Nisyə

hekayəsi

Adətən, gecəyarıya qədər mağazanın ağzında üç-beş nəfər olardı. Xoşbəxtlikdən bu dəfə heç kəs yox idi. Mağazanın iri pəncərəsindən baxanda içəri aydın görünürdü: cəmi bir müştəri vardı. Səlim qapıdan boylanıb astadan dedi:

– Axşamınız xeyir.

Girişdən soldakı hündür soyuducu içəridəki alıcını görməyə mane olurdu. Piştaxtanın arxasından təkcə başı görünən satıcı Rəşid marionet kuklalara bənzəyirdi. Elə bil kimsə onu o yan-bu yana dartırdı.

– Hər vaxtın xeyir, – alıcı dedi.

Rəşidlə üzbəüz dayanmış müştəri ona sarı çevrilib dilucu söylədi. Bir anlıq baxışları toqquşdu. Üzlərində ani təbəssüm peyda oldu, qeyri-ixtiyari qabağa gəlib əl verdilər.

– Necəsən?

– Sağ ol, sən necəsən?

– Burda yaşayırsan?

– Hə.

– Mən də təzə köçmüşəm.

– Hansı tərəfə?

– Bu yoldan yuxarı qalxanda. Əşrəfgilin qonşusuyam. – Alıcı əlini uzadıb pəncərədən qarşı yolu göstərdi.

– Tanımıram ki. Rəşid də bilir, mən burda çox adam tanımıram. Səhər çıxıram, bir də axşam qayıdıram.

– Məhləyə çıxırsan ki, tanıyasan? – Bayaqdan dinməzcə müştəriləri dinləyən Rəşid dedi.

– Nə bilim, vaxt olmur.

Bu qısa hal-əhvaldan sonra ikisi də susub, söhbətin ardını gətirmək üçün gözlərini döydülər. Yaxşı ki, Rəşid, duyuq düşmüş kimi, ikicə hərflik sözlə onları bu yersiz sükutdan xilas elədi:

– Hə.

– Qoy qardaş alsın, mən çox şey alasıyam. –Tanış dedi.

– Yox, narahat olma. Al. Mənim də işim çoxdur.

– Qaçaqaç deyil ki. Buyur sən al.

Səlim əslində çox şey alası deyildi. Arvadı bayaq “səhər yeməyinə mürəbbə ilə çörəkdən başqa heç nə yoxdur” deyəndə əlindəki kitabdan gözünü ayırmadan ötəri cavab vermişdi ki, eybi yox, bir səhər də mürəbbə-çörək yeyərik.

Onsuz da nə səhər yeməyə iştahası olurdu, nə də, yuxudan gec durduğundan, vaxtı. Bircə stəkan çayı ayaqüstü qurtumlayıb çantasını götürəndə ertədən durub süfrə hazırlayan arvadı hədər gedən zəhmətinə görə deyinərdi. O isə bəhanələr gətirib həqiqəti gizlədərdi; səhər yeməyini təkcə mürəbbə-çörəklə ötüşdürmək heç özünün də ürəyincə deyildi.

– Sənə görə demirəm, uşaqlar üçün deyirəm.

– Uşaqlar da mürəbbə yeyərlər. İki günə maaş olacaq.

– Nə maaş e. Maaş alanda da elə ikicə gün normal yeyirik. Deyirəm, uşaqlar səhər yumurtadan başqa heç nə yemirlər, tutmusan ki, mürəbbə yesinlər.

– İkicə gün. – Səlimin eşitməyə adət etdiyi bu söhbətlərə reaksiyası hazır olduğu üçün başını qaldırmadan cavab verdi.

– Əl çəkmirsən də kitabdan. Onsuz da bütün günü görmürəm üzünü, zəng edirik, deyirsən, işim var. Axşam da gəlib ya kompüterdən yapışırsan, ya da kitabdan.

– Neyləyim bəs? Yaxşı, de sözünü. – Birdən o biri otaqda oynayan uşaqlar dalaşmağa başladılar. Yoldaşı söhbəti yarımçıq qoymayıb burdanca onlara acıqlandı:

– Kəsin orda səsinizi. Feysbukdakılar məndən artıqdı? Onlarla danışmağa vaxtın olur amma.

– Yaxşı bağladım kitabı, danış. – Kitabı örtüb arvadının üzünə baxdı.

– Daha heç nə.

– Bax, görürsən? Nə özün bir işlə məşğulsan, nə də mənə imkan verirsən bir iş görüm.

– Kompüterdə danışmağa vaxtın olur...

– Görürsən ki, kitab oxuyuram.

– Get yumurta al, heç olmaya, “squşonnı moloko”. Uşağın “pampersi” də qurtarıb.

– Cəmi 3 manatım var. O da yolpuludu, bir də sabah nahara.

– Nisyə götür.

– Utanıram.

– Tay özün bilərsən. Amma bilmirəm bizim axırımız hara gedir.

Qanı qaraldığından daha heç nə oxuya bilmədi. Termonun üstündən siqareti götürüb qapıya çıxdı. Siqaret yandırıb dükana sarı getdi.

Yoldaşını da qınamalı deyildi. Maaşı ayın axırına güclə çatırdı. Məvacibi alan kimi ər-arvad supermarketə gedib toyuq, yumurta, qənd, şəkər tozu, kolbasa, sosiska, qatılaşdırılmış süd, düyü, qarabaşaq, makaron, sabun, şampun, diş məcunu, yuyucu toz..., evə nə lazımdırsa, alırdılar.

Maaş alınan günün səhəri süfrəyə qayğanağın yanında bir nimçə qatılaşdırılmış süd, yağ, pendir, şəkər tozu, dilimlənmiş kolbasa qoyulardı. Belə səhər yeməyindən kim boyun qaçırardı?! Səlimin də iştahası açılardı. Vay o gündən ki, işə gecikəydi. Onda gözləri süfrənin arxasınca qalardı.

Bazarlıqları bircə həftəni ancaq görürdü. Elə bircəcə həftə səhərlər düz-əməlli yemək olurdu. Əvvəl süfrədən kolbasa yox olurdu, ardıyca pendir, sonra süd, ən axırda da yağ. Yumurta qurtaran kimi tədbir görülürdü. Başqa xərclərindən qınqırdıb, arada məhəllədəki xudmani dükandan yumurta alırdı. Yumurta uşaqların sevimli yeməyi idi, onsuz olmazdı. Balaca ondan “Kinder” istəyəndə o “alacam” deyib uşağı ovutsa da, bədxərclik etməyib “Kinder”in puluna da yumurta alırdı. Yaxşı ki, hələ körpə idi, yumurtaya “muta” dediyi kimi, həyatı da yarım-yapalaq görürdü.

Rəşiddən bir-iki dəfə nisyə götürsə də, hər dəfə bunu utana-utana etmişdi. Dükanda heç kəsin olmamasını gözləyir, təklikdə qalmağa məqam güdür, sifarişlərini paketə yığdırıb astaca Rəşidə deyirdi ki, iki ya üç günə maaş alan kimi, gətirib pulunu verəcək.

Rəşid də, sağ olsun, yox demirdi, amma nisyə dəftərini açıb adını yazanda Səlimi pərtlik boğurdu. Elə bil adını borc dəftərinə yazmırdılar, şəklini polisin axtarış lövhəsinə yapışdırırdılar.

Rəşid çəkic tutmaqdan bərkiyib hansısa ağır dəzgahın bir hissəsinə çevrilmiş əlilə hərfləri naqolay şəkildə bir-birinin dalına düzənə kimi o içini yeyirdi. Tanış-bilişlərdən kiminsə dükana girib adını nisyə dəftərinə yazdırmağını görməsindən ehtiyat edə-edə, bir gözü qapıda, o biri gözü dəftərdə, Rəşidin onun adının qabağına yazacağı məbləğə baxırdı. Buna görə də köhnə nisyəni qaytarmamış yenisini götürmək daha sərfəli idi. Rəşid bir göz qırpımında dəftəri açıb adının qabağına yeni məbləği yazırdı, vəssəlam.

Pəncərədən baxanda piştaxtanın önündə dayanmış adamı tanımayıb toxtamışdı. İçəri girib dörd cərgə düzülmüş vitrinə baxar, o vərəvürd edənə kimi də müştəri gedərdi. Di gəl, müştəri də köhnə tanışı çıxmışdı. İndi ha fırladırdı ki, köhnə tanışı alverini bitirib tez getsin, tərslikdən o da üzə durmuşdu elə bil. Bəlkə bir azdan təzə müştərilər dolacaqdılar dükana...

Tanış deyəndə, yaxın deyildilər. Məktəb illərinin tanışı idi. Bayaqdan adını yadına sala bilmirdi. Təkcə qardaşının adı yadında idi – Xəyal.

Xəyal ondan bir sinif yuxarıda oxumuşdu. Avaranın biri idi. Məktəbin yanında olurdular. Səlim bu qardaşları həmişə məktəb binası həndəvərində sülənən, dava-dalaş edən görmüşdü. Quruca “salamməleyk”ləri vardı. Səlim dərsə gələndə onlar məktəbin həyətində dayanıb məktəbli qızlara baxardılar. Eyni hal dərsdən çıxanda da təkrar olunardı. Bir də gördün, hansısa qızın üstündə möhkəm dava düşdü. Bütün oğlanlar məktəbin arxasına axışardılar. Söz-söhbət başlayardı. Həmin söhbətlərdə Xəyal həmişə baş idi. Zalım oğlunun yaman kəllə atmağı vardı. Səlim belə davalarda, adətən, tamaşaçı olardı. O, əlaçı idi, şuluq işlərlə arası olmazdı. Bərkə düşsəydi, adını unutduğu tanışının yanında Rəşidə “on yumurta ver, yaz dəftərə, iki günə verəcəm” – deyə bilərdi. Amma istəmirdi Xəyalın qardaşı fikirləşsin: “Məktəbdə sənin başına and içirdilər, bizi isə məktəbin həndəvərindən də qovurdular. Hamı sənə qibtə ilə baxırdı, müəllimlər səndən, sənin parlaq gələcəyindən ağızdolusu danışırdılar. On il keçib üstündən, bu idimi o “parlaq gələcək”? On dənə yumurtanı da nisyə alırsan...”

– Mən hələ çox şey alacam, qaqa, sən al. Məni gözləmə. – Deyəsən, Xəyalın qardaşı da onun adını unutmuşdu, bayaqdan eləcə “qaqa, qaqa” deyirdi. On il az müddət deyil. Kim idi onun adını on il yadında saxlayan? Arada nəvələrinə görə yolu məktəb tərəflərə düşən anası gəlib fəxrlə danışırdı ki, müəllimlər səni xeyli təriflədilər. Deyirlər, ondan sonra elə şagird gəlməyib bu məktəbə. O bu sözlərə inanmırdı. Yəqin, müəllimələr adını baş hərfini də unutmuşdular.

– Narahat olma. Elə mənim də işim çoxdu. – Xəyalın qardaşı az qala bütün vitrini yığdırmışdı piştaxtanın üstünə. Soyuducudan “Səba” toyuğu çıxartdırıb, sonra “Siyəzən”lə dəyişdirtdirmişdi. İki çörək qoydurmuşdu zənbilə. Sonra iki “Kinder”, on ədəd yumurta, bir banka qatıq, bir parça günəbaxan halvası, yarım kilo pirojna, bir ədəd tubikli mayonez, bir ədəd ketçup, bir qutu “LD” siqareti. İndi də kolbasalara baxırdı. Piştaxtadakı salofan paketlər dolmaqdaydı.

– Qaqa, al. Evdən çox şey tapşırıblar. Mənə görə sən də avara qalma. – Tanışı vitrindəki kolbasalara baxa-baxa Səlimə dedi.

– Elə mənə də.

– De, sənin üçün də yığım, onsuz da müəllim kolbasa seçir hələ, – Rəşid dedi.

Səlimin başqa əlacı qalmamışdı, deyəsən, tanışı hələ çox şey alacaqdı.

– Yaxşı, hələlik on dənə yumurta ver.

– Sonra... – Rəşid yumurtaları saya-saya dedi. Sonrası o idi ki, Səlimi “Rəşid, bunları nisyə yaz” deməyin dərdi götürmüşdü.

Xəyalın qardaşı əlini vitrinə uzatdı.

– Halaldı?

– Elə deyirlər. İndi halal nə var ki, halal kolbasa da ola. – Rəşid vitrinin şüşə qapısını çəkib müştərinin göstərdiyi kolbasanı götürdü.

– Kəsim, ya hamısını verim?

– Dayan hələ, sən qardaşı yola sal, o biri kolbasalara da baxım.

– Yaxşı. Bax. Sonra nə verim, Səlim? – Rəşid dedi.

– Dayan, mən də bir evə zəng edim, öyrənim görüm başqa nə lazımdı, yadımdan çıxan bir şey qalmayıb?

Üçü də bir-birinə baxıb qımışdı.

Səlimin yadından heç nə çıxmamışdı. Alacaqlarından bir banka qatılaşdırılmış süd qalmışdı, üç ədəd də 4 nömrə uşaq bezi. Zəng bəhanəsilə, Xəyalın qardaşı gedənə kimi vaxt qazanmaq istəyirdi.

Səlim: – O “squşonnı”dan da birini qoy, – deyib nömrəni yığa-yığa bayıra çıxdı. Qapıdan çıxaçıxda “No” düyməsini bassa da, telefonu gicgahından çəkmədi.

Noyabr üçün hava xoş idi. Qısaqolda üşümürdü. O biri əlini döş cibinə aparıb siqaret çıxartdı. Gözləri dükanın pəncərəsində qalmışdı. Xəyalın qardaşı piştaxtanın qarşısında dayanıb Rəşidlə danışır, tez-tez başını qapıya sarı çevirirdi.

Belə yerdə necə deyirlər? “Bir an bir il kimi uzun gəlirdi”.

Səlim dükanın qabağında var-gəl gedir, özünü elə aparırdı, guya telefonla danışır. Arada ucadan “hə,hə” deyirdi.

– Yaxşı, qaqa, sağ ol. – Xəyalın qardaşı qapıda göründü.

– Sağ ol, sağ ol, qardaş. – Səlim onun arxasınca dedi. Əlində balaca paket tutmuşdu. Səlim tez özünü içəri saldı.

– “Squşonnı” da qoydun?

– Hə.

– Üç dənə pampers ver, bir paçka da adi “Vest” .

– Sonra? – Rəşid əlini arxaya siqaretlər qoyulmuş vitrinə apardı.

– Heç nə. – Səlim qapıya boylanıb dedi. – Bunları dəftərə yaza bilərsən? İki günə verəcəm. Olar?

– Əlbəttə.

– Ay çox sağ ol. – Bilirdi ki, Rəşid heç vaxt ona rədd cavabı verməz. Ancaq yenə hər dəfə bu sözləri deyənəcən dili ağzında pörtürdü, rəngi dəyişirdi.

Rəşid dəftəri götürüb açdı. Səlim salofan paketi tərəzinin üstündən götürə-götürə gözünü dəftərə dikmişdi. Paketin ucu tərəzinin qırağından qırmızı papağı boylanan ketçup bankasına dəyib onu aşırtdı. Xəyalın qardaşının bayaq yığdırdıqlarının hamısı piştaxtada qalmışdı. Təkcə toyuqla çörəkdən başqa. Ketçup bankasını dikəldə-dikəldə dəftərə baxdı. Rəşid axırıncı adın altından onun adını yazırdı.

– Qoşqar. Axır ki. Bayaqdan adını yadıma sala bilmirdim.

– Dostun deyil ki? – Rəşid dedi.

– Məktəbdən tanıyıram. Elə-belə.

– Eh, mən də sənə görə ona nisyə verdim. Bilsəydim... Bayaqdan nə illah edirdi, vermək istəmirdim.

Rəşid Səlimin arxasınca dedi:

– Səlim, o necə oğlandı, atıb eləməz?

Bu razılaşdırılmamış oyundakı qələbəsindən qəddar bir məmnunluq duyan Səlim arxaya baxmadan cavab verdi:

– Qaytarar, qaytarar.

Mirmehdi AĞAOĞLU

525-ci qəzet.- 2013.- 19 yanvar.- S.30.