5 gün düşmənlə təkbətək, azad olunan əsirlər və QİSAS!

Başı çox bəlalar çəkmiş xalqımız XX əsrdə törədilmiş ən dəhşətli faciənin - Xocalı soyqırımının 21-ci ildönümünü qeyd edir.

O vaxt çoxlarımızın adını belə bilmədiyimiz bütöv bir şəhər bir gecədə yerlə-yeksan olundu. Yüzlərlə soydaşımıza amansızcasına divan tutuldu. Sözün əsl mənasında, qar üstünə qan yağışı yağdı. Xocalıda baş vermiş soyqırım 1988-ci ildən başlamış Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi dövründə ən müdhiş, faciəli, tarixdə analoqu çox az olan hadisələrdən biri hesab edilir. Xocalı faciəsi XX əsrin ən dəhşətli və ən qəddarcasına törədilmiş Xatın, Xirosima faciələri ilə eyni səviyyədə durur.

Xocalı harayına verilən səs

Bu gün, faciənin 21-ci ilinin tamamında erməni cəlladlarını və o zamankı başçılarımızı suçlamaqla təsəlli tapırıq. Amma Xocalı və bütünlüklə Qarabağ kimi dilbər guşəmizdən niyə aralı düşməyimizin əsl səbəbi ilə maraqlanmırıq. Əslində bizim üçün böyük olan kiçik Azərbaycanın bir hissəsini Xankəndini Stepanakertə çevirəndə, gorumuzu eşənləri hakimiyyətə gətirəndə, gələcəyimizi taleyin ümidinə buraxanda itirdik. İtirə-itirə, mənəviyyatımızın, ləyaqətimizin ayaq altına atılmasına dözə-dözə qəbrimizi qazdıq. Allah axırından saxlasın!

Xocalı camaatı sovetlər dönəmindən sayılmayıblar. Baxmayaraq ki, Xocalı insanı heyran edən gözəl təbii mənzərəsi, münbit torpaqlı, çeşməli-sulu, axar-baxarlı bir yer olub. Xocalılar il boyu torpaqla əlləşər, öz halal zəhmətləri ilə yaşayar, qonşulara belə əl tutublar.

Haqqında danışacağımız qəhrəmanı da bu yerlərə çəkib gətirən buranın adamlarının sadəliyi, bu torpağa hədsiz sevgisi olub.

Bəri başdan qeyd edək ki, qəhrəmanımız haqqında keçmiş zamanda danışmayacağıq. Ən azı o səbəbdən ki, onun yoxluğuna inanmaq çətindir. Baxmayaraq ki, bu gün Mingəçevirdəki Şəhidlər Xiyabanında itkin düşənlərin rəmzi məzarları sırasında onun da adı var.

Kinomexaniklikdən cəbhəyə

Tanış olun: Natiq Səlim oğlu Qasımov. 1971-ci il yanvarın 2-də Gədəbəy rayonunun Kiçik Qaramuradlı kəndində anadan olub. Bir müddət sonra ailəsi ilə birgə Mingəçevir şəhərinə köçür. Məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan DRES-də (indiki Azərbaycan İES - A.) çilingər, "Kosmos" kino-teatrında kinomexanik işləyir. Rusiyanın Krasnoyarsk vilayətində Daxili Qoşunlarda hərbi xidmət yolunu keçir. 1991-ci ildə ordudan tərxis olunduqdan sonra 20 gün ata-anasının yanında qalan Natiq könüllü olaraq Vətənin müdafiəsinə yollanır. "Qarabağ şahinləri" batalyonunun tərkibində Ağdam-Xankəndi istiqamətində bir neçə döyüşdə iştirak edir. Yurdsevərliyi və mehribanlığı ilə cəbhə yoldaşlarının hörmət və rəğbətini qazanır.

Qisas dalınca

631 ölü, 1275 əsir, 487 yaralı... və yer üzündən silinmiş bir şəhər.

Bu, 1992-ci ilin fevralın 25-dən 26-na keçən gecə - son gününü yaşamış Xocalıyla bağlı rəsmi statistikasıdır. O zaman çoxlarımız kimi Natiq də bu statistikadan xəbərsizdi. Natiq yalnız bir həqiqəti bilirdi: ermənilər növbəti vəhşiliyə əl atıblar, torpaqlarımız işğal olunub, qocaya, qadına, uşağa, xəstəyə, kimsəsizə aman vermədən divan tutulub.

Döyüş bölgəsindən yenicə qayıtmış Natiq Xocalı soyqırımından sonra özünə yer tapa bilmir. Bunu faciədən bir neçə gün sonra onun valideynlərinə ünvanladığı məktublar da təsdiq edir.

"Evdə otura bilmərəm"

Atası Səlim kişinin dediklərindən: "Xocalı faciəsindən bir neçə gün sonra evdə tapdığımız məktubdan məlum oldu ki, Natiq "Ala Yaqub"un (Yaqub Rzayev - A.) "Qarabağ şahinləri" dəstəsində vuruşmağa gedib. Evə göndərdiyi məktublarda yazırdı ki, Qarabağda xalqımızın qırıldığı, ana-bacılarımızın namusunun tapdandığı bir vaxtda mən evdə rahat otura bilmərəm".

31 nəfərlə düşmən arxasında

1992-ci ilin mart ayının əvvəllərində "Qarabağ şahinləri" batalyonundan 31 nəfərlik bir dəstə Ağdamın Xramort kəndi yaxınlığındakı həyati əhəmiyyət olan bir yüksəkliyi ələ keçirmək əmrini alır. Tapşırıq yerinə yetirilir, yüksəklik ələ keçirilir. "Şahinlər" qədim alban kilsəsində məskunlaşırlar. Döyüşdə komandir və bir neçə nəfər həlak olur. Bir neçə döyüşçü geri hissəyə dönür. Kilsədə Natiq və onunla bərabər 6 nəfər qalır.

Arxadan kömək gözləsələr də, kömək gəlmir. Ermənilər isə aramsız hücumlarla yüksəkliyi geri qaytarmağa cəhd edirlər. Ermənilərin iki gün yüksəkliyi ələ keçirmək cəhdləri uğursuzluqla nəticələnir. Hər dəfə itki verən düşmən geri çəkilmək məcburiyyətində qalır. Bütün yoldaşları həlak olan Natiq son dərəcə əlverişli strateji mövqedə yerləşən alban məbədində təkbaşına mübarizəni davam etdirir. Kilsədə bütöv bir batalyonun yerləşdiyini zənn edən ermənilər əsir və girov götürdükləri Xocalı sakinlərindən "yararlanmaq" qərarına gəlirlər. Əsir düşmüş xocalılardan birini çağırıb ona bildirirlər ki, kilsədəkilər təslim olmasalar, bütün əsirləri güllələyəcəklər. Bu xəbərdarlığı kilsədəkilərə çatdırmaq Xocalıda məktəb direktoru işləmiş Cəfər Cəfərova həvalə olunur.

"Təslim ol, əsirləri buraxacağıq"

Qısa haşiyə: Cəfər Cəfərov Xocalıda anadan olub. Ancaq Xocalılı ömrünü sonadək yaşaya bilməyib. 26 fevral 1992-ci il tarixdə Xocalı soyqırımı zamanı əsir düşmüş Cəfər müəllim Natiqi ən son görənlərdən biridir.

Cəfər müəllimin xatirələrindən: "Mənə dedilər ki, sizin türklər bizim kilsəni tutublar, çoxlu sayda adamlarımızı qırıblar. İstəmirik ki, itki verək. Sonra ermənilər məni özləri ilə bir meşəyə gətirdilər. Sağ tərəfdə uçuq bir xarabalıq görünürdü, üzərində də üçrəngli bayraq dalğalanırdı. Mənə dedilər, get sizinkilərə de ki, mühasirədədirlər, heç yana çıxa bilməzlər. Onları dilə tutub razı sala bilsən həm səni, həm də qalan 20 əsiri buraxacağıq. Əgər türklər təslim olmasalar kilsəni partadacağıq, əsirləri isə güllələyəcəyik" ,Natiqə ermənilərin tələbini çatdırdım. Eşitdiklərinin ürəyincə olmadığını hiss etdim. Dedi ki, iki gülləsi qalıb, axıradək vuruşacaq. Xahiş etdim ki, məni vur, qoy, heç olmasa özümüzünkülərin gülləsindən ölüm. Bir anlığa xəyala daldı. Tutaq ki, sizi vurdum, bəs mənə görə 20 nəfər əsirin güllələnməsinə necə razı olum. Bunu deyib havaya güllə atdı, ermənilərə tərəf bağırıb onları yanına çağırdı. Ermənilər əvvəlcə gəlməyə tərəddüd etsələr də, məni görüb tökülüşdülər. Natiqin üst-başını axtardılar. Onun bir neçə gün burada təkbaşına vuruşmasına heç cür inana bilmirdilər. Kilsəni aramsız avtomat atəşinə tutdular. Heç kimin olmadığını görəndə pərtliklərindən daha da qəzəbləndilər. Natiq əlində üçrəngli bayrağımız erməni yaraqlılarının arasında irəliləyərkən orada olan xarici jurnalistlər həmin bu şəkli çəkdilər. Sonralar bildim ki, həmin şəkil "Oqonyok" jurnalında dərc edilib. Ermənilər hər ikimizi BTR-ə qoyub Əsgəran qalasına gətirdilər. Milis şöbəsinin təcridxanasında məni kameraya salıb, Natiqi isə hərbi komendant olan mənzilə apardılar. Bundan sonra bir daha Natiqi görə bilmədim. 14 mart 1992-ci ildə 21 nəfər əsiri, o cümlədən məni Ağdam yaxınlığındakı qəbiristanlıqda dəyişdilər".

Həyatın çox qəribəlikləri var. Kim bilir, bəlkə də bu taleyin bir qismətidir ki, hazırda təqaüddə olan Cəfər müəllim Natiqin vaxtilə böyüyüb boya-başa çatdığı Mingəçevirin Azərbaycan İES qəsəbəsində qaçqın ömrünü yaşayır.

"Mən təslim oluram, dinc əhaliyə dəyməyin"

Millət vəkili Aydın Mirzəzadənin dediklərindən: "Hadisə 1992-ci ilin təqribən aprel ayında Əsgəran yaxınlığında kilsə ətafında baş verib. Natiqin o zaman 21 yaşı var idi. Mingəçevirdəki "Kosmos" kinoteatrında kinomexanik işləyirdi. Könüllü müharibəyə getmişdi. Qəhrəmancasına 5 gün tək şəhid olmuş əsgər yoldaşlarının silahları ilə ermənilərlə vuruşub. Axırda 21 nəfər Xocalı əsiri gətiriblər ki, çıxmasanız hamısını güllələyəcəyik. Elə biliblər ki, bir dəstədirlər. Danışığa Xocalıdan Cəfər müəllimi göndəriblər. Cəfər müəllim indi Mingəçevirdə qaçqın kimi yaşayır, 77 yaşı var. Natiq bildirir ki, mən təslim oluram, dinc əhaliyə dəyməyin. Kilsədən bayraqla çıxır, bayrağını əldən vermir, onu maşına qədər bayraqla aparırlar, sonrasından xəbər yoxdur. Bu məlumat 1992-ci ildə Moskvadakı "Oqonyok" jurnalında çıxıb. Məlumatı yeni çıxan "Qarabağ düyünü" kitabıma salmağı özümə borc bildim. Bu günlərdə kitabdan ikisini Mingəçevirdə qardaşı Nofələ verdim".

Və sonda

Adətən təslim olanlar düşmən qarşısına ağ bayraqla çıxırlar. Lakin son gülləsinədək vuruşmağı üstün tutmuş Natiq düşmən qarşısına üçrəngli bayraqla çıxıb. Onun baxışlarında, duruşunda bir məğrurluq, qürur var. N.Qasımov bu qəhrəmanlığıyla xalqımızın, millətimizin varlığını bir daha sübut etdi. Onun bu missiyasını davam etdirmək isə bizlərin, yetişməkdə olan gənc nəslin üzərinə düşür. Tariximizdə bu cür faciələrin təkrarlanmaması üçün hələ çox çalışmalıyıq.

Bu, Natiqin də ən böyük arzusu idi.

lll

Azərbaycan xalqı məhz Vətən və torpaq anlayışları ətrafında həmrəy olmağı, birləşməyi, polad kimi möhkəm və əyilməz olmağı daha yaxşı bacarır. Keçmişdə də, indi də.

Azərbaycan Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyev həm düşmənlərimizə, həm də onların xarici havadarlarına mesaj da verdi: "Gün gələcək Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa edəcəkdir".

Bəli, Azərbaycan xalqı bu həqiqətin bir gün çin olacağına zərrə qədər şübhə etmir. Əgər etsəydi bu gün Mübariz və Fərid kimi qəhrəmanlarımız olmazdı. Azərbaycan ordusunda isə Mübariz və Fərid kimi

qəhrəmanlar minlərlə, on minlərlədir.

Natiq Qasımov da onlardan biridir.

Nizam RZAYEV

525-ci qəzet.- 2014.- 5 dekabr.- S.5.