Şurası), Rusiya-Niderland əməkdaşlıq proqramı (KROSS bürosu), Avropa Şurası ilə əməkdaşlıq üzrə işçi proqramının adını çəkmək olar. Rusiya həmçinin YUNESKO, YUNİSEF, Avropa Şurası, Baltik Dənizi Dövlətləri Şurası, Barents-Avroarktika Şurası, ATES Forumu, Niderland, Fransa, Avstriya, Finlandiya və digər ölkələrlə təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığının genişləndirilməsini nəzərdə tutur. Son illər Rusiya universitetləri ABŞ, Avropa, Asiya, Latın Amerikası ölkələrinin aparıcı elm və təhsil mərkəzləri ilə fəal əməkdaşlıq əlaqələri qurur, birgə təhsil proqramları reallaşdırılır. İlbəil xarici ölkələrin ali məktəblərinə təhsil almağa gedən rusiyalı gənclərin sayında artım müşahidə olunur. Əsasən, Böyük Britaniya, Almaniya, Fransa, Kanada, Avstraliya, ABŞ universitetlərində təhsil almağa üstünlük verən rusiyalı gənclər bir sıra prioritet ixtisaslara yiyələnir, ölkənin ixtisaslı mütəxəssislərə olan ehtiyacını ödəyirlər. Rusiya universitetlərində təhsil alan və ya öz təhsil səviyyələrini təkmilləşdirən əcnəbilərin sayı da durmadan artmaqdadır. Hazırda Rusiya ali məktəblərində 80 mindən artıq əcnəbi tələbə oxuyur ki, onların da 57,2 min nəfəri Müstəqil Dövlətlər Birliyi ölkələrindəndir.

Onu da qeyd edək ki, “2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı” çərçivəsində, eləcə də dövlət xətti ilə Rusiya universitetlərində 300-ə yaxın azərbaycanlı tələbə təhsil alır. Azərbaycanın ali məktəblərində isə 220-dən artıq rusiyalı gənc təhsilini davam etdirir”.

M.Mərdanov əlavə edib ki, Rusiya ilə Azərbaycan arasında təhsil sahəsində geniş əlaqələr yaradılıb, ikitərəfli tələbə mübadiləsi proqramları həyata keçirilir. Qurulan bu əlaqələr sayəsində hazırda onlarlı azərbaycanlı gənc sözügedən ölkənin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində təhsil alır.

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2013.- 16 mart.- S.14-15.