"Şairlik sözdən
hava yaratmaq
bacarığıdı"
55 YAŞLI
ŞAİR İLHAM QƏHRƏMANIN FİKRİNCƏ,
ŞEİRİN GƏLDİYİ AN AĞACLARIN
ÇİÇƏKLƏMƏSİNƏ
BƏNZƏYİR
Aprelin 24-də şair
İlham Qəhrəmanın
55 yaşı tamam olur. Yubilyar növbəti
yaşını yeni kitabı ilə qarşılayır: "Sevgi
durna çırağıdır".
Filologiya
üzrə fəlsəfə
doktoru, tənqidçi
İradə Musayeva
"Laçın havalı
şeirlər" adlı
önsözdə İlham
Qəhrəmanın yaradıcılığını
eninə-boyuna nəzərdən
keçirib və maraqlı qənaətlər
qələmə alıb:
"İlham Qəhrəman
ornamental, ənənəvi üsluba assosiativ şeir çalarlarını
əlavə edən şairdir. Adi deyimləri şeir
mühitində mənalandıra
bilir, məsələn,
"sevginin qanadı,
çətri" bayağı,
şablon səslənə
bilər, lakin misraların pəncəsində
fikrə güc verən enerjinin məhz bu deyimlərdə
olduğu aydınlaşır.
Sözdən Qurbani, Aşıq Ələsgər
ustalığıyla yararlanmaq
və sözə, obyektə poetik yanaşmadakı xırdalıqları
gözləmək məsuliyyəti
İlham Qəhrəmanın
şeirlərində aydınca
görünür.
Bu dərdi necə
çəkəsən?
Nə açıb ağartmaq olur,
Nə daldalamaq.
Əlimdən nə gələr?
Siqareti siqaretə
calamaq.
Bu dərdinki gecələr
Yalquzaq kimi
ulamaqdır, ulamaq...
Həsrət İlham Qəhrəmanın
şeirlərində obrazlaşır,
çeşidlənir, onun
rəngləri, çalarları
yaranır. Şairin elə mirsaları var ki, onun
xarakteri, obrazı, yaşam tərzi, güzəranı haqqında
tam təsəvvür yaradır:
təvazökar, üzdə
olmayan, vətəninə
məğlubiyyət ağrıları
yazan şair, taleyinə, qismətinə
istehza edən, qara günə əsir düşmüş
insan... Onun şeirləri dilimizin
təbiəti ilə səciyyələndiyi üçün
onun simasını da əks etdirə
bilir. İlhamın şeirlərini oxuyun-dilimizi
sevəcəksiniz. Özünüzü
Qarabağda -Şuşada,
Turşsuda, Cıdır
düzündə, Laçında...
hiss edəcəksiniz.və bir səs eşidəcəksiniz-sizi
o yerlərə səsləyən
imdad haraylı bir səs..."
Tənqidçi, haqlıdır, İlham Qəhrəmanın şeirlərində,
xüsusən də vətənpərvərlik mövzusunda
yazdığı şeirlərdə
bir haray hiss olunur. Onun Vətən oxşamalarından
Qarabağ, Laçın
mövzusu qırmızı
xətlə keçir.
Bu oxşamalar bəzən
iniltiyə, bəzən
də ağıya çevrilir:
Sən qara geyinən gündən
Bir geyinib bəzənmədim.
Sağam...ruhum canımdadı-
O dağlarda gəzən nədi?!
Xalq ifadələrinin geninə-boluna
yer aldığı Vətən nəğmələrindəki
səmimilik oxucunu həm cəzb edir, həm də kədərləndirir:
Başımız aynımadı heç,
Sənə bir çəkmədik sığal.
Bir yandan azad oldun,
Bir yandan işğal.
Məyus
görkəm, kəm taleynən
Mən sənin
tayınam, Vətən.
Qoy dərdlərin mənə
gəlsin,
Mən dərdə
qayımam, Vətən.
Kitabda sevgi şeirləri də öz səmimi ahəngi, təbii ritmi və təzə olduğu qədər də qayım-qədim ifadə tərzi ilə diqqət çəkir:
Telli balam,
Sevgi durna çırağıdı-
Sevən
harda olsa,
Yoluna işıq salır...
İlham Qəhrəmanın sevdiyinə
münasibəti də
özünəməxsusdu. Sevilən
qadının dar ağacı ilə müqayisəsi həm maraqlıdır, həm də qəribə:
Dünyanın malında
gözümüz yoxdu,
Könül tək sevginin
Yalavacıdı.
Boynumuza
düşən
Sevgi kəndiri,
Sevilən hər qadın
dar ağacıdı.
Sevgidə özümləşmək məsələsi İlham
Qəhrəmanın şeirlərində
həllini belə tapıb:
Ovçuya tuş gəlmiş
Ov kimi ürküb,
Üz-üzə gələndə
Gendən gedirsən.
Sən mənim o qədər
Özüm olmusan.
Gedirsən-
Hələ də məndən
gedirsən...
Onun şeirləri etiraflarla boldu: yaradıcılığı
ilə, yaşadıqları
ilə, itirdikləri ilə:
Elə hüznlüyəm-belə təhərsiz,
Gözükölgəli, lal
Torpaq kimiyəm.
Mən məğlub ölkə şairi,
Endirilmiş bayraq kimiyəm.
İlham
Qəhrəmanın poeziya,
ədəbi təsir və iddia haqqında
özünəməxsus düşüncələri
var. Şairin fikrincə,
ədəbiyyatı pak
bir ev
kimi məscidə bənzətsək, poeziya
ancaq o evin minarəsi ola bilər: "Həmin ədəbiyyat evinin minarəsindən gələn
səs məscidin minarəsindən səhərin
alatoranında eşidilən
azan səsi kimi ilkin və bakirədir.
Başqa
janrlar həmin müqəddəs evin içində- onlar üçün ayrılmış
hücrədə qərar
tutmuşlar. Onlar həmişə
poeziyanın azan səsindən
sonra ayılırlar".
Yubilyara
görə, şeirin
gəldiyi an yazda ağacların çiçəkləməsinə bənzəyir: "Mənə
görə, şair şeiri çiçəkləyir.
Əgər çiçək açmış ağacdan
soruşsalar ki, sən necə çiçəkləyirsən və ağacın dili olsa, verəcəyi
cavab, təxminən şairin "şeiri necə yazırsan" sualına verdiyi cavabla üst üstə düşər".
Ədəbi təsiri, kimdənsə təsirlənməyi ancaq müəyyən bir zamana kimi davam etməsini təbii qarşılayan şair sonra hər kəsin öz fərdi üslubunun formalaşmasını vacib sayır: "Təzə qələm tutanın kimdənsə təsirlənməsi təbiidir. Təzəbinələrin ilk qatığında qonşunun mayasının dadı duyulan kimi təzə yazan şairin də şeirində kiminsə təsiri duyula bilər. Ancaq həmin maya qatıqda get-gedə yoxa çıxdığı kimi, cavan şair də təsirdən qurtarmalıdır".
İlham Qəhrəman gənc ədəbi nəslin iddiasına aid düşüncələrini də kitabda açıqlayıb: "İddia əsasən gənclərdə bədii yaradıcılıq ərəfəsində daha çox olur və mənim qənaətimə görə, bunu şərt kimi məqbul saymaq olar. İddialı qələm adamının vəziyyəti təxminən ağacın bar verməzdən əvvəl çiçəklənməsi mərhələsi ilə müqayisə oluna bilər. Ədəbi iddia yavaş-yavaş yerini bədii əsərlər verdikcə yox olub gedir. Ancaq bunun tam əksi də ola bilər. Bu gün bizim ətrafımızda xeyli iddialı gənclər var ki, artıq onların iddia çiçəklərindən əl çəkən vaxtlarıdı, ancaq ortada ədəbi məhsul(bar) yoxdur".
İlham Qəhrəmanın qənaətincə, güclü yazıçı odur ki, əsərini oxuyan özünü onun işığı altında hiss etsin və başını qaldıranda öz kölgəsinin yerdə görsün... və bu kölgə nə qədər uzağa düşsə, bir o qədər sahibi qazanmış olar".
Şairin fikrincə şeir insanı havalandırmalıdır, sözün bütün mənalarında: "Şairlik sözdən hava yaratmaq bacarığıdı. Biz bəyəndiyimiz şairlərin şeirlərini oxuyanda o şeirlərin havası canımıza hopur və həmişəlik bizimlə qalır. Hökm deyil ki, biz o şeirləri əzbər bilək. Əsas odur ki, o şeirləri təkrar oxuyanda və ya bir başqasından eşitdikdə şeir bizə tanıdığımız, sevdiyimiz adam kimi tanış gəlir. Belə demək mümkünsə, ana dilində istedadla yazılmış bütün şeirlər hava yaratmaq gücünə malikdir.
Maraqlıdı, minlərlə oxucu istedadlı şairin şeirlərinin havasına düşür, o şeirlərlə nəfəs alır. Onu da demək lazımdır ki, hər bir şeir şairdən bir parçadır...
Bu mənada şairi minlərlə buğda ilə bir yerdə dəyirmana aparılmış buğda dəninə bənzətmək olar. Dəyirmanda üyüdülən bir buğda dəninin unu minlərlə buğdanın ununa necə qarışırsa, şairin də şeiri minlərlə oxucunun havasına çevrilir".
S.MÜRVƏTQIZI
525-ci qəzet.- 2014.- 24 aprel.- S.8.