"Bilmirəm necə sübut edim ki, Tofiq Qarayev sağdı..."

Azərbaycanın dəyərli aktyorlarından biri, Əməkdar artist Tofiq Qarayev, uzun sürən xəstəlikdən sonra, bugünlərdə vəfat etdi. Doğma yurdu Ağdamın işğalı istedadlı sənətkara dərin psixoloji böhran yaşatmış, bu fəlakət onun həyat və yaradıcılığında silinməz, ağrılı izlər buraxmışdı. Çəkdiyi mənəvi sıxıntıların üzərinə maddi məhrumiyyətlərlə də əlavə olunduğundan Tofiq Qarayev bir daha əvvəlki qaynar səhnə və ekran fəaliyyətini bərpa edə bilmədi. Nəhayət, amansız ölüm bu dərdli-nisgilli insanı haqq dünyasına aparmaqla, həm də, onu tanıyan hər kəsin inandığı kimi, doğma Ağdamına, itirdiyi əzizlərinə, dostlarına ruhən qovuşdurdu. Mərhum sənətkarımıza Allahdan rəhmət diləyir və Tofiq Qarayevin neçə il öncə jurnalist Ceyhun Musaoğluya verdiyi maraqlı müsahibədən bəzi məqamları, onun xatirəsinə ehtiram olaraq, oxuculara təqdim edirik.

Tofiq Qarayev. Sehrli aktyor. Sehrkar sənətkar. Onu tanıyanlar tanımayanlar qədərdir. Onu tanımayanlar çox şey itirib. Paradoksa bax: onu tanıyanlar da itirib. O, hamının itiyidir. Adamlar itiyindən xəbərsizdir. Ona görə Tofiq Qarayev ölür-dirilir. İndi sağdır, amma diri deyil. Səsini eşidirsiz? Danışır, şeir deyir. Səsi ilə vücudları titrədir. Adamlar titrəyirsə, ayılır demək. Adamlar ayılırsa, görür demək. Görəcəklər, itirdiklərini tanıyıb, tapacaqlar. Və bu itkinin nə qədər qiymətli olduğunu biləcəklər. Daha onu heç vaxt itirməyəcəklər...

- Sizdən çoxdandır xəbər-ətər yoxdur. Heç bilmirəm söhbətə hardan başlayım. Bəlkə elə sualsız-filansız söhbətə birinci siz başlayasız...

- Məndən heç vaxt xəbər-ətər olmayıb. Gah ölmüşəm, gah dirilmişəm. 1990-cı ildə yanvar hadisələrində Bakıda idim. Bir dəfə onda ölmüşəm. Xalq Cəbhəsinin sədri Eldar Bağırov dostlarıyla Bakıya gəlmişdi, ona demişdilər ki, Tofiq Qarayev ölüb. Mənim qolumda əsgərlikdən yadigar qalan nakolka var. Eldar əmin idi ki, həmin nakolkadan meyidi tanıyacaq. İkinci dəfə 1994-ün yanvarında - Ağdamın Cəvahirli kəndində, 190 nömrəli hərbi hissədə minomyot yağışına düşdük. Batalyona xəbər yayıldı ki, Qarayev 9-10 əsgərlə birlikdə ölüb. Üçüncü dəfə isə 1996-cı ilin martında öldüm. 25-dən 26-na keçən gecə...

- Bilmək istəyirəm, üç dəfə ölən Tofiq Qarayev hazırda sağdırmı?

- Bilmirəm bu xalqa necə sübut edim ki, Tofiq Qarayev sağdı və Tofiq Qarayev onun boynuna biçilmiş əsərlə nə vaxtsa çıxacaq bu camaatın qarşısına. 1983-cü ildə Əməkdar artist adını almışam. Həmişə soruşurlar: "Hansı rolu oynamısan?" Obrazlarımın adını saymağı xoşlamıram. Sadəcə, belə deyirəm: ağlatmışam, güldürmüşəm, düşündürmüşəm... Ömrü boyu özümə qəsd eləmişəm. Heç kimə gücüm çatmayıb... Mənə öz obrazımı vermədilər...

- Obrazınız hansıdır?

- Vaqifdi, Kral Lirdi, Otellodu, Maqbetdi, Riçarddı. Niyə Axundovun, Vəzirovun, Səməd Vurğunun, Cabbarlının əsərlərində oynamayım?.. Niyə Oqtay Eloğlu olmayım?.. Hansı ki, rəhmətlik Cəfər Cabbarlı onu bəlkə məhz mənim üçün yazıb.

- Niyə böyük rollara can atırsız? Epizodik rollarla da məşhur olmaq olar.

- Epizodik rolların ifaçıları belə obrazları yaratmaq üçün doğulublar. Mən epizodik rollar üçün doğulmamışam. Pərəstiş elədiyim iki sənətkar - Yusif Vəliyev və Səməndər Rzayevi də sənətdə layiqli yerlərini tutmağa qoymadılar. Hər ikisi ilə dost olmuşam.

- Demək istəyirsiz, böyük aktyorlara qarşı münasibət həmişə pis olub?

- Özümü böyük aktyor saymıram. Həmişə özümü Səməndərin, Yusifin tələbəsi hesab etmişəm. İnsan ləkə götürər, amma sənət götürməz. İstənilən vaxt yüz min nəfərlik stadionda camaatı 3 saat saxlaya bilərəm. Əgər saxlaya bilməsəm, Allah məni zəlil eləsin... Mən onları yeri gələndə güldürəcəm də, ağladacam da, düşündürəcəm də. Boş yerə deyilməyib ki, incəsənət qurban tələb edir. Hər şeyimi incəsənətə qurban vermişəm. Bir canım qalıb, bir də sənətim. Mən sənətə olan məhəbbətimi tamadalıqda öldürdüm. Bir də görürsən, toyda tamaşa göstərirəm. Amma zaldakıların bundan xəbəri olmur.

- Yeni nəslin təmsilçiləri sayılan aktyorlara münasibətiniz necədir?

- Bəzi şeylər həddini aşıb. Kişi nə qədər səhnədə qadın paltarı geyər?.. Quranda yazılıb ki, qadın kişi qiyafəsinə girməsi qiyamətin əlamətlərindəndir. Bəlkə biz dünyanı sona çatdırmağa çalışırıq... Mən heç vaxt belə adamlara qoşula bilmərəm. İstəyirəm dünya həmişə yaşasın.

- Hətta siz səhnəsiz qalsaz belə?..

- Mənim səhnəsiz qalmağımda hamının günahı yoxdu ki. Bir-iki nəfərə görə başqaları niyə əziyyət çəkməlidir?..

- Səhnəyə qayıda bilmirsiz. Başqa sənətlə məşğul ola bilməzsiz?

- Bütün Ağdam camaatı bilir ki, usta Sərdarın şəyirdi olmuşam. Yaxşı "QAZ-21", "Moskviç" yığıram...

- İndi nə "QAZ-21", nə də "Moskviç" var. Təsəvvür edin, sizə səhnədə də yer vermirlər, təmir etməyə "Moskviç" də yoxdur...

- Gəlin səhnəni yeməklə müqayisə edək. Səkkiz tikə antrikota öyrəşmişəm, mənə bir boşqab mannı verirlər. O mannının içində heç yağı da yoxdur, heç olmasa o yağdan ləzzət alaq.

- Cəmi bir obraz seçməli olsaz, hansını götürərsiz?

- Oqtay Eloğlunu. Ən çox arzuladığım obrazlardan biri də Şeksprin Otellosudu. Yaqonu da oynamaq istəyirəm.

- Əminsiniz ki, Oqtay Eloğlu bu gün dilənçi üçün çörək saxlayar?

- Oqtay Eloğlular çoxdur bu məmləkətdə. Başqasını düşünənlər olmasa, dünya çoxdan dağılar. Dünya yaxşı adamların çiynində durub.

- Yaxşı adamlardan hər hansı kömək görürsüz?

- Bəli. Allah dostların canını sağ eləsin. Onlar olmasa, acından ölərəm. Quranda yazaılıb ki, ey, bəni-adəm övladı mən həddindən çox istədiyim bəndəmə əzab verirəm. Allahın əzabına qurban olum. Mənə ləzzət edir onun əzabı.

- Səhnəyə qayıtsaz, əzabdan qurtaracaqsız. Bəs əzabın ləzzəti necə olacaq?

Əzabdan müvəqqəti qurtaracam. Amma əzab mənimlə əkizdi.

- Ən çox hansı obrazınıza alqış almısız?

- Çingiz Aytmatovun "Qırmızı yaylıqlı qovağım mənim" əsərində. İlyas obrazını oynayırdım. Həmin tamaşadakı alqış səsləri qulaqlarımdan getmir. Mehdi Məmmədov, Adil İsgəndərov, Şəmsi Bədəlbəyli hamısı zalda idi. Tamaşada "oğlumla görüş" səhnəsindən sonra göz yaşları içərisində monoloqumu dedim. Oturdum pilləkənin üçüncü pilləsində, düz tamaşaçıların yanında. Siqareti damağıma qoydum. Zaldan yüz yerdən alışqan gətirdilər ki, siqaretimi yandırsınlar. And olsun Allaha, Mehdi müəllim qalxdı ayağa. Səsindən tanıdım onu, dedi əhsən, bravo, Tofiq. Bütün zal əl çaldı.

- Riqqətə gətirdiyiniz tamaşaçılar sizi axtarmırlar...

- Onların özlərinin problemləri başlarından aşır. Dedim axı, məni dostlarım saxlayır. Çoxlu naxçıvanlı, ağdamlı, sabirabadlı, salyanlı, şuşalı dostlarım var.

- Danışırsız, səsinizin seyrinə düşmüşəm. Bu səsi oxuculara eşitdirməmək insafsızlıq olar. Bir şeir deyin, oxucular necə səs sahibi olduğunuzu duysun.

- Qəribədir. Oxucular qəzetdən səsimi necə eşidəcəklər? Nə bilim vallah. Deyim də:

Canım Vətən, axır qaldın yadamı,

Görən dağlar saxlayırmı sədamı?

Görmüşük ki, dərd ağladar adamı

Dərdə bax ki, mənim dərdim ağlayır.

Çiçək gedir, yarpıq gedir, gül gedir,

Çəmən gedir, çiçək gedir, gül gedir,

Bu tərəfdə öz gözümdən sel gedir.

O tərəfdə yuvam, yurdum, ağlayır.

Sücaət ürəyim bir qırılan sim,

Nələr çəkdiyimi kim anlayar, kim?

Yurdun göz yaşını silə bilmədim,

Yatdım, yuxumda da gördüm, ağlayır.

525-ci qəzet.-2013.- 29 oktyabr.- S.7.