"Əbədi zəncirin mübarək halqaları"

Bu halqalar zamanın dönəmlərində dartılmalara, qırılmalara məruz qalsa da, bağları o qədər möhkəm idi ki, hər şeyə rəğmən ayrılmadı, qırılmadı, körükləndi bir-birinə. Bu bağları bir-birinə daha sıx düyünləyən bir də Mirzə Fətəli Axundovlar, Əli bəy Hüseynzadələr, Əhməd bəy Ağaoğlular, Hüseyn Cavidlər, Ziya Göyalplar, Əhməd Cavadlar vardı. Türk mədəni və siyasi düşüncəsinin Azərbaycanda səssiz-səmisiz yarandığı XX əsrin əvvəllərində Əli bəy Heseynzadənin "Türk-ittihadı" məfkurəsi yarandı, siyasi türkçülük mühiti formalaşmağa başladı. Onlar türklüyü müsəlman ümməti anlayışından millət müstəvisinə qaldırdılar.

Aramızda hüquqi münasibətlərin olmadığı zamanlarda dostluq, qardaşlıq münasibətlərini yaratdılar, "Biz birik, heç bir fərqimiz yoxdur", dedilər. Və XX əsrin əvvəllərində irfan işıqlarının həyatı bahasına başa gələn milli özünüdərk prosesinin güclü gedişi əsrin sonunda, XXI əsrin ilk illərində yenidən ortaya çıxdı, mübarək halqaları daha sıx bağladı.

Türkiyəlilər sazın-sözün, ədəbiyyatın vətəni deyirlər Azərbaycana, hər addımbaşı teatr salonu var deyirlər.

Haqlıdılar, biz sənətə, ədəbiyyata, mədəniyyətə düşkün millətik. Mədəniyyət və Tanıtma müşaviri hörmətli Seyit Ahmet bəy də dəfələrlə çıxışlarında bu məqamı qeyd edib. Bəlkə də ona görədir ki, hörmətli müşavir tez-tez Bakıda və bölgələrimizdə mədəniyyət tədbirlərinin keçirilməsinə səbəbkar olur, bu qədər zəhmətli işlərin yükünü üzərinə götürür və layiqincə də öhdəsindən gəlir.

Belə tədbirlərdən biri də Türkiyənin Azərbaycanda keçirilən mədəniyyət günləridir. Qardaş ölkənin Azərbaycandaki səfirliyinin, xüsusən Mədəniyyət və Tanıtma müşaviri, hörmətli Seyit Ahmet Arslan bəyin zəhmətilə ərsəyə gələn Türkiyənin Azərbaycandakı Mədəniyyət Günləri noyabrın 23-ü axşamı Heydər Əliyev Mərkəzində iki ölkənin Milli Marşları ilə möhtəşəm bir şəkildə açıldı.

Mədəniyyət və turizm nazirimiz Əbülfəs Qarayev həmkarı Ömər Çeliki və başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini öz vətənlərində salamladı. Ötən il Türkiyənin üç şəhərində keçirilmiş Azərbaycan mədəniyyəti günlərindən danışdı, maraqlı anları xatırladı, ümidvar olduğunu bildirdi ki, Türkiyə Mədəniyyəti Günləri də ölkəmizdə hadisəyə çevriləcək, sevgiylə qarşılanacaq. Türkiyənin Mədəniyyət və turizm naziri Ömər Çelik söhbətinə dünyada tayı-bənzəri olmayan Türkiyə-Azərbaycan qardaşlığından başladı: "Azərbaycanla Türkiyə əbədi zəncirin mübarək halqalarıdır. Bu halqalar zaman-zaman ağır sınaqlara məruz qalıb. Lakin qırılmaq deyil, daha da möhkəmlənib, bərkiyib, əbədiləşib. İndi bu mübarək halqaları heç bir güc ayıra bilməz. Bizi bir-birimizə bağlayan halqanın biri də çox dəyərli irsimizdir. İrsimizi hər zaman dəyərləndirməli, bu vəsilə ilə qardaşlıq əlaqələrimizi daha da dərinləşdirməliyik".

"Kudret ve Zafer bizlere miras dedemizden"

Tarihi çevir nal sesi kısrak sesi bunlar,

Delmiş Roma'nın kalbini mızrak gibi Hunlar.

Göktürkler, Uygurlar, Oğuzlar, Peçenekler,

Türkün yüce tarihine bin bir zafer ekler.

Dünya atının nalları altında ezildi,

Kaç Haçlı sefer göğsüne çarpınca kesildi,

Bir gün gemiler dağlara tırmandı denizden,

Kudret ve zafer bizlere miras dedemizden.

Rəmzi Ocaq, Sancaq və Zəfər olan mehteranlar Zəfər marşıyla səhnəyə gəldilər. Səsləriylə, hayqırtılarıyla türk-islam aləmini əsrlərdir ayaq üstə saxlayan mehtər musiqiləri aldı zalı başına.Damarımızda qanımızı coşdurdu, içimizdəki Türk, Vətən sevdasını oyatdı, nəfəs verdi sanki, canlandırdı bizi. Avstriya kralının yuxusuna haram qatan "Cəddin dədə" bizə sevgiylə gəlmişdi. Bir də "Ceyranım gəl-gəl" xalq mahnımızı mehteranların ifasında dinləmək ayrı gözəllik idi.

İstedadlı müğənnimiz Azərin mehteranlarla bərabər "Çırpınırdın, Kara deniz" oxudu, kəlməylə ifadəolunmaz gözəllik bəxş etdilər ruhumuza. Sonra Mevləvi ayinlərinin ifadəsi olan Səma törəni gəldi səhnəyə. Hər fırlandıqca bükülü əllərini açıb göylərin sahibinə təslim olan "Səma"çılar Allaha sevdalanmışların mənzərəsini çəkdilər səhnədə. Bənzərsiz rəqsləri ilə insanın ruhuna hakim kəsilir, bərrak edir Şəbu-əruz . Sonra İstanbul Tarixi Türk Musiqisi Topluluğu Mehteran kollektivinin, Nilgün Kızılcının, Zafer Albayrakın, Dövlət Xalq Rəqsləri Ansamblının çıxışları türk mədəniyyətinin və musiıqisinin təkrarsızlığını göstərdi.

Türkiyədən Rənglər

Türkiyədə əl sənəti, miniatürlər, suvenirlər, tikmələri, bükmələr, toxumalar, oymalar, süfrələr, səccadələr, keçələr, baş örtükləri, incik-muncuq kimi bəzək əşyaları, daha nələri bu ölkənin tarixi qədər qədimdir. Həm də şahlarına, sultanlarına, xatınlarına, saraylarına layiq. Saysan saya gəlməz, çoxu da xanım əllərinin məhsulu, möcüzələr yaradırlar. Ən önəmlisi odur ki, bu incilər günümüzdə də yaşanır, inkişaf etdirilir. Bu sahə Türkiyədə turizmin inkişafına dəstək verən ən dəyərli tanıtımdır. Məsələn, Bursanın Cumalıkızık köyünün insanları əl işlərinin məhsulu ilə keçinirlər. Bursaya gələn turistləri mütləq Osmanlıdan yadigar qalmış Cumalıkızıka aparırlar. Yerli və xarici turistlər bu qədim köyü gəzməklə qalmır, əl sənəti bazarlığı da edirlər. Köyün xanımlarının öz qapılarından bişirdiyi mürəbbələri, pişintiləri, hazırladıqları turşuları, əl sənətlərini sevə-sevə alıb, yadigar kimi vətənlərinə aparırlar.

Bakı Muzey Mərkəzində "Türkiyədən Rənglər" adı altında açılan sərgidə də bu insan əlinin yaratdığı nadir incilər nümayiş olunurdu. Türkiyənin Azərbaycandakı səfiri İsmayıl Alper Coşkun çıxış edərək, mədəniyyəti günlərini mədəni hadisə adlandırdı və bu işdə əməyi olanlara minnətdarlıq etdi: "Hər başarılı bir işin arxasında bir qəhrəman olur. Bu tədbiri qəhrəmanı isə Mədəniyyət və Tanıtma müşavirimiz Seyit Ahmet Arslandır. Sözün əsl mənasında Türkiyə Kültür həftəsinin, Azərbaycanda təşkilində böyük əməyi olan müşavir Seyit Ahmet bəyə təşəkkürlərimi bildirirəm". Sonra əl sənətlərindən ibarət sərgilərə və foto-sərgilərə baxdılar.

Nizami Kino Mərkəzində azərbaycanlı kinosevərlərə təqdim olunan "Aşk tesadüfleri sever" filmi də maraqla qarşılandı. Nümayişdən əvvəl çıxış edən "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının direktoru Müşfiq Hətəmov, Türkiyənin Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin kinematoqrafiya baş müdirliyinin idarə rəhbəri Mustafa Yavuzkanat iki ölkə arasında müvafiq sahədə əməkdaşlıqdan danışdılar. "Aşk Tesadüfleri Sever" filminin ssenaristi Nuran Evren Şit, rejissor isə Ömər Faruk Sorakdır. Bu filmi iki gəncin sevgiyə doğru aparan həyat yolundan bəhs edir. Filimdə baş rollarda Mehmet Günsür, Belçim Bilgin, Yigit Özşener, Altan Erkekli, Ayda Aksel, Hüseyn Avni Danyal və başqaları çəkiliblər.

Rəşid Behbudov adına Dövlət Mahnı Teatrında Azərbaycan və Türkiyə aşıqlarının deyişməsi də çox maraqla, sevgiylə qarşılandı. Saz türkün qardaşıdır, könlünün, ruhunun dərddaşıdır. Odur ki, düşmən sazımıza sahib çıxa bilmir, çünki saz qanımız, canımızdır. Tədbirdə çıxış edən Seyit Ahmet Arslan bəy Türkiyə Kültür həftəsini iki qardaş ölkələrin birgə mühüm layihəsi adlandırdı və bu işin mədəniyyətimizin inkişafına verdiyi töhfələrdən danışdı. Sonra hər iki ölkənin tanınmış aşıqlarının ifasında deyişmə keçirildi.

Türkiyəli aşıqlar Gültəkin Buludoğlu, Bahəddin Yıldızoğlunun, Mustafa Alkan, Temel Şahin eləcə də Azərbaycanın Qazax, Gədəbəy və başqa bölgələrimizdən olan aşıqları Bakıda keçirilən Türkiyə Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində "Yozqat Blues" filmi nümayiş olunub. Baş rolları Ercan Kesal, Ayça Damqaçı və Tansu Biçer oynayırlar. 2013-cü ildə Türkiyə və Almaniya kinematoqraflarının birgə istehsal etdikləri bu filmin rejissoru Mahmud Fazil Coşqundur. Ssenari müəllifləri Tarık Tufan və Mahmud Fazil Coşqundur. "Yozqat Blues" filmi bir sıra beynəlxalq festivallarda nümayiş olunaraq, müxtəlif mükafatlara layiq görülüb.

"Nereye?" - ölüm korkusu olmayan yerə!..

Ölüm qorxusu olmayan yer varmı?-deyə, düşünürük həmin an. Əslində yoxdur, amma öz vətənində yaşamaq mümkün olmayınca insanlar xəyallarında ölüm qorxusu olmayan yer axtarırlar yaşamağa və xəyallarının dalınca gedirlər. Təəssüf ki, müasir dünyanın xəyal dünyası Avropadır. Hər kəs orada xoşbəxt olacağını zənn edir və kökündən qoparaq "xoşbəxt olmağa" gedir. Sonu isə "Nereye" tamaşasında olduğu kimidir. Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında bir anşlaq vardı 26 noyabr axşamı. Qardaş Türkiyənin Mədəniyyət Günlərinin teatr bölümünə toplaşmışdı Bakının teatr sevərləri. Səhnə açılırkən müasir dünyanın acı mənzərəsi ilə üz-üzə qaldıq.

Güclərin kirli oyunları məsum insanların üzərində hökmfərmadır. Ucuz insan bazarına çevrilən Avropa , qüruru tapdanmış məsumlara xəyal kimi görünür nə yazıq. Öz torpaqlarında ölümdən, zülümdən qaçan günahsız insanların taleləri oxşardır, harda olursa olsun. Nə fərq edər türkdür, ərəbdir, əfqandır ya kürtdür. Bu həyatı onlara zəhər edən güc eynidir. Önəmli olan da bu. Onlar xəyallarla yaşayırlar, silah səsi eşidilməyən, yaşamaq təhlükəsi olmayan dünyara gedirlər - İtaliyaya. Amma ölümün qucağına qaçdıqlarından xəbərləri yox. Orada yetərincə pul qazanacaqlarını, var-dövlət sahibi olacaqlarını, istədikləri kimi həyat yaşayacaqlarını zənn edirlər. Budur insanlığın dramı. Kökündən qoparsa ağac bir daha

yeşərmədiyi, rişələnmədiyi kimi, elindən, soyundan, kökündən ayrılan insan da xoşbəxtliyə vara bilmir.

Qaçaq yolu ilə İtaliyaya getmək istəyən insanların həyatını, acı hekayəsini anladırdı Hüseyn Alp Tahmazin və rejissor Volkan Özgömeçin bira raya gətirdikləri "Nereye" tragikomediyası.

Günlərdir şəraitsiz, havasız, susuz kamyonda yol gedirlər, onları ayaqda tutan, ölməkdən saxlayan ümiddir. Və bir gün ümid də ölür - anasının qucağında ölümsüz dünyaya gedən Hüseyn kimi. Can Atillanın tamaşanın boyuna biçdiyi musiqi parçası aktyorlardan belə daha təsirli ifadə vasitəsi idi. Bəstəkarın özünün dediyi kimi qırılan ümidlərin, çarəsizliyin, üsyanın və itirilmiş insanlığın musiqisidir bu. Oyunçular Bülent Çiftçi, Şevki Cepa, Cebrail Esen, Sedat Keçeci, Esma Çankaya, Acan Ağır Aksoy, Turgut Alkaçır, Özlem Dede, Celal Murat Usnamaz, Önder Yıldız, Buğra Koçtepe və Sedat Anar sadə və günahsız insanların üzərində dünyanın apardığı oyunları bəzən qəhqəhələrlə, göz yaşları və hayqırtılarla çatdırırdılar. Bütün aktyorlara dərin minnətdarlığımızı bildiririk.

Nə qədər az olsa da, o faciənin içində biz də görünürdük. Elə bir ay, həftə yoxdur ki, Rusiyadan tabutda oğullarımız gəlməsin. Təsəllimiz isə odur ki, Türk dünyası olaraq bir gün qlobal aləmin kirli oyunlarına birliyimizlə cavab verəcəyik, bir də kökümüzə, türklüyümüzə körüklənməklə. Kamyon yolçularından biri Cemalın dediyi kimi "Biz sapına kadar türküz".

Mədəniyyət Günlərinin sonuncu tədbiri "Meraklısı için öyle bir hikaye" adlı monotamaşa idi. Mədəniyyət tədbirləri günlərində Akademik Milli Dram Teatrında ikinci dəfə idi ki, zal ağzına qədər dolmuşdu. Ankara Dövlət Teatrının aktyoru Savaş Dinçəli qurd ürəyi yemiş sənətkar adlandırmaq olar. Zövqlü Azərbaycan tamaşaçısının qarşısında təkbaşına iki saata qədər monoloq demək və sonda yarım saata qədər alqış yağışına tutulmaq. Türk ədəbiyyatında, hekayə və romanlarında balıqçı obrazı adətən dünyagörmüş, ərdəmli, kamil, xeyirxah yaşlı kişi obraz kimi təsvir olunur. Bu hekayədə də türk yazarı və şairi Səid Faiq Abasıyanığın hissi,duyğusu, özgürcə yaşaması, bəzən özgürcədən bezib bir qəfəsə həbsolma istəyi vardır.

Onun üçün həyat dənizin səsi, martıların uçuşu, bir azda sınıq-salxax vapurunda dənizdə balıq tutmasıdır.

Gedir və həyatı arxasınca səsləyir. Ya da həyatı qovalayar, həyatsa işvəli xanım kimi qaçar bu zavallıdan.

O da bezməz, insanı çaşdıracaq bir səbrlə gözləyər gəlməsini. Və sonunda bir də görürsən ki, həyatı nə arxasınca çağırmaq istəmiş, nə də qovalamaq, həyatı yanında aparmaq istəmişdir, yaşamaq istəmişdir, hər şeyə rəğmən, geriyə baxmadan.

Öz təbirincə, öz anlayışınca. Aktyorun uğuru Səzid Faiqi Azərbaycan tamaşaçısına necə vardısa eləcə tanıtmaqdır. Bunu yarada bilmişdi. Biz bu ifada Səid Faiq Abasıyanığı tanıdıq, türk insanının həyat, dəniz, yaşamaq sevdasını öyrəndik, ən üstünü də özgürcə yaşamaqdır, bir də iki saata qədər bizi oturduğumuz yerdən tərpənməyə qoymayan aktyoru tanıdıq.

Rəsmiyyə RZALI

525-ci qəzet.- 2014.- 3 dekabr.- S.5.