Şeyx Nigari Türbəsi

Mir Həmzə Seyid Nigari (1805-1886) Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində anadan olmuşdur. Həzrət Məhəmməd Peyğəmbərin soy kökünə yaxın seyiddi.

Şeirlərinin birində deyir:

... Nəsli İsmayılsan, əsli ərəbsən,

Ali Məhəmmədsən və ali nəsəbsən.

Müntəhbasan, silsileyi-zəhəbsən

Ey Seyid Nagari, ey Qarabaği.

Araşdırıcılar yazır ki, Mir Həmzə doqquz yaşında ikən yuxuda Qarabağlı bir xanıma vurulur, onun eşqilə dillər əzbəri olan lirik şeirlər yazır. “Nigari” təxəllüsü də oradan gəlir.

Həmzə Nigari “Qarabağ xanlığı ... camaatının dini lideri kimi” Rusiyanın müstəmləkəçilik və işğalçılıq siyasətinə qarşı mübarizə aparır. Qafqaz Könüllü Süvari Alayının komandanı olur. Krım müharibəsi zamanı /1853-1856/ Rusiya-İran sərhəddini keçib Qarsa gedir və orada müridlər ilə birlikdə Osmanlı ordusu sıralarında müharibədə iştirak edir.

Rus işğalı törədiləndə vətənini tərk etməyə məcbur olan Dağıstanlı müsəlmanların Türkiyəyə köçən hissəsinə Seyid Nigarinin də təsiri olmuşdur. “... istər həyatdaykən, istərsə də ölümündən sonra iyirmi-otuz min civarında insan onun yoluyla gedib”.

Nəqşibəndiyə təriqətinin tanınmış nümayəndəsi Nigarinin ədəbi irsi və dini fəaliyyəti İslami dəyərləri təqib edən Çar Rusiyası və Sovet hakimiyyəti illərində yasaq edilmişdi.

Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin 2011-ci ildə verdiyi əmrə əsasən şairin əsərlərinin nəşri və orta məktəblərdə tədrisi də yalnız Müstəqillik illərində mümkün olmuşdu.

Nigari türk və fars dillərində yazdığı iki divanın, “Nigariyyə” məsnəvisinin və b. qiymətli əsərlərin müəllifidir. İndi onun qəzəlləri, qoşma və gəraylıları müğənnilərimiz tərəfindən oxunur.

Məzarı Türkiyənin Amasiya Vilayətindəki türbəsində ziyarətgah yeridi.

1890-cı ildə Amasiyada müridləri və xəlifələri tərəfindən inşa olunan, sonralar get-gedə əvvəlki görkəmini itirən Seyid Həmzə Nigari Türbəsini Şeyxin həmyerlisi, dostu və yaxın sirdaşı Səfər bəyin qız nəvəsi xeyriyyəçi Nərminə xanım İskəndərzadə şəxsi vəsaiti hesabına bərpa və təmir etdirmiş, abidəyə yeni nəfəs vermişdi.

Təntənəli açılış mərasiminə mən də dəvət olunmuşdum. Əsəri də o günlərin təsirilə qələmə aldım.

Müəllif

“Nərminə xanım bənzərinə az rast gəlinən bir qədirbilənliklə Şeyx babasının xatirəsinə sahib çıxıb... Amasiyaya aid tarixi bir əsərin yaşadılmasını təmin etdi”.

Əhməd Özqılınc

İstanbul

“Ey qızların gözünün, gözünün, gözünün gözü!”.

Nizaməddin Babaoğlu

Şeyx Sədi Ağanın nəvəsi

Amasya – dağlar qoynunda,

dağlar bulaqlar qoynunda.

Söz – məni saxlar qoynunda,

məndən söz yadigar qalsa.

Tarix, səni varaqlaram,

nə var, yadımda saxlaram.

Qələm ağlar, mən ağlaram,

sinəmdə mövzular qalsa.

Uçub tökülsə saraylar

fəğan eylər illər, aylar

Ondan orda – iki qatar,

bir qapı, dörd divar qalsa.

Arxamdadı dağım-daşım,

istərəm qaynayım-daşım.

Yanımda bir yol yoldaşım,

Seyid Həmzə Nigar qalsa.

Yaş ötüb, sinədəftərəm,

keçmə, keçilməz çəpərəm.

Şair, dilindən öpərəm,

yazdığım misralar qalsa.

lll

O gün Qurban bayramının

birinci qurban günüydü.

Ayların – sultan ayıydı,

günlərin – sultan günüydü.

Türk bayrağı yellənirdi

ucalarda, dağ başında.

Kölgəsi – ocaq başında,

Ocaq – məmləkət içində,

hər can bir niyyət içində.

Qazanlarda isti xörək,

ağ süfrələr, təzə çörək,

Qurban kəsən, pay paylayan.

Oyan deyir, bir səs, oyan!

Türkün millət vəkilləri,

Vəkillərin lent yazılı

əklilləri

Halyuq bəyin xoş baxışı,

gülər üzü, –

uşaq kimi sevindirir

bizim uşaq könlümüzü.

Bayrağımız şax dururdu,

yanaşıydı.

Bayrağımız bir-birinə

yaraşırdı.

O gün millət –

Nigaridən danışırdı.

lll

Seyid Həmzə Türbəsinin

hər daşı, kərpici pakdı.

Çölü pakdı,

içi pakdı.

Yerdə Məscid –

üstündəki bir Allahdı.

Daş yazıdı, kərpic yazı.

Türbəsi – eşq,

naxışı – eşq əlifbası

İnsan bir möcüzədi,

bir nağıldı həyatı.

Yüz il sonra eşitdim

mən də bu əhvalatı.

Şeyxin başına gələn

bir eşqin təfsilatı.

bir ömür dastanıdı,

bir muğam təsnifatı.

Şeyxə şirin yuxuda

buta verilir, buta!

Hələ doqquz yaşında,

kənddə, bulaq başında

Nigar adında mələk,

tülə, şala bürünür.

Şeyx ayılıb görür, –

iki candı, bir ürək.

Bir də nə vaxt o mələk,

yuxusuna girəcək?!

Bu həsrətlə o yanır,

oyadırlar, oyanır.

Yuxu qaçır gözündən

qaçır özü özündən

Axtarır, hanı Nigar, –

cavab vermir yuxular.

“Ey Seyid Nigari, ey aşiqi-zar,

Ey əsiri-sevda, dərdə girifdar.

Bilmədinmi eylər səni tarımar,

Bəs neyçün uğradın kuyi-nigara?”

lll

Mədrəsə günləriydi,

arxada illər, aylar.

Müəllim əfəndinin

xanımıymış o nigar.

Təptəzəydi o çiçək,

yuxuda gördüyütək.

Ondan əziz, müqəddəs,

nə can varıydı, nə səs.

Nə yerdə bir yer qızı,

nə göydə Dan ulduzu.

Nə hüsnü, nə qaməti

bir tanrı kəraməti!

Baxışıb tanıyırlar,

bu seyiddi,

o Nigar.

– Yuxunmu düşüb yada? –

sual verir arada.

Şeyxi də özü görüb,

bu göz – o gözü görüb.

Yüz ilin tanışları!

Bir anın baxışları!

– Can, Seyidim...

– Nigarım...

Dünyada dünyalarım!

Eşqim – etiqadımsan,

yuxuda həyatımsan,

həyatda – şirin yuxum.

mənim sevdalı duyğum!

Nigarı tapan aşiq,

Söz tapa bilmir artıq.

Susub baxır üzünə,

taleyin güzgüsünə.

Seyid-“Nigari” olur,

Aydan da arı olur,

sudan da duru olur,

Şeyxin zühuru olur.

İlahi bir məhəbbət,

dilində yanğı, həsrət:

“Həbibim, qan tökər qəmzən

dəmadəm, bir usanmazmı,

yarar bağrım, içər qanım,

məgər bir ləhzə qanmazmı?

... Nəvayi yar nar eyləməz,

yarılmazsa yara bitməz,

Deməm durubanə etməz,

məni bimar sanmazmı?

Dili sərgəştə bimayə,

düşübdür taki sevdayə,

Dəmadəm karı bigayə

qazanır ol qazanmazmı?

... Sənə ey nazənin-Leyla,

mənə-Məcnuni bir pərva,

bərabərdir deyən ayə,

məni görgəc utanmazmı?

Keçər zülfünlə dövranım,

olar zövqü firəvanım

uzanar ömrüm, şu canım,

telintək Bu uzanmazmı?

Nigari məstü gipərva,

tutubdur da məni sevda

Usanmaz söyləmək ayə,

usanmırmı, usanmazmı?

Seyid yazır, haqq deyir,

Haqqa qovuşaq deyir.

Deyirlər evlən, şair,

bitsin bu nalən şair.

Qarabağlı bu almaz,

yer üzündə tapılmaz.

Sən də bir Haqq aşığı,

Gözümüzün işığı!

Müəllim əfəndinin

al, – deyən öz səsiydi.

Dinin divanəsiydi,

Şeyxin pərəstişkarı.

o sevirdi Nigarı.

Deyirlər ki Nigaridən,

cavab gə

lir bədahətən:

Mənə evlən deyən bədbəxt,

Tanrıya oxşardı Nigar.

Mən ki, səndən ayrılmaram,

ayrılan yollardı, Nigar.

Mənimlə danışan – Haqdı,

məni danışdıran – Haqdı

Tanrı haqdı, Quran haqdı,

qalanı inkardı Nigar.

Aşiqlərin nədir bəhsi?

təslimiyyət mərtəbəsi.

Həllac Mənsurun “həqq” səsi,

külli-ixtiyardı Nigar.

Məcnun-Leyliyə yalvardı,

alıb ağlını apardı.

“Hər hüceyrəm – bir Nigardı”,

“Nigari” – Nigardı, Nigar.

O zaman ki, yasaq oldu,

danıldı şəriət, Şeyxim, –

səni sevdi, səndən dedi

o boyda məmləkət, Şeyxim.

Din, təriqət gətirmişdin

sən Qafqaza,

Nizamiyə, Füzuliyə

nəzirələr yaza-yaza.

– İzləyirdi məni başqa

bir dinpərəst.

Millətə qəsd,

İslama qəsd,

tarixə qəsd!

Peyğəmbəri dünən səlib

yürüşüylə hədələyən, –

Peterburqda –

“İstanbul mənimdi!” –

deyən.

Mən istiqlal istəyirdim,

dilimdə Krım türkləri.

Döyüşürdüm at belində,

qorusun Tanrım türkləri.

“... divlər aldı bütün ətrafımızı,

qılmadı bir isri əsma nə əcəb?

Olmadı milləti İslama kömək,

yetmədi bir mədəd ayə, nə əcəb?

... Bulmadıq bir zəfər ayə, nə üçün

yetmədi nüsrəti Mövla nə əcəb

lll

Ey mənim Şeyxim, şairim,

ey mənim Seyid Nigarım!

Qadağalar ölkəsində, –

gün işığı görmədin sən,

yad bayraqlar kölgəsində.

Vətənində vətənindən

danırdılar,

səni məndən, məni səndən

danırdılar.

“Həzrəti Pir dədəmizi”

qovurdular, pusurdular.

Ölənlər fəryad içində,

öldürənlər susurdular.

Tanışları seçirdilər,

tuturdular.

Şeyxi “unutdururdular”.

Qohumları dən kimi

dənləyirdilər,

tərəzinin hər gözünü

əyirdilər,

Seyidi təkləyirdilər.

Sədi Ağa yatab getdi

aldığı dəstamaz üstə.

Oxuduğu Quran üstə,

qıldığı bir namaz üstə,

Bu sürgündən

o sürgünə! –

kənddə nəzir-niyaz üstə.

Toyda, yasda çağırdılar

bu toy üstə, o yas üstə.

Ağa getdi din yolunda,

dinsizə etiraz üstə.

Yuxuları haram oldu

gecələr oyaq Seyidə.

Orda da nəzir dedilər

dustaqlar

dustaq Seyidə.

III

Ey Füzuli!

Nigari də dərd əlindən

dağa çıxdı.

Demədilər

“bəxtəvər yaylağa çıxdı”.

Dedilərki, Pir Dədəmiz

gedib dağda

yoxa çıxdı.

Sən şahidsən Hərtiz dağı!

Seyid səni xəbər alıb.

Ətəyində namaz qılıb,

Üstündə də çadır qurub,

məskən salıb.

İstəyib ki, hifz edəsən

onu dağlar!

O dağlar oğlunu, dağlar!

Yola getmir dörd fəsilin,

pis qonşular kimi sənin.

Qoy indi də dolu töksün,

qar ələnsin,

yellər əssin.

Yolu kəssin, izi kəssin.

Günəş doğsun amma bir gün,

aman, dağlar

Dünənki axşama gülsün

dünən burda donan, dağlar!

Seyid bir dəstəmaz alsın,

Nigarini yada salsın.

Səfər Ağa, var ol səni

Səfər Ağa.

İsti-isti çay gətirdin

kənddən dağa.

Sən qoymadın

samovarı soyumağa,

od-ocağı səngiməyə,

mürşüdünü təntiməyə.

Yel əsəndə – arxa oldun,

gün qızanda – cuna kimi

yuxa oldun,

qar döyəndə – çuxa oldun.

Qardaş oldun, qağa oldun,

“san” dedin, sadağa oldun.

Sən Ağaydın, qul olmadın,

Ağa oldun.

“Dost yoxdu, dostlarım mənim!”-

deyirdi bir qoca alim,

qədim dünya ağsaqqalı.

Mən çəkdim ki, bu misalı

eşidəsən Səfər Ağa,

əhsən sənə, Səfər Ağa!

lll

Şeyx yollar ayrıcında:

biri – Vətən,

biri – həsrət,

biri ölüm

– Gedim, qalım?!

Vətən göyləri qal deyir.

Orda Amasya çağırır.

burda yurd yeri qal deyir.

Qarabağın bulaqları

Məscidi, piri qal deyir.

Sinəsində sözün odu,

qələm-dəftəri qal deyir.

Yuxularda Nigar xanım,

məndən ötəri qal deyir.

lll

Göydə Tanrı, yerdə Millət

üz-üzəydi.

Din, təriqət üz-üzəydi.

Quran özü,

ya “türk” sözü

qadağaydı.

Qadağalar üz-üzəydi.

Səfər bəy də fikirdəydi,

nə göydəydi, nə yerdəydi.

Keçməliydi Şeyx Arazı,

dilində Tanrı duası.

– Ayrıla bilmirəm, Ağa,

ağırdı bunca qəm, Ağa.

İnsanda dözüm var Ağa,

bir sinə sözüm var Ağa.

Nə əcəb dövlət imiş seyri-şikari

Qarabağ,

Nə gözəl nemət imiş söhbəti-yari

Qarabağ

Rəşqi müşq-ənbər imiş buyu-qubari

Qarabağ,

Abı heyvan imiş ənharı-pinarı

Qarabağ.

Kövsəri Tuba imiş çayı-çinarı

Qarabağ,

Aləmi cənnət imiş darı-diyarı

Qarabağ.

İndi bildim nə imiş vəsfi-həzarı

Qarabağ

Yeridir kim çəkərəm ahu-zarı

Qarabağ.

Dağlayıbdır məni bir lalə – izarı

Qarabağ

Yandırıbdır məni bir nari-Nigari

Qarabağ.

– Qarabağ cənnətdi, Seyid!

qalan yer qürbətdi Seyid.

İndi zaman qorxuludu,

adamlar da kor olubdu,

yuxuludu.

Hər tindən bir kazak çıxır,

elə bil yalquzaq çıxır.

Bir də görürsən itdilər.

şümürdülər, yezitdilər.

Seyid bilirdi bunları,

Çarındı –

kart oyunları.

Orda çeçen, burda çərkəz,

bizim Qafqaz ... çoxdu qərəz.

Xalqlar gördüm bu torpaqda,

istər unut, istər inan.

Babaları müsəlmandı,

nəvələri xristian.

Kart oyunu –

Çarın buydu.

Aşıq-aşıq oynasa da,

Çar oynasa, qorxuluydu.

– Danlayardı anam məni,

o ən şirin röyam məni.

Həmzə, dəstamaz almamış,

sənə öyüd verməmişəm.

Həmzə, dəstamaz almamış,

döşümdən süd verməmişəm.

Dön bu yoldan, bax, Allaha.

mən dönə bilməzdim daha.

Analar səhv etmir Ağa.

Süddən gələn söz deyirlər,

nə deyirlər, düz deyirlər.

Şeyx Şamil tutulanda,

anam onda,

onda da girdi yuxuma,

ağladı, dedim ağlama ...

Görüşümüz qaldı daha,

təsbehimi götür Ağa.

çəliyimi,

piyaləmi,

məndən bir nişanə kimi.

Piyaləmdən içsən əgər,

o sənə şəfa gətirər.

Təsbehimi çəksən əgər,

o məni sənə yetirər.

Çəliyimlə gəzə bilsən,

bağlı bir qapı görməzsən.

Səfər bəyin dolur gözü,

bu ürəyin odu-közü

o ürəyi yandırırdı,

Səfər bəyi yandırırdı.

Meşə boyu baxır dağa,

gah yaxına, gah uzağa.

Vələslərin boyu uca,

qolu haça.

Baxır Şeyxin söykəndiyi

bir ağaca.

– Gör, necə əyilib, Şeyx,

ağacın özü qibləyə.

Namaz qılanda görmüşəm,

mən də danüzü, qibləyə.

Bu, Tanrı eşqidi, Şeyxim,

dünyanın üzü – qibləyə!

Səfər Ağa bir az qəhər

içindəydi.

Möcüzəydi danışdığı,

özü də bu möcüzələr

içindəydi.

– At belində keçdik çayı,

nə bir atlı, nə piyada –

yoxuydu

bizdən savayı.

Gördüm yanır içim-çölüm,

arxa ölüm, qənşər ölüm.

Şeyxi bir az qabaqladım,

tez arxadan qucaqladım.

Şeyx gülürdü,

mən ağladım.

Qorxurdum, Allah saxladı,

qorudu ruhlar Şeyximi.

Qabaqdan farslar vurardı,

arxadan ruslar Şeyximi.

Yer titrədi, şimşək çaxdı

Seyidi göylər apardı.

Peyğəmbərin hüzuruna

Xızır peyğəmbər apardı.

Yer yoxuydu yer oğluna,

torpaq üstə, torpaq altda...

Seyidi biz tapdıq, Ağa.

Ay-Ulduzlu bayraq altda.

Dağ yatırdı bir dağ altda.

Bu dünya ki, mən görmüşəm, –

Ovidiydən üzübəri,

istəməyib şairləri.

Ağa, gözü götürməyib,

gedənləri ötürməyib,

qalanları tanımayıb,

dahiləri, nadanları

tanımayıb.

İstedada ağıl verib

bir ortabab, ya bir naşı.

Vətənsizə girov qoyub

vətəndaşı.

O zaman ki, yada düşüb,

təltif olub,

onda da bu türbələrdə

tərif olub.

Təltifi də, tərifi də

təhrif olub.

Haqq istəyən talelərin

haqqı budur.

Hər haqsızın dalında da

bir buynuzlu haqsız durur.

Amma tarix! –

tarix onu unutdurur.

Tarix sənə oyan deyir,

qalx deyir, qalx, dur deyir, dur!

Cəmiyyətin aynasıdı

deyir sənət.

De, istəyin nədir şair?

Sən əkdiyin səndən sonra

bitir fəqət,

bu da bir taledir, şair.

Nə yaxşı ki,

Türkiyən var.

Tək deyilsən, bir hiyən var.

Gedəndə bir gedən yerin,

orda da bir gəl, – deyən var.

Bu vətənin can parçası

bir Vətən var.

Qaçdın özündən özünə,

mən sənə qovuşdum Şeyxim,

sən özünə.

Paşaların, sultanların,

məmləkəti.

Hünər əkir, zəfər biçir

türk milləti.

Unudulmaz Nuru Paşa

Türkün misri qılıncını

çəkdi daşa.

Mehmetçikler can qoydular

“can” dedikcə.

Azərbaycan-türk dedikcə,

türk-Azərbaycan dedikcə.

Görüşümüz hər

məqamda ziyarətdi.

Türkün sözü türkdən

türkə əmanətdi.

Mən dünyanı dərk edəli

heyran qaldım bir hikmətə:

həqiqətə yox, Allahım,

fəqət mütləq bir nisbətə.

İnsan gedir, ruh qayıdır,

başqa donda tanış gəlir.

Özünə oxşamış gəlir

Baxışıyla, duruşuyla,

gülüşüylə.

Ya əl verib görüşəndə,

görüşüylə.

Çənəsində xalı varsa,

o xalıyla,

bəzən hüsnü, camalıyla.

Deyirsən ki, elə odur,

ya qızıdır, ya oğludur,

uzaq-yaxın qohumudur.

Bəlkə bəşər nəslimizin

əbədiyyət qanunudur?!

Allah, Allah! Yüz il keçir,

Səfər bəyin əvəzinə, –

Qız nəvəsi həyat verir

Nigarinin Türbəsinə.

lll

Nərminədən Nərminəni

soruşuram.

Şeyxim, səni soruşuram.

Necə oldu, Türkiyədə –

Amasyada,

yüz il əvvəl tikilən bir

abidəni saldın yada?!

Tək canınla,

belə nəcib görkəminlə?

Nigariylə üz-üzəydin, –

gör kiminlə!

Ötən bulud, çaxan şimşək

İçindəymiş çölündəymiş.

Bu Türbənin taleyitək

bir xanımın əlindəymiş!

Bu sevdanın Sirri nəymiş?

lll

Suallarım heyrətimdi,

sual deyil.

Heyrətim də hörmətimdi,

başqa bir qeylü-qal deyil.

Sözüm sözgəlişi deyil.

Təmir işi, bərpa işi

hər qadının işi deyil.

Bu, xanım yerişi deyil.

Belə zərif, belə həssas,

belə kübar.

Mən demirəm, danışırlar.

Südün halal,

qanın təmiz,

adın pakdı.

Belə könül açıqlığın

könülləri açacaqdı.

Sənin hüsn-camalını

burda görən gündən bəri,

tərifləyir hüsn-camal

sahibləri.

Fitnə öküz qaldırdısa

çiynində tək,

sən Türbəni qaldırdın ki,

o çökəcək.

Bu torpağın sən fitnəsiz,

cəsur qızı!

Yazdın türkün tarixinə

bizim də türk adımızı.

Səfər bəyin ruhu şaddı.

Yenə o kök, o soyaddı.

Necə deyim dünya yaddı.

Əvəz-əvəz olan dünya,

bir dünya səs olan dünya.

Gedən dünya, qalan dünya.

Niyə sənə deyirlər bəs

yalan dünya?!

Necə oldu, qərar verdi

sənin qadın cəsarətin,

Seyid Həmzə Nigarini

ziyarətin?!

– Qar yağırdı,

dümağ badam çiçəkləri.

Amasyada bizim Ağdam çiçəkləri.

Məni görüb qış özünü

göstərirdi.

Xoş üzünü görməmişdim,

boz üzünü göstərirdi.

Dedim amma, gərək tapam,

yalvarırdım, sən hardasan,

Seyid babam?!

Amasiya ... o da böyük

bir şəhərdi,

vilayətdi.

Gedib gördüm: bir dalandı,

bir həyətdi,

bir türbədi.

Yağan yağış, qopan tufan

içindədi,

yerdən qalxan, göydən daman

içindədi.

Mən sevirdim uşaqlıqdan

nağılları, –

daxıl düşdüm, dedim Allah,

kəs o qarı.

Ay işığı, Gün işığı

öpsün dedim Nigarinin

Türbəsini,

Haqq eşitdi bəndəsini.

Sən varağa,

Mən torpağa

yazdım şair,Şeyx babamın

nəğməsini.

Özü mənə dayaq oldu,

Mən nə vaxt ki, oyaq oldum,

O da o vaxt oyaq oldu.

Mən Türbəni söküb-yığdım,

bəzətdimsə,

anacaqdı bəlkə şair,

məni kimsə

Şeyx Nigari deyə-deyə,

Bir Türbə də sən ucaltdın

Seyid Həmzə Nigariyə.

Mən ordayam,

Elim-obam orda hələ,

sağdı babam orda hələ.

Nigariylə Nigar hələ

Yüz il sonra soyumayıb

o samovar orda hələ.

O dünya yaşayır hələ, –

əsiri əsirdi deyir,

kəsiri kəsirdi deyir.

Pir Dədəmiz ilahi bir

sirdi deyir.

Dedim: haqdan gələn vəhydi,

ilham dolu bir ürəkdi,

yeni sevdan mübarəkdi.

Durur sənin “iş paltarın”. –

sadə, saya bir gödəkcə,

qalın əlcək,

bir də sənə yaraşmayan

batinkalar.

Sən qoyduğun kərpicin də

biri “Seyid”,

biri “Nigar”.

“Seyid-Nigar” dastanıdı

sən hördüyün şah misralar.

Hünər qadın hünəridi,

bu hökmü də zaman verir.

Sən – Türbəni göstərirsən,

Türbə – səni nişan verir.

Qazancını demirəm tək,

İnciyərsən,

çox həssassan, –

Tanrı versin, sən də qazan.

Öz hüsnünü,

camalını,

paklığını,

həyatını,

sağlığını

girov qoydun, həsr elədin.

Türbəni – bir Qəsr elədin.

daş-divarın ömrünü də

uzatdın, bir əsr elədin.

Gələcəyə salam verdin,

bir də bir arzu-kam verdin.

Sabah – Qəsr, Daş dilində

danışacaq sənin adın.

Yaşa xanım!

Bu torpaqda mən doğuldum,

sən yaşadın.

Ömür boyu çıx qarşıma,

taleyimdə yaşa mənim.

“Qızların gözünün gözü!”,

ey Nərminə Paşam mənim.

İbadət olsun gərək,

bu qeyrətə ibadət.

Adətimiz ibadət,

ibadətimiz – adət.

O torpaq ki, məscidi,

türbəsi yoxdu,

orda əzan səsi yoxdu.

Eşqin piyaləsi yoxdu.

O qeybdən gələn səsdi.

Yer hər yerdə müqəddəsdi.

Ziyarət yerimiz çoxdu,

ziyarətgah olan yoxdu.

Məscid – minbərdi, mehrabdı.

Orda yerə ayaq basmaq

şair, özü bir savabdı.

Cındır Osman, salam qağa,

hardan gəlib düşdün yada.

Bir ayağın Qazaxdaydı,

bir ayağın Amasyada.

Qoy dillərdə gəzsin adın,

o yığılan qızılları,

sən daşıdın

Tanrı versin əvəzini.

Yoxsa necə tikərdilər

Seyidlərin türbəsini.

Amasiya,

Azərbaycan

ya Dağıstan...

həm yaxındı, həm də uzaq.

Gedib-gəlmək öz işindi,

asan olmur baş çıxarmaq

Kimlərlə üz-üzə oldun? –

özün bir möcüzə oldun.

– Dayı, nədir apardığın

eldən-elə?

–Yüküm qızıl, əynim belə...

İşim ağır, yolum uzaq,

köməyimə kim çatacaq!

Düzlüyünə

məhəl qoyan,

əlin üstə bir əl qoyan

olmadı heç.

– Dayı, sən keç.

– Oğul, amma yıxılmaram,

əyilmərəm,

Cındır Osman kişi mənəm!

Gülüşdülər,

– Ya dəlidi, ya da bivec.

– Dayı, sən keç!

Cındırına inandılar,

ağlına yox,

o “dayılar”.

Keçdin rusun,

Osmanlının kömrüyünü.

Sən bağladın Cındır Osman,

zaman açdı

bu düyünü.

Qazaxda Mahmud əfəndi

eşitdi, güldü, bəyəndi,

səndən ötrü qəhərləndi.

“Cındır” sözü hallandıqca

dəyərləndi.

Kim ki, sənə cındır deyir,

batır mənə nizə kimi.

İpək üstə toxudardım

“cındırını” bəzək kimi.

Sən cındıra bükdün Osman,

paklığını,

düzlüyünü

Biz də gördük astarını

“üzlüyünü”.

Adam da var, Osman qağa,

cındırını bükür amma

o paklığa.

Nə vicdana sığan şeydi,

nə namusa.

Yəqin mən də əl çalmışam

o dəyyusa

Seyid Həmzə Türbəsində,

axşam, bayram süfrəsində

dünyagörmüş bir ağsaqqal,

aldı-yatdı məni dərhal:

– Elə ki bir bayram gələr,

anam məni çimizdirər,

geyindirər,

şirin-şirin dindirərdi,

ziyarətə göndərərdi.

Dərs ilimiz başlayardı,

məktəbə – dərsə gedərdik.

Əvvəl Seyid Türbəsinə –

verib səs-səsə, gedərdik.

Babamın da əllərindən

öpmək üçün,

ziyarətə gedərdim mən

elə o gün.

Toyda-yasda unutmazdıq

ziyarəti,

babamızdan, nənəmizdən

bizə qalan bu adəti.

Azad deyilsə bir dövlət,

nə mən, nə sən, nə bir millət

Qıla bilməz orda cümə

namazını.

Ala bilməz orda İslam

havasını.

Əxlaqımız bizim buydu,

günlər bayramla doluydu.

Ruslar, sovetlər dəyişdi,

dünya birtəhər dəyişdi,

bizim adətlər dəyişdi.

Elə ki, adət də itir,

dalınca millət də itir.

Amasyada mən gördüyüm

bu toy –düyün,

Türbənin bərpası deyil,

adətin də bərpasıdı.

Əxlaqın da, bu əxlaqa

hörmətin də bərpasıdı.

Geriyə yox, irəliyə, –

Seyid Həmzə Nigariyə,

özümüzə qayıdışın

bərpasıdı.

Sizdən bizə,

bizdən sizə qayıdışın

bərpasıdı.

Bir könlü ki, xoş elədin,

o Tanrıya ibadətdi –

Könüllərə ziyarət də,

Mədinəyə, ya Məkkəyə

ziyarətdi.

Mən bilmədim, məni belə

ovsunlayan, –

o qocaydı,

ya səniydin, Azərbaycan.

lll

Deyirlər ki, Şeyx Nigari,

ölümündən bir az qabaq,

fikri iti, baxtı oyaq

bir nəfəri

göndərib ki, Qarabağa, –

oğlunun bir köynəyini

dəfn eləsin o torpağa.

“Əslimizi soruşsalar,

qəbrimizi

nişan verin”.

Pul-para da veribdi ki,

Qarabağda

ehsan verin.

Bir az torpaq istəyibdi,

bəs eyləyər, –

deyib o da.

Öz qəbrimə,

Amasyada basdırdığım

oğluma da ...

lll

Mənim Tanrım!

Mənim ulu Peyğəmbərim!

Seyidlərdən – seyidlərə

istəyirəm salam deyim.

Şeyx Sədi Ağam deyim.

Səfər bəyə bəyim deyim.

Mir Cəlalı doyunca

dinləyim deyim.

Bakıda Mir Möhsün Ağa! –

o torpağa,

üzümü söykəyim deyim.

Məni Çərcis peyğəmbərim

çağırmışdı Beyləqana.

Orda ona,

dəyim deyim.

Gedim Mahmud Əfəndini

ziyarət eyləyim deyim.

Haqq yolunda haqsız gedən

seyidlərim,

şəhidlərim!

Sizsiz qalan bu dünyaya

heç bilmirəm,

nəyim deyim?!

Epiloq əvəzi

Seyid, türbən mübarək,

zəvvarların gələcək

Burda bir ruh, bir ürək

üzbəsurət danışır.

lll

Mir Həmzə Nigaridən,

nigaran olma Vətən.

Şairin taleyindən

indi millət danışır.

lll

Var ol ulu yaradan,

seçdin ağı qaradan.

Yanılma, tarix yazan,

o təriqət danışır.

lll

Amasya torpağında,

Mövlana sorağında.

bu ana qucağında,

mehr-ülfət danışır.

lll

Əzizim, mehribanım,

oyat məni, oyanım.

Seyid, Nərminə xanım

bir rəvayət danışır.

lll

O deyir: yarın mənəm,

son yadigarım mənəm.

Seyid, Nigarın mənəm,

Ruh, şəriət danışır.

lll

Açdım, bükdüm, bələdim,

köhnəni təzələdim.

Gül üstə gül ələdim

bunu ümmət danışar.

lll

Ruhun-ruhumda Şeyxim,

gördüm yuxumda Şeyxim.

Mənim ahımda Şeyxim

bir səadət “danışır”,

lll

Dağlara çən düşəndə,

sünbülə dən düşəndə

ruhu bədəndən oynar

yadına sən düşəndə.

lll

Eşqdi, ülfətdi dünya,

Eşqsiz qeybətdi dünya.

Demək, zülmətdi dünya,

Demək zülmət danışır.

Türkiyə

Amasya, – Bakı. 2014

Nəriman HƏSƏNZADƏ

525-ci qəzet.- 2014.- 13 dekabr.- S.28-29-30.