Oralarda kimlər var- İnqilab Həsənli-3

“GÖRÜŞDÜYÜM SƏNƏTKARLARIN HƏRƏSİNDƏN BİR ŞEY ÖYRƏNDİM”...

ONLAR NƏ DEDİLƏR: BDU-nun professoru CAHANGİR MƏMMƏDLİ

İnqilab Həsənlini lap tələbə vaxtından tanıyıram. Hələ universitetin jurnalistika fakültəsində oxuyandan onun çox maraqlı yazı üslubu, bədii istedadı məni özünə cəlb etmişdi. Onun bədii üslubu ədəbi “altmışıncılar” adlandırdığı böyük söz ustadlarının – Anarın, Elçinin, Ramiz Rövşənin, İsi Məlikzadənin – bir sözlə, 1960-cı illərdən ədəbiyyata gəlmiş istedadların üslubu ilə həmahəngdir. İnqilab XX əsrin ikinci yarısında dünya ədəbiyyatında Qabriel Qarsia Markesdən tutmuş rus ədəbiyyatında Valentin Rasputinə qədər böyük söz ustadlarının meydana qoyduğu və Azərbaycan bədii mühitində də görkəmli nasirlərin yaradıcılığında yeni mərhələ kimi qiymətləndirilən kənd nəsrinin maraqlı nümunələrini yaratmış bir istedaddır. Əlbəttə, çox təəssüf ki, İnqilab bəzən bu istedadı ifadə etməyə vaxt tapmadığını da dilə gətirir. Lakin bununla belə, onun nadir əsərləri şəxsən mənim üçün Azərbaycan kəndinin, Azərbaycan kəndlisinin tipik obrazı kimi əziz və qiymətlidir.

– İnqilab, bilirəm ki, jurnalistlik fəaliyyətinin böyük bir hissəsi Azərbaycan radiosu ilə bağlıdır. Hazırladığın verilişlər, xüsusilə redaktoru olduğun “Ulduz” proqramı həmişə maraqla qarşılanıb. Radio ilə əməkdaşlığın, o dövr üçün o qədər də asan olmayan bir şəraitdə radioya işə düzəlməyin barədə nə deyə bilərsən?

– Radioya məni hələ birinci kursda oxuyanda uşaqlıq dostum şair Dilsuz apardı. “Gənclik” redaksiyasında redaktor işləyən gözəl insan və gözəl jurnalist rəhmətlik Natiq Səfərovla tanış elədi. Elə ilk verilişim də Natiqin xeyir-duası ilə efirə çıxdı. İkinci və daha uzunmüddətli əməkdaşlıq elədiyim redaksiya isə Ədəbiyyat və İncəsənət baş redaksiyası olub. Baş redaktor, görkəmli jurnalist Mailə Muradxanlı, şair İbrahim Göyçaylı (Allah hər ikisinə rəhmət eləsin), çox istedadlı jurnalist Vaqif Əlixanlı və gözəl yazıçımız Mövlud Süleymanlı məni doğmaları kimi qarşılayıb, mənə xüsusi diqqət və qayğı göstərdilər. Məhz onların tapşırığı ilə hazırladığım verilişlər məni – tələbə-jurnalisti “aləmdə məşhur” elədi. Universiteti bitirənə qədər Azərbaycanın onlarla görkəmli ədəbiyyat və incəsənət adamı ilə görüşüb tanış olmuş, onlar barədə verilişlər hazırlamışdım. Onların hər biri ilə görüşlərim, söhbətlərim mənim üçün bir məktəb olub... Rəhmətlik Şəmsi Bədəlbəylinin evində hansısa tamaşa ilə bağlı çıxışını yazırdım. Mikrofonu açıb stolun üstünə qoydum və başladım qabaqcadan hazırladığım sualları verib cavab almağa... Şəmsi müəllim ikinci, ya üçüncü sualdan sonra iki-üç saniyəlik pauza verdi və xəfifcə öskürdü. Mən tez reportyoru keçirtdim. Şəmsi müəllim, yəqin mənim təcrübəsizliyimi hiss eləyib, yüngülcə gülümsədi və “niyə keçirtdin, ay oğlum, – dedi. Mən isə utana-utana “öskürdünüz, Şəmsi müəllim” – dedim. “Özüm qəsdən öskürdüm, axı bu, radiodu, gərək dinləyicini yormayasan, sənə qulaq asan hiss eləyə ki, kiminsə yazıb verdiyini üzündən oxumursan, özün nə fikirləşirsən, onu da danışırsan...” Bu sözlər mənim bütün sonrakı fəaliyyətimdə böyük rol oynadı, demək olar ki, bütün verilişlərimi, yazdıqlarımı büsbütün unudub, sərbəst və səmimi söhbətlər əsasında hazırlamağa başladım...

İndi də özümü bağışlaya bilmirəm ki, nəyə görə mən dəfələrlə görüşüb söhbət elədiyim, səslərini yazdığım Azərbaycan xalçaçılıq məktəbinin təkrarolunmaz bilicisi və təbliğatçısı, dünya şöhrətli rəsam Lətif Kərimovun, İncəsənət Muzeyinin direktoru, görkəmli rəssam Kazım Kazımzadənin, SSRİ Xalq rəssamı Mikayıl Abdullayevin, bir parça çubuğu ilə minbir çalarlı səslər dünyasında möcüzələr yaradan Niyazinin, habelə onlarla başqalarının çıxışlarını – səslərini qoruyub saxlaya bilməmişəm. İllah da ki, Səttar Bəhlulzadənin...dahi rəssamın Respublika Şəkil Qalereyasında fərdi sərgisi açılırdı və redaksiyanın tapşırığı ilə sərgidən reportaj hazırlamağa gedirdim. Reportyoru götürüb qapıdan çıxmaq istəyirdim ki, Mailə xanım: “İnqilab, Səttarın səsini yazmağa vaxt itirmə, onsuz da danışmayacaq” – dedi...

Sərgi açıldı, televiziyadan gələnlər sərginin təşkilatçılarından, tanınmış sənət adamlarından adi tamaşaçılardan bir neçə nəfərin çıxışını yazdılar, mikrofonlarını söndürüb, avadanlıqlarını yığışdırıb çıxıb getdilər. Mənsə gedə bilmirdim. Mailə xanımın sözləri bütün diqqətimi “qırxıncı” qapıya yönəltmişdi. Bəlkə lazım olduğumdan da artıq adamın Səttar müəllim və onun bənzərsiz əsərləri barədə dediklərini lentə alıb, gəlib durmuşdum qapının ağzında. Səttar müəllimsə ərəb və kiril əlifbası ilə çap olunmuş bukletlərinə imza atıb bir ucdan tamaşaçı-pərəstişkarlarına paylayırdı... Mənim Allah bilir, neçə saatdan bəri bir yerdə qərar tuta bilməyib narahatlıqla var-gəl elədiyimi görən, qapının ağzında stol qoyub oturmuş, nimdaş geyimli bir kişi (sonra öyrəndim ki, mənim “xilaskarım” rəssamın uşaqlıq dostu imiş): “Niyə belə narahatsan, ay oğlum, – dedi – gördüm axı sən çox adamın səsini yazdın,,,”

– “Nə olsun, yazmışam, ay əmi, əsas Səttar müəllimdi, onun səsini yazmasam, məni redaksiyaya buraxmayacaqlar” – dedim və hiss elədim ki, səsimdə nəsə bir çarəsizlik, yalvarış tonu var. Xoşbəxtlikdən bunu həmin “əmi” də hiss elədi və “Darıxma, razı salaram danışar” – dedi... “Səttar, bu uşaq bayaqdan səni gözləyir, bir-iki kəlmə danış, səsini yazsın...

– Nə danışım, mən bunlara deyirəm ki, indi atdanıb-düşmək lazım deyil, “Qoy bir gedək, sonra xəlvirləşsinlər... kim qalar, o da qalar... Kim ki, sənətdə xalqın qəlbini fəth eləyəcəksə, o da qalacaq...” Bu mənim yaddaşımda qalanlardı. Ancaq etiraf edirəm ki, qoruyub saxlaya bilmədiyim lentin yaddaşında qalanlar daha gözəl, daha təsirli və daha qiymətli idi. Çünki o, təkcə söz deyildi, həm də səs idi – dünya durduqca sənəti ilə birlikdə özü də dipdiri qalacaq – yaşayacaq dahi bir sənətkarın – Səttar Bəhlulzadənin səsi...

–İnqilab yaxşı yadımdadı ki, o dövrdə bütün tələbələrə təyinat verilirdi və Bakıda qalmaq çox çətin idi.Necə oldu ki, şəhərdə qaldın və Azərbaycan radiosunda işə düzəldin.

– ...Bir az əvvəl ömür yolumdan danışarkən anama görə Allahıma şükür eləmişdim. Bir də Yaradanıma ona görə özümü borclu bilirəm ki, qarşıma həmişə xeyirxah adamlar çıxarıb.

1974-cü ildə təhsilimi başa vurdum. O dövrdə Azteleradio Komitəsində sədr müavini işləyən böyük insan və böyük yazıçı Cəmil Əlibəyov bütün gələcək taleyimdə əvəzsiz rol oynayan bir qərara imza atdı: jurnalistika fakültəsinin təyinat bölgüsünü aparan Mərkəzi Komitəyə tələbnamə göndərib, məni radioda işə götürəcəkləri barədə zəmanət verdi. Bu yerdə bəlkə də heç kimin inanmayacağı bir məqamı xatırlatmaq istəyirəm. İllərdən bəri verilişlərin həftəlik müzakirəsi zamanı məruzəçilərlə bərabər hazırladığım verilişlər barədə dəfələrlə xoş sözlər söyləyən, komitənin həyətində yaxud binanın dəhlizlərində rastlaşdığımızda mənimlə son dərəcə səmimi görüşən,çox vaxt da böyüklük göstərib məndən qabaq salam verməyə çalışan Cəmil müəllim adımı belə bilmirdi, daha doğrusu, mənim hələ efirə getmədən verilişlərimi oxuyub, efirdən səsimi eşitsə də, mənim İnqilab Həsənli olduğumu bilmirdi.

Təyinatım gəldi və mənim “azad sənətkarlıq” dövrüm başa çatdı. Uşaqlar üçün verilişlər baş redaksiyasına redaktor təyin olundum. Bir az əvvəl dediyim kimi, heç kim alın yazısından, onu həyatda nələrin gözlədiyindən xəbəri olmur. Mən də az sonra öyrəndim ki, məndən cəmi bircə həftə əvvəl beş-altı il yaş fərqimiz olan, bu gün də DƏDƏ dediyim, hər dəfə də səsini eşidəndə ruhum dincələn, halallığı, düzlüyü, uca Yaradana bağlılığı ilə başqalarından seçilən Rafiq Savalan həmin redaksiyaya baş redaktor təyin olunub. Çox ciddi senzuranın olduğu bir dövrdə, demək olar ki, bütün verilişlərin qabaqcadan yazılıb sonra üzündən oxunduğu, üstəlik hər birimizin qələm tutan əlimizin üstündə gözəgörünməz bir “ideoloji əlin” yapışdığı bir vaxtda Rafiq müəllim mənim heç bir təklif və təşəbbüsümün qarşısını almadı, əksinə, ağıllı məsləhətləri ilə məni bir az da çərçivələri sındırmağa, sərbəstliyə həvəsləndirdi. Beləliklə, yuxarı sinif şagirdləri üçün nəzərdə tutulan “Ulduz” proqramında təkcə məktəb həyatı, yeniyetmələrin təhsil və tərbiyəsi deyil, onların ümumi dünyagörüşünü formalaşdırar, tariximiz və tarixi şəxsiyyətlərimiz barədə, habelə başqa xalqların elmə, sənətə bəxş etdiyi dahilərin həyatı, yaradıcılığıynan bağlı bilgi verən verilişlər ərsəyə gəlməyə başladı. Bunun üçün onlarla gənc və savadlı alimləri, istedadlı yazarları, jurnalistika fakültəsinin tələbələrini redaksiya ilə əməkdaşlığa cəlb elədik, misal üçün, gənc alim Rəfael Hüseynov (hazırda Nizami adına Ədəbiyyat muzeyinin direktoru, millət vəkili) “Ulularımız ucalarımız”, İnşaat İnstitutunun müəllimi Telman Əliyev “Dünyanın səkkizinci möcüzəsi”, hələ tələbə ikən “Ulduzla” əməkdaşlıq eləyən, Azərbaycan Dövlət Universitetinin (Baş Dövlət Universiteti) müəllimi Nizami Cəfərov (hazırda MEA-nın müxbir üzvü, millət vəkili) “Yer üzünün ulduzları” rubrikalarının daimi müəllifləri idilər... Bundan başqa, bu gün çox sevilən şairlərdən Taleh Həmid, Vaqif Bəhmənli, Maarif Soltan, Ağacəfər Həsənli,habelə unversitetin istedadlı tələbələri Aida Quliyeva,Məti Osmanoğlu və başqaları “Ulduz”un daimi müəlliflərindən idilər...

“Ulduz” proqramını seçdirən və sevdirən əsas cəhət o idi ki, hər bazar günü efirə çıxan 40 dəqiqəlik verilişi o dövr üçün texniki cəhətdən nə qədər çətin və əziyyətli olsa da, tədricən demək olar ki, bütünlükdə sərbəst çıxışlar, səmimi söhbətlər əsasında hazırlamağa çalışırdım...

(Davam edəcək)

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2013.- 11 may.- S.23.