Bir yaz günü
hekayə
Yaz havasına həmişə aldanıram. Aldandığımı xəstələnəndən
sonra hiss eləyirəm, onda da daha iş-işdən
keçmiş olur. İndi də nə qədər
isti olsa belə paltonu təzədən əynimə
taxmışam. Ancaq nə xeyri, bir var xəstələnməmək
üçün geyinəsən, bir də var sağalmaq
üçün.
Bu gün
özümü lap pis hiss eliyirəm. Elə hey
titrədirəm. Ona görə işdən
icazə alıb qayıtdım yataqxanaya. İş
saatı qurtarmadığından yataqxanada kimsəsizlikdi.
Belə vaxtlar nəsə narahat oluram, elə bil qatar hamını götürüb gedib, mənsə
perronda tək-tənha qalmışam.
Gözləməyə heç vaxt hövsələm
çatmır. İşdə desələr, bax bu iki
maşın dəmir-dümürü boşalt – razı
olaram. Amma desələr, hər on dəqiqədən
bir bayıra çıxıb bir ağız qışqır
– bacarmaram. Gözləmək dərdidi ki, mətbəxlə
heç aram yoxdu. İndi də
dəqiqədən bir çaydanın ağzını
açıram, görüm qaynadımı, o da elə bil tərsliyə
düşüb.
Mətbəxin pəncərəsi metroya baxır. Evlərlə
metronun arası çöllükdü, dərə-təpədi.
Burdan dəmiryolu keçir. Vaxtsız,
vədəsiz ötən elektrik qatarlarının gurultusu məndən
xəbərsiz keçib gedən nələrinsə sirli səsinə
oxşayır.
Salam,
qardaş!
Bu mərtəbəyə təzəlikcə
köçdüyümüzdən hamının adını
bilmirəm. Əvvəl yuxarıda qalırdıq, pəncərəmiz
də elə bu mətbəx kimi çöllüyə
baxırdı. Külək tutduğundan
otağımız qışda sopsoyuq olurdu. Çox işıq yazdığından
qızdırıcı işlətməyə də icazə
vermirdilər. Yaxşı ki, axır
güc-bəlaynan otağımızı dəyişdirə
bildik – bir mərtəbə dükdük aşağı,
özü də əks tərəfə. Bura
küləyin əli gəlib çatmır. Otaqda üç nəfər qalırıq. Üçümüz də zavoda eyni vaxtda gəlmişik.
Bu yaşıd olmaq kimi bir şeydi, yəni aramızda
böyük-kiçik söhbəti yoxdu, kim
nə bacarır onu da eliyir. İllər bizi o qədər
yaxınlaşdırıb ki, bir-birimizdən inciməyə
haqqımız çatır, amma bir-birimizi yaxşı
tanıdığımızdan hər şeydən incimirik də.
Zavodda işləyəndən mənim üçün
dünyada ən çətin şey səhər yuxudan
durmaqdı. Yayda yenə hava tez işıqlanır, ertədən
durub təmiz hava udmağa özümün də həvəsim
gəlir. Amma qışda saatın ki, zənginə
gözümü açıram, bayır, zülmət, soyuq,
külək – hamısı birdəncə yadıma
düşür, həmin dəqiqə yuxu o qədər
şirin olur ki, daha yüz adam da
yığılsa, məni dünyanın hansı gözəl
yalanıylasa aldada bilməz.
Uşaqlar yuxu azarımı bildiyindən hərdən
saatın zəngini eşitməzliyə vururlar. Gözləyirlər,
heç olmasa, bircə dəfəsə insafa gəlib onlardan
qabaq mən duram, işığı yandıram, çay
qoyam, çayı dəmləyəm, hər şeyi hazır
eləyəm – sonra duralar. Bütün bu
işləri görmək on dəqiqə vaxt aparır, amma həmin
on dəqiqəni isti yorğan-döşəkdə xumarlanmaq
nəyə desən dəyər. Həm də
on dəqiqəyə adamın yuxusu da öz-özünə
dağılır, stəkan-nəlbəkinin cingiltisini eşidəndəsə
pürrəngi çay artıq yuxudan ləzzətli olur,
göz qırpımında hoppanıb durursan.
Həmişə uşaqların gözləməyi
özlərinə qalır, mən arsızlığıma
salıb durmuram, di gəl işə gecikmək qorxusundan yata
da bilmirəm.
Onlarsa pıqqıldaşa-pıqqıldaşa
yerlərinin içində tərpənməyib məni
gözləyirlər. Axır ki, yenə
hansısa bezib durur. Çay hazır olanda
mən qəfil gözümü açıram, güya indicə
ayılmışam, kal-kal böyür-başıma
baxıram. Onlar bu vaxt özlərini saxlaya
bilməyib gülüşürlər. Mən
də onların cavabında yuxulu-yuxulu gülümsəyirəm.
Daha başqa söhbət olmur, güya
onların da mənim bicliyimdən xəbəri yoxdu.
Təzə otağa, təzə mərtəbəyə
nə qədər öyrəşsəm də, hər dəfə
yerimdən durub tez-tələsik yuyunmağa qaçanda əvvəllər
başqa mərtəbədə yaşadığım
yadıma düşür. Köhnə yerdə
heç vaxt xidmətçini görməmişdim. Biz yuxudan duranda artıq dəhliz də, ayaqyolu da,
yuyunma otağı da tər-təmiz olurdu. Ancaq bura köçəndən hər səhər
qara xalat geyinmiş xidmətçi qadınla
rastlaşıram. Həmişə də tərs
kimi ya yuyunma otağını təmizləyir, ya da ayaqyolunu.
Mərtəbənin köhnə sakinlərinin yan-yörəmizdə
qurdalanan bu balaca qadını sezməmələrinə, onun
yanında özlərini sərbəst aparmalarına, bir-biriləri
ilə şit-şit zarafat eləmələrinə,
söyüş söymələrinə ilk günlər
öyrəşə bilmirdim. Qadın yataqxananın
oyandığı vaxtı yaxşı bilir, istəsə bu
işi bir az gec, ya bir az tez görər. Amma təəccüblü odur ki, qadın da
uşaqlara fikir vermir, elə bil kardı, kordu, heç nə
görmür, heç nə eşitmir, başını
aşağı salıb dinməz-söyləməz öz
işini görür.
Daha mən
də uşaqlar kimi heç kəsin sezmədiyi, salam verib, salam almadığı bu
qadını görməməyə çalışıram.
Di gəl yenə səhər onunla rastlaşanda
əvvəl çaşıb qalıram, sonra
acığım tutur, sonra da utanıram.
İşdən çıxanda uşaqlarla zavodun
ağzında bir-birimizi gözləmirik. Hərdən
havalar xoş olanda görüşürük ki, bir yerdə
gedib bazara, dükana dəyək. Qışdasa
çıxan qaçır yataqxanaya, çünki
hamımız zavoddan çimib çıxırıq, soyuqda
dayanmağa qorxuruq. Onda otaqda görüşürük,
yenə kim birinci gəlir, o, heç
olmasa, çay qoyur. Çay içib
canımızı qızdırandan sonra yemək haqqında
fikirləşirik. Ancaq yorulduğumuzdan
bazara, dükana dəyməyə ərinirik. Çox söz-söhbətdən sonra
başlayırıq domino oynamağa. Hamını
udan qalır bəy kimi evdə, əlini ağdan qaraya vurmur, ən
tez uduzub çıxan işin ən çətinini
görür, o biri qalanını. Bəzən
dominomuz o qədər çəkir ki, artıq bazar
bağlanmış olur, axırdan-axıra uduzan durub
götürülür dükana, kolbasadan, konservdən, ürəyimiz
istəyəndə də araqdan-çaxırdan tapıb gətirir.
Yeyib içəndən sonra yorğun bədənimiz
daha da süstləşir, özümüzü
yıxırıq çarpayıya, başlayırıq
laqqırtıya. Həmişə söhbətimiz
oxuduğumuz bir kitabın davamına oxşayır. Hərə öz həyatından indiyə qədər
danışmadığı şeyləri danışır,
ya da bir vaxt üstündən elə-belə keçdiyi əhvalatı
bu dəfə lap yerli-yataqlı xatırlayır. Söhbətlərdən sonra bizə elə gəlir
ki, heç vaxt bir-birimizə xəyanət eləyə bilmərik,
bir-birimizdən uzaqlaşa bilmərik, uzaqlaşmağı
bacarmarıq. Söhbətimiz get-gedə
qırılır, bir də gözümüzü açanda
görürük səhərdi, işə tələsmək
lazımdı...
Əvvəl fikrim varıydı çay içib girəm
yerimə, bəlkə tərlədim. Amma çay içəndən sonra
hiss elədim ki, elə tərləməmiş də babatam.
Uşaqların
gəlməyinə hələ bir az
qalır. Təzədən çay qoymaq
lazımdı, onlar gələnə hazır olsun. Deyirəm, bəlkə elə yemək bişirim?
Amma ləzzət eləyər ha uşaqlara! Necə
də eləməsin. Ac, yorğun gəl
işdən, gör ki, stolun üstündə yemək
buğlanır.
Uşaqların necə sevindiyini təsəvvürümə
gətirə-gətirə şkafın gözünü
qurdaladım, yemək hazırlamağa bir şey yoxdu. Tor zənbili
götürdüm ki, gedim bazara. Onsuz da
ilıq yaz havasında otaqda qalmağa səbrim
çatmır.
Bazara aparan yol həmişəki kimi sakitlikdi. Ağaclar hələ
yarpaqlamadığından bir-birinə oxşayan taxta evlərin
həyət-bacası açıqda qalıb. Bazar uzaqda deyil, amma göz oxşayan bir şey
olmadığından yol adamı bezdirir. Ona
görə bazar adı gələndə
qulağımızı tuturuq. Şəhərdə on
bu qədər yolu gedirsən, adam heç
bezmir. Cürbəcür binalar, küçələrdə
ardı-arası kəsilməyən insan axını,
qarşılaşdıqlarının geyimi, yerişi, hərəkəti
adamı əyləndirir.
Bu da bazar.
Yazınkı göy-göyərtidi, ye, canına təpər
gəlsin. Zənbili göyərti ilə, kartof-soğanla
doldurub bazardan çıxdım. Nə qədər
gəzmək istəsəm də, otağa qoltuğu dolu
qayıtmaq mənə lap ləzzətli görünür.
Qarşıdakı həyətdən qaça-qaça
bir uşaq çıxdı, onun da arxasınca bir qadın. Qadın daha
uşağın arxasınca qaçmayıb elə
qapının ağzından onu səslədi:
– Arif,
Arif, ədə, dayan, bura gəl
görüm.
Uşaq bir ayağını qaçaraq qoyub bic-bic
uzaqdan baxırdı. Deyəsən, gəlməyə ürək
eləmirdi.
Sonra çəkinə-çəkinə
yaxınlaşıb qadının iki-üç
addımlığında dayandı.
O nə
sözüydü, ə, dedin, adam da
anasına elə sözmü deyər?
Uşaq nə sözüydüsə onu birinci dəfə
deyənə oxşamırdı. Yəqin ki, bunun
üstündə tənbeh olunduğu da birinci dəfə
deyildi. Öyrəşdiyi onun hər an
gülməyə hazır olan dodaqlarından, qaynayan gözlərindən
oxunurdu. Ayağını beş addım o
yana qoyan kimi yenə yəqin ki, o sözü təkrar eləyəcəkdi.
Qadın da bunu bilirdi. Çünki
onun da gözlərində uşaqdan gizlətməyə
çalışdığı təbəssüm
varıydı.
Qadının cizgiləri nədənsə mənə çox əziz, çox tanış göründü. Hansı xatirəyləsə bağlı kövrək bir hiss gözümü ondan çəkməyə qoymurdu. Yaddaşımı ələk-vələk eləyib qadını necə, hardan tanıdığımı xatırlamağa çalışırdım. Birdən-birə öz uşaqlığım, anam, həyətimiz, yelpik kimi evimizin üstünə əyilən tut ağacı, ömrümün hansı çağındasa dünyanın hiss olunmadan mənə verdiyi, sonra da hiss olunmadan aldığı adamlar yadıma düşdü. O, nəyləsə anama oxşayırdı. Bu vaxt qadın başını qaldırıb mənə baxdı. Baxışlarımız rastlaşanda özümü saxlaya bilməyib salam verdim. Qəribə idi ki, qadın salamımı aldı və ancaq onda bildim ki, doğrudan da, qadını tanıyıram. Səhərin yuxulu toranlığı, qara xalatda tualeti yuyan qadın gözümün qabağına gəldi. Həmin qadın idi. Yerişimi yavaşıdıb indi lap zənlə qadına baxdıqca, rezin boru ilə tualeti yuyan, yanında hər cür söz danışdığımız, saymadığımız qadınla uşağa acıqlanan yaşıl donlu qadın arasında heç bir oxşarlıq görmürdüm. İndi qadın anama da oxşamırdı. Elə bil bircə anda sifəti dəyişmişdi.
Yolla gedə-gedə verdiyim salama görə
özümü söyürdüm, özümdən zəhləm
gedirdi. Hər gün
rastlaşsam da, ilk dəfə idi ona salam
vermişdim. Sabah isə qadını yenə
qara xalatda, şit zarafatlarımızı eşidə-eşidə
parketi yuduğu yerdə görəcəkdim. Ancaq daha salam verib-verməyəcəyimi bilmirdim.
Döngəyə çatmış geri boylandım. Qadın
uşağın əlindən tutub evə aparırdı.
Mən indi onların nə üzünü
seçirdim, nə səsini eşidirdim. Yenə
uzaq bir xatirə kimi anamı xatırladım. Birdəncə mənə elə gəldi ki,
rastlaşdığım adamlara diqqətlə baxsam,
onların anama, atama, qardaşıma, bacıma
oxşadığını görərəm, bu
oxşarlığı taparam, onda mən həmin adamlara pis
olmağı bacarmaram. Əsas məsələ
necə baxmaqdadı.
Özüm
də hiss eləmədən addımlarımı yeyinlətmişdim.
Elə bil səhranın ortasında əlimdə
buz tutmuşam. Onu kiməsə
çatdırana qədər əridəcəyimdən
qorxuram.
Saday BUDAQLI
525-ci qəzet.-
2013.- 28 sentyabr.- S.29.